Zuidwolde Hervormde kerk

Geschiedenis:
Zuidwolde was vroeger een gemeente met eeuwenoude buurtschappen. De eerste oorkonde over Zuidwolde dateert van 1275. Er waren liefst tien marken, waarin alle eigenerfde boeren uit de buurtschappen eigenaar waren van de woeste gronden.
In de zeventiende eeuw begonnen de Zuidwoldigers met het ontginnen van hun woeste gronden. Er ontstond onenigheid tussen de markegenoten. In de eerste helft van de negentiende eeuw werden de marken gescheiden. Door de bemoeienissen van provincie, gemeente en waterschappen kregen ze steeds minder taken, zodat men noodgedwongen de marken moest en. De huidige kerk staat op de plaats waar eens de veertiende-eeuwse Sint Maternuskerk stond. Deze kerk werd in 1316 gesticht door Rudolf van Echten. Zes eeuwen lang hebben de bewoners van het Huis te Echten hun stempel op de kerk gedrukt. Dit middeleeuwse kerkje is waarschijnlijk een houten gebouwtje geweest met een strodak. De middeleeuwse kerk van Zuidwolde verkeerde in 1624 in een slechte toestand. Hij was toen nog met stro gedekt, terwijl de klok in een klokkenstoel hing. In 1626 was het altaar nog aanwezig en werd voor een deel als avondmaalstafel gebruikt. In 1630 was de eerste restauratie aan de kerk. Door de troepen van de Munsterse bisschop Christoph Bernhard van Galen werd de kerk in 1672 behoorlijk toegetakeld, zij namen o.a. de kanselbijbel mee. In 1823 werd de huidige kerk gebouwd. Een oud opschrift met de namen van Harm Eleveld, Lucas Alberts Steenbergen, Lucas Frederik Steenbergen en Albert Alberts ten Heuvel herinnert aan deze gebeurtenis.

Klokken:
De klokkenstoel naast de kerk is verdwenen. De twee klokken, daterend uit 1502, werden in een dakruiter opgehangen. Zuidwolde is een van de weinige dorpen in Drenthe waar nog op verzoek geluid wordt. Bij het overlijden van een man wordt driemaal geluid, 3 slagen met de grote klok, daarna wordt met beide klokken enige tijd geluid. Bij het overlijden van een vrouw of kind wordt er driemaal geluid met de kleine klok, waarna weer met beide klokken enige tijd geluid wordt. Bij het overlijden van een kraamvrouw werd vroeger driemaal geluid met de kleine klok, daarna werd enige tijd geluid. Deze cyclus van luiden werd nog tweemaal herhaald.

Kerkgebouw:
De bouwstijl van de kerk is strak van vorm met gladde lijnen. Men noemt dit de waterstaatsstijl. Er zijn drie ingangen: aan de westkant, de zuidkant en de oostkant. Het zijn hoge, houten gebogen deuren. In de kerk is een zee van licht. Er zijn liefst 23 ramen. In 1856 werd de kerk voor deels afgebroken en met 2 vleugels uitgebreid. Hij kreeg daardoor zijn huidige aanzien. Een gedenksteen aan de muur van de Hoofdstraat met de tekst: "Jkh. H. G. van Holthe tot Echten 11 aug 1856' herinnert aan deze gebeurtenis.
Het torentje op de kerk werd vergroot, om het torenuurwerk een plaats te geven. De galmgaten kregen een klassiekere vorm. In de kerk werd elektrisch licht aangebracht. De pastorie kwam in 1936 gereed en men kon weer een predikant gaan beroepen. Er volgden nog tal van verbouwingen. Op het nieuw gebouwde podium kwamen de avondmaalstafel, een lessenaar en een nieuw doopvont te staan. Het oude doopvont uit 1621 staat er nog steeds. De oude banken werden vervangen. Op de vloer werden tegels gelegd. Van de opbrengst van een rommelmarkt werden kroonluchters en stoelen gekocht. De stoelen, gesierd met een wapen, worden gebruikt voor de viering van het avondmaal. Zuidwolde heeft één zilveren avondmaalsbeker. De beker werd op 14 december 1742 in gebruik genomen.
Via de ontvangstruimte verlaten we de kerk en bekijken de grafsteen, die naast de ingang ligt. Het is de grafsteen van ds Bokenbergh, predikant te Zuidwolde (1659).

Anekdote:
Naast het hoeden van de gemeente moest de predikant ook eigen vee hoeden om in zijn onderhoud te voorzien. Het verhaal gaat, dat ds. Hendrik Mantingh (1782-1819) tijdens een kerkdienst vanaf zijn preekstoel zag dat een van zijn varkens door de tuin scharrelde. De dominee onderbrak zijn preek en gaf de gemeente opdracht om psalm 119 in zijn geheel te zingen. 88 Coupletten. Hij verliet de kerk om zijn varken weer op het rechte spoor te brengen. Toen hij terug kwam was de gemeente bezig met vers 55.

Bronnen:
Artikelenserie mbt. Drentse Kerken in de Drentse Courant 2000/2001
Lammert Huizing: Zeven eeuwen Zuidwolde
G.J. van Beusekom: Geschiedenis van de Nederlands hervormde Gemeente Zuidwolde
Dr. Regn. Steensma Lang de oude Drentse kerken (1977) ISBN 90 246 4213 2 (Bosch & Keuning - Baarn)