Oosterhesselen Hervormde kerk

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 30 september 2016
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576
 - Matthew Camidge (1758-1844) Gavotte (organ solo from a Concerto)
 - John Travers (1703-1758) Cornet Voluntary
 - Anoniem (Engels 18e eeuw) Voluntary in a

Informatie over de kerk


Ansichtkaart

1906: In de kerkenraadsvergadering van 14 september 1906 komt de aanschaf van een orgel ter sprake. Men staat hier sympathiek tegenover. Er zijn reeds toezeggingen van f 200,- en 2x f 100,- voor de aanschaf van een orgel gedaan. Besloten wordt en brief naar de kerkvoogdij te sturen om het daar te bespreken. De kerkvoogdij schrijft als antwoord dat in een vergadering met notabelen is besloten het voorstel van de kerkenraad te steunen. Onderzocht of de kerk geschikt is voor een orgel en of het kan worden gefinancierd uit vrijwillige brijdrag zonder dat de hoofdelijke omslag verhoogd hoeft te worden. Uit een brief van leverancier Stoker blijkt dat de zwaarte en de trillingen van het orgel geen gevaar vormen voor de muren. (23)



Emmer courant 24-10-1906

1907: Orgel geleverd door J.M.W. Stoker uit Hilversum en gebouwd door Nicolaas Albertus van Dam.
Kasboek: 28 augustus betaald aan de meesterknecht f 10,- (26)
De oorspronkelijke dispositie van dit instrument is onzeker.
Onderstaand drie visies: W.D. van der Kleij, Piet van Hoogdalem (01) en Jan Vissering.
De disposities van Van der Kleij en Vissering stemmen volledig overeen. Dit lijkt de meest waarschijnlijke dispositie.

Dispositie:
Van der Kleij van Hoogdalem Jan Vissering
Prestant 8' Prestant 8' Prestant 8'
Holpijp 8'     Holpijp 8'
Viola da Gamba 8' Viola da Gamba 8' Viola di Gamba 8'
Melophone 4'     Melophone 4'
Fluit Dolce 4' Fluit 4' Fluit Dolce  
Doublet 2' Doublet I-II Doublet  
Melofoon 8'
    Octaaf 4'    
Aangehangen pedaal.

Provinciale Drentsche en Asser courant 21-06-1907, 25-06-1907, Nieuwsblad van het Noorden 09-06-1907


1908: Kasboek: 20 januari Kosten vervaardiging orgel met gaanderij in de kerk f 4,10 (26)

1909: Kasboek: betaald aan Stoker voor 't stemmen van het orgel f 15,-; Betaald brandschade [verzekering] kerkorgel f 1,50 (26)

1910: Kasboek: Stoker idem f 10,- (26)

1911: kasboek: Stemmen orgel f 15,- (26)

1913: Kasboek: Stemmen orgel f 18,- (26)




Kerk in 1915 (21)


Provinciale Drentsche en Asser courant 23-12-1919


Provinciale Drentsche en Asser courant 23-12-1926


Provinciale Drentsche en Asser courant 25-06-1927

oosterhhk01.jpg (27532 bytes)
Advertentie in "Het orgel" 1897/05, Herkomst foto onbekend

Foto's vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl



Provinciale Drentsche en Asser courant 02-12-1930 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)


Emmer courant 04-05-1934


193x: Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier


Klik op de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur

1940: Kasboek: Betaald M. Elling organist 1/2 salaris f 75,-; Betaald H. Weggemans Blaastrapper f 55,- (26)

1941: Aankoop van een windmotor van de Gereformeerde kerk te Gees, omdat in Gees een ander orgel werd aangeschaft. De windmotor werd pas later geïnstalleerd. (22)
Kasboek: Briefkaart N.A. van Dam f 0,05; Betaald N.A. van Dam Utrecht orgel stemmen f 15,10 (26)

1942: Kasboek: Het salaris van organiste M. Hoekman was f 75,-  per jaar; orgelstemmen door N.A. van Dam voor f 20,10; 1/2 orgeltrappen en f15,- heg knippen f 75,-; H. Weggemans vergoeding orgelstemmen f 2,50 (24)

1944: B. Speelman wordt aangeboden om voor f 70,- per jaar de balgen te bedienen. Tegelijkertijd vraagt men zich af of er een windmotor mogelijk is. Orgelspelen met Pasen door B. vd Velde. (22)

1945: Vanaf 7 april zal H. Weggemans het orgel pompen voor 50 cent per keer. Mej. H. Hoekman uit Sleen wordt gevraagd als organist. Voor 4 augustus wordt een logé gevraagd van de fam. Braaksma. (22)
Kasboek: Organist R. Terpstra krijgt f 70,- voor 1 januari - 6 mei, Ds. Blom f 2,50 voor orgelstemmen; Mej. J. Bakker tijdelijk organiste f 24,50; Salaris 1e halfjaar orgelpompen f 15,- Salaris organist J. Pol 2e halfjaar f 95,- Aankoop muziekstukken organist Pol f 5,- orgelpompen 2e halfjaar f 20,- (24)

1946: Organiste mej. M. Hoekman komt ter sprake. Volgens haar grootmoeder is ze al organiste in Schoonoord. (22)
Kasboek: L.H. Beekamp Hoogeveen orgelstemmen f 13,- Tractement 1/1 tot 13/3 organist J. Pol f 41,66; Wegens ziekte organist plv. jeffrouw .... f 17,50; Rekeningen Emmer Courant organist gevraagd f 4,23 en f 4,35 orgeltrappen van 1 januari tot 1 april, B. van der Velde 1x orgelbegeleiding f 3,50; P. Zwart [wordt misschien Willem Hendrik Zwart bedoeld?] Coehoornsingel 4 Coevorden 1x orgelbegeleiding f 10,- Orgelbediening kerkdienst mevr. Braaksma f 3,50; Orgelbediening 3 kerkdiensten B. van der Velde f 10,50; 2 kwitantie's Asser Courant organist gevraagd f 20,10; L.H. Beekamp Emmastraat 27 Hoogeveen f 21,40; Juffrouw Braaksma orgelbediening 17/7 en 8/9; juffrouw Reessien organist 20 x f 3,50 f 70,-  (24)


Provinciale Drentsche en Asser courant 14-02-1946


Foto's vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl


1947: Kasboek: Orgelpompen 4/4 tot 31/12 en schoonmaken f 144,-; 1947: Rekening L.H. Beekamp Hoogeveen f 12,50; Buskosten Coevorden organist f 0,80; mej. M. Hoekman organiste van 1/4 tot 14/12 f 115,-; H. Weggemans f 30,- orgelpompen; B. vd Velde en mej. Reessien f 14,- en f 7,- (24)

1948: Op 18 januari wordt in overleg met de orgelmaker De Koff uit Utrecht overwogen om het 'pendaal' van 8 toetsen? (Bedoeld wordt waarschijnlijk een octaaf) te vervangen door een 'pendaal' van 18 toetsen. Vervanging wordt aanbevolen door organist Willem Hendrik Zwart uit Coevorden. 'Doorvoeren'. In maart wordt besloten door De Koff de pedaalomvang uit te laten breiden tot 18 tonen. Ook wordt besloten op aanraden van organist Jan Pasveer (27) orgelconcerten te stimuleren. (22)
Kasboek: B. vd Velde organist f 10,50; J. Pasveer organist 2x januari f 10,00; voorschot organist J. Pasveer f 145,-; autokosten J. Pasveer J.C. Bouwers f 6,24; B. va Velde organist f 3,50; Gezang en Psalm notenboek f 7,55; Rekening "Orgel" J. De Koff en Zn. Utrecht F 350,-; Advies P. Zwart Orgelmotor Gees f 7,50; Organist J. Pasveer f 35,-; J. Pasveer salaris november f 20,- en dec. f 30,-; Rek J. Bouwes aanleg leiding "Orgel" f 13,89; Rek. J. de Koff en Zn. Utrecht Orgelb. Utrecht f 105,50 (24)
Uit het advies van P. Zwart blijkt ook dat er een orgelmotor wordt aangesloten. Ook de declaratie van Bouwes voor de leiding naar het orgel wijst daarop.

1949: Orgelbediening door Schepers op 24 febr, 3 juli en 24 juli. 31 juli op verzoek van Pasveer. Pasveer is op 31 juli langs geweest. Luisteren naar Schepers? J. Pasveer f 1,50 voor de ris en Schepers f 3,50 voor het spel. (22)
Kasboek Jan Pasveer krijgt maandelijks betaald als organist; R, Schepers krijgt een vergoeding van f 120,- voor orgellessen. (24)
In 1949 zijn er geen uitgaven meer voor een orgeltrapper. De organist krijgt f 270,- per jaar. (25)

1950: R. Schepers krijgt f 120,- lesgeld voor opleiding organist. (24)
Benoeming organist R. Schepers en vaststellen salaris. Hij wordt benoemd per 1 maart voor een aanvangssalaris van f 175,- per jaar. (22)


Provinciale Drentsche en Asser courant 08-10-1949, 03-11-1949

1953: Kasboek: J. Opten Groningen orgelstemmen f 30,-


Tekening door Jan Vissering (1933-2017) (20)


Beeldbank Drents Archief


1980: Op 15 maart 1980 worden de gemeenteleden uitgenodigd om hun mening te even over de kerkrestauratie. Een van de ideeën is om het orgel 5 meter de kerk in te schuiven om achter het orgel ruimte te creëren voor een vergaderruimte. (28)


Op 1 april vergadert de restauratiecommissie. Heteluchtverwarming wordt afgeraden vanwege het orgel. 10 jaar geleden werd een advies over het orgel uitgebracht. De conclusie was: niet meer restaureren. Het orgel is daarna door amaterus opgeknapt. Corneille Janssen wil graag na de vergadering het orgel bekijken. (28)
Van 5 december dateert een offerte van orgelmaker Reil voor een positief.  (19)

1981: Op 21 januari schrijft Mense Ruiter een plan voor het orgel. Er worden vier mogelijkheden uitgewerkt:
A. Restauratie van het orgel in de bestaande vorm
B. Restauratie van het orgel met een gewijzigde dispositie
C. Aankoop en restauratie van het Van Oeckelen-orgel uit 1900 van Borgsweer
D. Nieuwbouw
Een restauratie zonder wijzigingen wordt geschat op f 42.000,-
Een restauratie met dispositiewijzigingen kost f 14.000,- extra. het eventueel vervangen van de zinken Prestant door een tinnen exemplaar kost f 12.000,- extra
Dispositievergelijking:
Oud Nieuw
Prestant 8' Prestant 8'
Holpijp 8' Holpijp 8'(c-f3 nieuw)
Viola da Gamba 8'  Cornet III (nieuw)
Octaaf 4' Octaaf 4'
Fluit 4' Fluit 4'
Doublet 2' Quint 3' (nieuw op de plek van de Doublet)
Octaaf 2' (uit de Doublet 2' op een kantsleep)

Voor alternatief C moet nog een plan worden gemaakt. De dispositie luidt: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8'Viola da Gamba 8', Octaaf 4', Fluit 4', Fluit 2'.
Alternatief D behelst een orgel met 2 manualen en aangehangen pedaal in een nieuwe orgelkas.
Hoofdwerk Rugwerk Pedaal
Prestant 8' Gedekt 8' Aangehangen
Roerfluit 8' Fluit 4'  
Octaaf 4' Quint 3'  
Octaaf 2' Fluit 2'  
Mixtuur III-IV Terts 1 3/5'  
De kosten bedragen circa f 95.000,-
Op 13 februari maakt Mense Ruiter een aparte offerte voor het plaatsen van het Van Oeckelen-orgel van Borgsweer naar Oosterhesselen.
Op 8 juli meldt Mense Ruiter dat een koopprijs van f 3.500,- voor het orgel van Borgsweer reëel is. (29)

1982: Er wordt in de loop van het jaar een orgel aangekocht uit Wijckel. Voor de geschiedenis van dit orgel te Wanswerd en Wijckel zie onderaan deze pagina.
Op 10 juni biedt Mense Ruiter aan om het orgel te restauraren en te plaatsen in Oosterhesselen.
Aan het orgel zouden de volgende werkzaamheden moeten worden verricht:
- Afregelen mechaniek en verend ophangen van het aangehangen pedaal.
- Nieuw pedaalklavier van C-c
- Viola da Gamba vervangen door een Quint.
- Celluloid toetsbeleg vervangen door been.
- Nieuwe windmachine
- Nieuwe proceleinen registerplaatjes.
Het oude orgel kan voor f 500,- worden ingenomen. Het metalen binnenpijpwerk blijft in de kerk.
Door derden dient het volgende te worden uitgevoerd: balustrade, schilderwerk en electriek.
Bouwvergadering 8 juli: Moet het orgel worden ingepakt, omdat er plannen zijn voor de aanschaf van een ander orgel. De beslissing valt binnenkort. Het orgel wordt voorlopig niet ingepakt.
Bouwvergadering 9 september: Het orgel is al in zijn geheel gedemonteerd. Er is inmiddels een ander orgel aangekocht.
Van oktober dateert een beschrijving door Klaas Bolt van het orgel in Wijckel.
Het orgel stamt uit de eerste helft van de 18de eeuw. Mogelijk is het in 1845 door W. Hardorff gemaakt voor de Sint Francuscuskerk in Leeuwarden.
Later onderzoek toonde echter aan dat deze redenering niet klopt. Het orgel in de Sint Franciscuskerk was groter. Van Dam blijkt pijpwerk van Hillebrand uit het orgel van Rauwerd uit 1816 te hebben hergebruikt bij de bouw in 1864.
Via de Gereformeerde Kerk van Warnswerd zou het in Wijckel zijn terecht gekomen. Een groot deel van het pijpwerk is van een oudere datum.
De dispostie luidt: Prestant 8', Holpijp 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Cornet III.
De Viola is van inferieure kwaliteit en kan worden vervangen door een Quint of een Woudfluit. De windlade is door Bakker & Timmenga in 1979 uitstekend gerestaureerd. Voor de uit te voeren werkzaamheden zie de offerte van Mense Ruiter.

Bouwvergadering 14 oktober: De tekening van de orgelgalerij wordt besproken. Het orgel wordt 15cm hoger geplaatst zodat balustrade en orgel goed zijn uitgelijnd.
Op 22 november 1982 informeert Reil wat de stand van zaken is rond de offerte, die ze op 5 december 1980 hebben uitgebracht.
Het bestaande orgel van N.A. van Dam wordt tijdelijk opgeslagen in een boerenschuur en te koop aangeboden (
Het wordt aangekocht door dhr. Schilder, een oud-werknemer van de orgelmakerij Reil.
Schilder plaatst het orgel in het jeugdgebouw "De Beukelaar" van de Gereformeerde gemeente te Kampen, waarbij het orgel wordt uitgebreid met een 2e klavier met 6 stemmen en een vrij pedaal met een Bourdon 16'.
Voor foto's van de situatie te Kampen zie onderaan deze pagina. (29) (19) 02).

Krantenbericht uit 1982

1983: Uit een notitie van het bureau Monumentenzorg blijkt dat er aan de orgelkast voorlopig geen schilderswerkzaamheden zullen plaatsvinden, omdat dit niet wordt gesubsidieerd.
Bouwvergadering 24 januari: Over 3 - 4 week kan met het plaatsen van het orgel worden begonnen.
Op 1 maart schrijft Klaas Bolt aan het Bureau Monumentenzorg dat hij zich terug trekt als adviseur als de plannen met het leggen van vloerbedekking doorgaan. Hij licht dit nog verder toe in een ongedateerde brief.
Bouwvergadering 10 maart: Behandeld wordt het bezwaar van Klaas Bolt tegen het leggen van vloerbedekking. Het verschil in nagalmtijd is slechts 0,1 seconde: van 2,0 naar 1,9.
Bouwvergadering van 14 april: Na het schoonmaken van de orgelkas blijkt dat er meer delen verguld waren, dan gedacht. Besloten wordt de biezen te beplakken met bladgoud en de het snijwerk te behandelen met goudstof.
Op 16 maart stuurt de restauratiecommissie een akoestisch advies van bureau Deerns naar het Bureau Monumentenzorg. Het weghalen van zachtboardbekleding en het aanbrengen van vloerbedekking compenseren elkaar. De nagalmtijd was 2,0 en is nu 1,9.
Op 21 maart schrijft het bureau Monumentenzorg aan Klaas Bolt. In 1934 is in de kerk een verlaagde betonvloer aangebracht met daarop een houten vloer. De akoestiek had toen een te lange nagalm. Door het aanbrengen van geluidsabsorberend materiaal aan de westwand werd dit opgelost. Dit materiaal is nu weer verwijderd. Uit het akoestisch advies blijkt nu dat de nagalmtijd bijna gelijk gebleven is.
Op 24 maart zegt het ministerie subsidie toe voor het restaureren van het orgelbalkon.
Op 28 maart schrijft Klaas Bolt dat nu definitief besloten is de vloerbedekking te leggen. Bolt zegt daarom op als adviseur. Klankkwaliteit is iets heel anders dan nagalmtijd. Bolt is teleurgesteld dat monumentenzorg hier verstek liet gaan.
Jan Jongepier neemt het adviseurschap over. (28)
Op 8 april krijgt Mense Ruiter de opdracht tot restauratie van het orgel. Grotendeels volgens de offerte van 15 juni. (29)

De kerk wordt op 21 mei weer in gebruik genomen.

Links Nieuwsblad van het Noorden 10 mei 1983 rechts: onbekend krantenartikel uit het archief van Mense Ruiter


Ongedateerde tekening klaviatuur en orgelbank uit nhet archief van mense Ruiter (klik op de afbeelding voor een vergroting)

De geschiedenis van het orgel en de restauratie door Mense Ruiter staan beschreven in het restauratierapport door Jan Jongepier. (04)
Jan Jongepier schrijft het orgel aan L. van Dam toe. Eerst werd ook gedacht aan Hardorff. In het orgel is ouder pijpwerk aanwezig van Jan Adolf Hillebrand. Waarschijnlijk is dit pijpwerk afkomstig uit het Hillebrand-orgel van Rauwerd wat in 1863 door Van Dam werd vernieuwd.

Dispositie:

Prestant

8 vt

C-E grenen, gedekt, 1904 of 1921, tegen de linkerzijwand naast de lade. F—h' front, 1864. c’’ binnen, 1864, spitslabium, op de voorzijde de inscriptie: “Prest C’’. cis’’—f’’’ 1816.

Holpijp

8 vt

C-G eiken, afgevoerd tussen front en lade. Vanaf Gis metaal, spits ingekraste labia. 1864

Octaaf

4 vt

C—c’ 1864, spitslabia. Vanaf cis’ 1816.

Quint

3 vt

1983.

Woudfluit

2 vt

In feite een Octaaf 2 vt. C-c0 spitslabia, 1864. Op C de naaminscriptie: “Octaaf 2. vt”. cis0—f’’’ 1816.

Roerfluit

4 vt

C en Cis gedekt, 1864,rond. ingekraste labia. Vanaf D 1816. Op D de letters C, alsmede de naaminscriptie "Fluit d’amoer 4 voet" op corpus en voet. Vanaf d’ open, cilindrisch. Op d’ de toonhoogte-letters c', alsmede de naaminscriptie "Fluit d’amoer 4 voet" op corpus en voet. Op de C van 1864 staat merkwaardigerwijze: "Fluit 2 vt".

Cornet

3 sterk disc.

Grotendeels prestantpijpen uit 1816. Samenstelling: c’= 2 2/3 — 2 - 1 3/5. Naaminscriptie “Cornet” op c' van het quintkoor. (in lettertype 1864)



Op 30 september werd het orgel in gebruik genomen met een concert door Jan Jongepier en sopraan Ingrid van Kapelle.

Programma van het ingebruikname concert. Klik op de afbeelding voor een vergroting





Krantenbericht uit 1983



In 1983 wordt er een brochure over de kerk uitgegeven. Op bladzijde 16 staat het orgel beschreven.

1984: Op 1 febuari schrijft adviseur Jan Jongepier dat hij het orgel inmiddels drie maal heeft bezocht. De restauratie en plaatsing is door Mense naar volle trevedenheid uitgevoerd. Het orgel funcioneert in alle opzichten uitstekend. Ook heeft hij een onderzoek ingesteld naar de herkomst van het pijpwerk.
Op 1 augustus schrijft de Orgelcommissie van de Hervormde Kerk haar eindrapport. De commissie is van oordeel daar er uitstekend werk is geleverd. Er wordt wel een kanttekening gemaakt bij het pedaalklavier. Dit past stilistisch niet bij het orgel, maar is aangebracht ter wille van de bruikbaarheid. Het oude exemplaar is bewaard bij het orgel. (29)

1986: Op 25 september schrijft de weduwe mevr. Gerritzen-Oosting van de vroegere predikant Gerritzen van Oosterhesselen in een brief aan monumentenzorg in Zeist over de tijd toen zij en haar man in 1926 aankwamen in Oosterhesselen. Het orgel was sinds de bouw in 1908 nooit gestemd. De predikant wist te bewerkstelligen dat N.A. van Dam uit Utrecht het orgel ging stemmen en dat later de kerk werd gerestaureerd.  (28)

1987: Op 27 februari schrijft mevr. Gerritzen-Oosting een tweede aanvullende brief een Regnerus Steensma.

1995: Op 13 januari werd het orgel bezocht omdat er een "piep" werd geconstateerd. Bij het verleggen van de balggewichten verdween de piep. Vermoedelijk zit er ergens een lek in de balg, die gaat vibreren waardoor de piep ontstaat. Het leer van de balg is langzamerhand hard geworden en zou vervangen moeten worden. Ook werd er geconstateerd dat de luchtvochtigheid met 45% aan de lage kant is. Deze moet eigenlijk rond de 70% liggen.
Op 10 november maakt Mense Ruiter een offerte voor het restaureren van de balgen. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd worden in september/oktober van 1996. Tegelijkertijd kunnen enkele intonatie-correcties worden uitgevoerd bij een aantal slecht sprekend pijpen. Inbegrepen is ook het bijregelen van de mechaniek. (29)

1996: Op 12 juni dankt Mense Ruiter voor het verlenen van de opdracht voor de balgrestauratie. Een nog te ondertekenen contract wordt meegestuurd. De Stichting tot behoud kerkelijke gebouwen in Groningen-Drenthe (S.B.K.G.D) bemiddeld. De werkzaamheden worden in december afgerond. (29))

2008: De windmachine wordt verplaatst. Dit houdt ook in dat er nieuwe windkanalen gemaakt moeten worden. (29)

2009: Uit https://www.coevordenhuisaanhuis.nl/  25 decmber 2009 Kerk wordt veel authentieker".
Het is tijd voor werk aan de kerk in Oosterhesselen. De ruim 25 jaar oude vloerbedekking maakt plaats voor tegels met vloerverwarming, de aloude herenbanken worden gehalveerd en de toilet- en keukenruimte wordt uitgebreid. De laatste dienst in de kerk is op zondag 3 januari, daarna vinden deze tot uiterlijk eind maart plaats in het voormalige vormingscentrum De Klencke aan het Witte Zand. Paaszondag -28 maart- is daarbij gesteld als uiterlijke datum.
De raad van de Hervormde Gemeente Oosterhesselen is al jaren bezig om aanpassingen aan het gebouw te realiseren. Dat gaat volgens organist Kees Hoeksma, die ook zitting heeft in de bouwcommissie, niet over één nacht ijs. 'In 2005 deden wij een eerste aanzet om achter het orgel op de eerste verdieping een wand te bouwen om zo een aparte vergaderruimte in te richten. Dat was in verband met de beperkte ruimte beneden niet mogelijk. Ons plan werd door het Drents Plateau -dat onder meer adviseert bij aanpassingen aan monumenten- niet gehonoreerd, omdat er dan te weinig licht achter het orgel zou zijn. Toch plaatsten wij een wand bij wijze van proef, omdat de noodzaak groot was. Uiteindelijk werd die toch goedgekeurd en dat gaf perspectief om ook andere noodzakelijke aanpassingen aan het gebouw te doen. Zoals de vloer, die echt al jaren toe is aan vernieuwing.'
Nadat onderzoek werd gedaan in verband met de akoestiek van de kerk werd duidelijk dat een harde vloer -in combinatie met de wand boven- ideaal zou zijn. Hoeksma: 'Via via konden wij ongeveer 1600 estriken -antieke plavuizen- kopen, afkomstig uit een inmiddels gesloopte boerderij bij Groningen, die ooit stond op de plek waar nu de Blauwe Stad is gebouwd. Ook het Drents Plateau vond dat een prachtig idee. Daarnaast zijn zowel architect Kouwen uit Tolbert als aannemer Ter Stege uit Hoogeveen prima partners. Zo heeft Ter Stege jarenlange ervaring met restauratiewerk in kerken, zoals ook bij de Nederlandse Hervormde kerk in Coevorden. Vloerbedekking was in 1983 een praktische oplossing, maar wel erg tijdgebonden. Nu hecht men veel meer waarde aan oude zaken.'

Uit de kerk verdwijnt de schuifwand, wordt de entree iets groter gemaakt en worden de 'halve' pilaren in dezelfde lijn gezet als de pilaren die recht onder het orgel staan. Ook de radiatoren, met uitzondering van die in de nissen, verdwijnen. 'Het resultaat is dat de kerkzaal groter wordt en ruimte gaat bieden aan 120 bezoekers,' zegt Hoeksma.
'We hebben niet de intentie om verder te groeien. Het kerkbezoek neemt onder meer vanwege de vergrijzing eerder af dan toe. Wel wordt ook gedacht aan andere gebruikers van de kerk: zo krijgen de koren HEM, Happy Sound, Con Amore en Cantabel, die in de kerk repeteren en optreden, een eigen kast.'
DDe verhuizing begint op 6 januari, als het orgel door orgelmaker Mense Ruiter wordt ingepakt tegen het stof en de vloer langzamerhand wordt verwijderd. Eind januari begint het leggen van de tegelvloer, daarna komen de vloerverwarmingsplaten en volgen weken van schilderen en afwerken van andere aanpassingen. Ondertussen begint de activiteitencommissie met feestelijke acties. Zo kunnen mensen die de kerk een warm hart toedragen een antieke plavuis van 22 bij 22 centimeter kopen. 'Die kosten 10 euro per stuk, 55 euro per 6 en 100 euro voor 12 stuks,' zegt predikant Hetty Cohen Stuart-Fens. 'Wie een tegel koopt, krijgt een certificaat van aankoop en door middel van nummeren weten we wie welke tegel heeft gekocht. Een leuke slogan moeten wij nog bedenken, iets in de trant van 'Regel een tegel'. Daarnaast gaan we onder andere een wijnactie houden, evenals een snertloop op 7 maart. Alle opbrengsten komen ten goede aan het opknappen van de kerk.' De predikant kijkt uit naar het resultaat. 'De kerk wordt veel authentieker.'
Voor de totale operatie is bijna 200.000 euro begroot. 'Vanuit legaten kunnen wij de helft betalen, maar de andere helft moet worden gefinancierd vanuit provinciale en lokale subsidies,' zegt Hoeksma. 'Of dat doorgaat, wordt begin volgend jaar duidelijk. Maar we beginnen vast met de verbouwing; ik heb goede hoop dat het lukt.' (05)

2010: Kerk Oosterhesselen feestelijk heropend – De bijna 600 jaar oude hervormde kerk is zaterdagmiddag heropend. In de afgelopen vier maanden werd het gebouw aan de Geserweg opnieuw geschilderd, deels heringericht en maakte de houten vloer plaats voor oude tegels. Naast dominee Hetty Cohen Stuart-Fens en voorzitter van het kerkbestuur Siko Koning spraken ook architect Roel Kouwen en Harm Jan Lesschen de aanwezigen toe tijdens de feestelijke opening.
‘De kerk met haar losstaande toren is nog steeds het kenmerk van dit dorp,’ zei Lesschen, die betrokken was bij de grootschalige restauratie van het gebouw in 1983. ‘Nu voldoet het gebouw weer aan de eisen van deze tijd, maar waarin ook sporen van vroeger terug te zien zijn. Klachten over tocht en een koude vloer zullen tot het verleden behoren, want de kerkrentmeester zorgde voor vloerverwarming.’ Koning sprak van een enorme verandering. ‘De renovatie is enorm geslaagd en binnen de gestelde tijd. We kunnen terugzien op een renovatieperiode met weinig problemen en waarin alle betrokkenen zich uitstekend hebben ingezet.’
Organist Kees Hoeksma was blij met de stenen vloer. ‘Het orgel klinkt nu veel wijdser,’ waarop hij een improvisatie ten gehore bracht. Ook Anneke Paas-Oving speelde een stuk op het historische orgel, ‘Flutes’ van Guillaume Lasceux.
Tenslotte onthulde de bouwcommissie een speciaal gemaakt doek, met als tekst ‘kerk open’. Een teken dat het gebouw weer voor iedereen toegankelijk is. Daarna was het tijd voor een hapje en een drankje. (06)
Tweespalt in Hesseler kerk over galm - Regionaal Kamerkoor Cantabel wil niet meer repeteren in de opgeknapte PKN-kerk in Oosterhesselen. Afgelopen winter is de vloerbedekking in het godshuis vervangen door plavuizen en dat is bij dirigent Bert Lammers van het koor niet in goede aarde gevallen. Al na één repetitie besloot het koor voor haar wekelijkse repetitieavond te verkassen naar de gereformeerde kerk in Sleen.
Secretaris Leo Westdijk: "Dat doen we vanwege de hinderlijke galm die er nu is. Onze dirigent kan fouten daardoor veel moeilijker horen. Rigoureus? Tja, je kunt het wel een paar weken aanzien, maar het geluid verandert er niet van."
Kees Hoeksema, secretaris van het college van kerkrentmeesters: "Dit klopt niet. Het geluid is juist beter geworden. Een akoestisch deskundige van de universiteit in Delft heeft geadviseerd een harde vloer erin te leggen. Ik begrijp de klachten dan ook niet goed." (007)
Van 3 februari dateert een rapport van Theo Jellema voor het kunnen uitveoren van groot onderhoud voor het orgel.
Hij constateert het volgende:
- Er is beperkte uitdrogingsschade aan de orgelkas
- Enige lekkage in de windkanalen door uitdroging. De pulpeten in de windlade zijn uitgedroogd en zouden vervangen moeten worden.
- Herstellen van enige stemmschade. Rond sommige voetopeningen is loodwit aangetroffen. Dit dient verder te worden onderzocht.
- Stelmoeren nazien in de mechaniek
- Veel stof in het orgel
- Door de verplaatsing van de windmotor is er een weinig fraaie oplossing ontstaan voor de katrol van het motor-rolgordijntje. Onderzoeken of er een betere oplossing is.
Op 28 mei maakt orgelmaker Mense Ruiter een offerte voor het grote onderhoud.
- Windlade, pijpwerk, windkanaal en klavier worden vervoerd naar de werkplaats
- Vervangen van de pulpeten. Als goedkoop alternatief zouden ook alleen de slechte pulpeten vervangen kunnen worden.
- Herstellen lekkage windkanaal
- Opheffen zijwaartse speling klavier
- Herstellen beschadigingen pijpwerk. Overleg met rijksdienst omtrent de versuikering.
- Uitdrogingsschade orgelkas herstellen. (29)

2011: Op 28 oktober krijgt Mense Ruiter opdracht het groot onderhoud uit te voeren conform de offerte van 28 mei 2010. Het aantal te vervangen pijpvoeten wordt geschat op 120-140.
Op 15 november wordt het contract getekend met als bijlage de uit te voeren werkzaamheden. (29)

2012:: Groot onderhoud door Mense Ruiter Orgelmakers met als adviseur Theo Jellema.
De volgende werkzaamheden werden uitgevoerd:

  • pijpwerk waar nodig hersteld, (177 pijpvoeten, diverse steminrichtingen)
  • windlade hersteld (pulpeten vervangen, afdichtingen vernieuwd)
  • speling klavier en mechaniek opgeheven
  • uitdrogingschade van kas alsmede van het hang- en sluitwerk hersteld
  • winddruk verlaagd i.v.m. veranderde akoestiek
  • herintonatie
  • snijwerk teruggebracht naar oorspronkelijke staat door houtsnijder Tico Top uit Kruisweg
  • nieuwe dempingskist

Uit Extra onderzoek van orgel en pijpwerk in 2012 blijkt dat van Dam bij de bouw van dit orgel Hillebrand-pijpwerk van 1816 heeft hergebruikt dat overbodig werd toen hij in 1863 het orgel in Rauwerd wijzigde.
Prestant 8vt pijpwerk van B&T/Van Dam/Hillebrand
Holpijp 8vt Van Dam
Octaaf 4vt Van Dam/Hillebrand
Quint 3vt Mense Ruiter (1983)
Woudfluit 2vt Van Dam/Hillebrand
Roerfluit 4vt Van Dam/Hillebrand
Cornet 3st Hillebrand
(09)

Het orgel werd op 3 november weer in gebruik genomen met een concert door adviseur Theo Jellema. Zie programma.
Op 5 november wordt door Mense Ruiter de laatste termijn in rekening gebracht. (29)

Van de geschiedenis en restauratie van het orgel is door één van de organisten (Kees Hoeksma) een powerpoint-presentatie gemaakt.
Deze is nu beschikbaar als PDF. (10)


Foto na de restauratie van 2012 (09)


Organisten:

Jan Pasveer (1948-1953)
Pasveer overleden (I)
Kerkmusicus Jan Pasveer is zaterdag 15 januari 2005 onverwacht overleden in zijn woonplaats Zaandam. Hij werd 71 jaar. Pasveer -dirigent, organist en componist- componeerde vele kerkliederen, koormuziek en kerkmuziek voor koor en orgel. Daarnaast publiceerde hij veel artikelen over uitvoeringspraktijk, koormuziek, kerkmuziek en liturgie. Hij schreef het boek "Koorkunde" en vormde samen met Jan Luth en Jan Smelik de redactie van "Het kerklied. Een geschiedenis". Sinds de jaren tachtig was hij bezig met een boek over de symboliek in de muziek van Bach, een onderwerp waarop hij had willen promoveren.
Pasveer was betrokken op het kerklied. In 2001, tijdens een gesprek met deze krant over "Het kerklied. Een geschiedenis", benadrukte hij dat de melodie van een kerklied kwaliteit moet hebben: "Een diamant verpak je toch niet in een vodje? Een goed kerklied is theologisch verantwoord, weerspiegelt ambachtelijke dichtkunst en geen rijmelarij. De melodie moet op eigen benen kunnen staan en kracht hebben. Een goed lied is dus geen eendagsvlieg. Wie die kwaliteit beoordelen? De vakmensen. Vervolgens bepaalt het kerkvolk of het een lied wil zingen. () Kwaliteit blijft altijd overeind. Niet alles wat vlot zingbaar is, blijkt interessant. Een goede melodie ontsluit haar geheim pas op termijn."
Pasveer overleden (II)
Jan Pasveer (1933) studeerde orgel bij Willem Hendrik Zwart. Op zijn vijftiende werd hij benoemd als organist van de hervormde kerk in het Drentse Oosterhesselen. In 1953 volgde de benoeming aan gereformeerde Zuiderkerk in Zaandam, zijn latere woonplaats. Hij was van 1961 tot 1994 directeur van de Gemeentelijke Muziekschool Zaanstreek en van 1969 tot 1994 hoofdvakleraar koordirectie aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam.
Hij leidde vele koren, waaronder de Christelijke Oratorium Vereniging Zaanstreek, het Zaans Cantatekoor en het Amsterdamse Westerkerkkoor. Laatstgenoemd koor voerde tijdens een herdenkingsdienst, donderdag, de Bach-cantate "Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit" en Pasveers "Nunc Dimittis" uit.
Reformatorisch Dagblad, 24 januari 2005, p. 14

Bronvermelding:
  1. E-mail/a> van dhr. P. van Hoogdalem, Schiedam d.d. 29-12-1999
  2. De Orgelvriend 1982 nr. 9 blz 19
  3. Jaartal orgel van Dam via E-Mail van Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002 18:39
  4. Restauratierapport/a> door Jan Jongepier afkomstig van J.B. Hoving uit Oosterhesselen.
  5. www.coevordenaanhuis: http://www.coevordenhuisaanhuis.nl
  6. http://www.coevordenhuisaanhuis.nl
  7. http://www.dvhn.nl/nieuws/drenthe/article6018675.ece/Tweespalt-in-Hesseler-kerk-over-galm
  8. E-mail met foto door Frits Kaan d.d. 29-08-2011
  9. E-mail van Kees Hoeksma d.d 17-11-2012
  10. E-mail van Kees Hoeksma d.d 26-01-2013
  11. Boek: Het Nederlandse historische orgel 1858-1865 blz. 327-328
  12. Brochure: Groninger Orgelagenda 2012 Orgelrestauraties in 2012 en 2013
  13. Brochure: Groninger Orgelagenda 2013 Orgelrestauraties in 2012 in Groningen en Drenthe door Stef Tuinstra
  14. www: http://reliwiki.nl/index.php/Oosterhesselen,_Geserweg_2_-_Protestantse_Kerk
  15. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Kampen,_2e_Ebbingestraat_3_-_Gereformeerde_Gemeente
  16. E-Mail d.d. 8-7-2014 van Frits Kaan. Hij maakte mij attent op de foto's voor Wickel
  17. www: http://www.langsdeluts.nl/Balk%20B%20000%20Wijckel%20Gereformeerde%20kerk.html
  18. www: http://www.reliwiki.nl/index.php/Wijckel,_Jachtlustweg_21_-_Eben_Haëzer
  19. Archief Reil
  20. Archief Jaap Brouwer
  21. www: Facebook - Oud Drenthe in Woord en Beeld - Sam Dice Memories 27 december 2022
  22. Drents Archief: 0376 Nederlands Hervormde Gemeente Oosterhesselen 16 Aantekenboekje voor de vergaderingen van de kerkvoogdij; 1943-1953
  23. Drents Archief: 0376 Nederlands Hervormde Gemeente Oosterhesselen 1 Register van notulen van kerkenraadsvergaderingen; 1817-1933
  24. Drents Archief: 0376 Nederlands Hervormde Gemeente Oosterhesselen 37 Register van uitgaven; 1942-1954
  25. Drents Archief: 0376 Nederlands Hervormde Gemeente Oosterhesselen 34 Staten van rekening en verantwoording van ontvangsten en uitgaven; 1830-1955
  26. Drents Archief: 0376 Nederlands Hervormde Gemeente Oosterhesselen 35 Register van inkomsten en uitgaven; 1904-1941
  27. Boek: Hans Pasveer, Hij liet de mensen zingen. Over leven en werk van Jan Pasveer, Uitgave in eigen beheer, 2019
    Jan Pasveer werd in 1948 op 15-jarige leeftijd organist in Oosterhesselen. Toen hij vier jaar later belijdenis wilde doen in de Gereformeerde kerk van Coevorden moest hij zijn baan als organist van de 'vrijzinnige' hervormde kerk van Oosterhesselen opzeggen.
  28. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 1101 Oosterhesselen, Geeserweg 2 (NH kerk); 1959-1984
  29. Archief Mense Ruiter

 


Archief Klaas Bolt
Oosterhesselen (Dr), Hervormde Kerk.
De meeste correspondentie was gericht aan of ging uit van J.B. Hoving, huisarts te Oosterhesselen, lid van de Pl.C.
- 24/2/82. Hoving aan Bolt en als bijlage brief van dezelfde datum aan een KV-lid te Termunt en/Borgsweer. Mogelijkheden aankoop orgel van Borgsweer, dat in uitermate deplorabele staat verkeert.
- 27/2/82. Offerte van een orgelmaker te Leusden (De Graaf) betr. restauratie bestaande orgel. Uit latere correspondentie blijkt, dat het orgel geen restauratie waard is.
- 21/4/82. Hoving aan Bolt. Overzicht mogelijkheden.
1. aankoop orgel Borgsweer. Recente weigering, het te verkopen.
2. Abcoude Herv. Bezwaar: gescheiden registers, ontbreken Pr 8.
3. Een orgel van ene Groenewegen (heeft bij Verschueren gewerkt). Orgels van hem:
Werkendam Geref.Gem., Gouderak Geref.Gem. 1977 (4vt 9 st.), 0.Souburg 8 vt
orgel, Een 4 vt 2 kl.orgel in werkplaats:
I.Hp 8, P 4, Gh 2. II Rf 8, Vlf 4, Q 2 2/3, T 1 3/5. Ped Rank 16.
4. Orgel van v.Buchem A* dam na 15 jr reeds in Wezep vervangen. Nog pijpwerk van
v.Gelder: Ged 8, P 4, 0 2, F 4, Stukje P 8, Wf 2, Corn. Goede tot zeer slechte berichten hierover.
5. Er is nog contact met De Graaf.
- 22/4*82. KV aan Bolt. Verzoek als adviseur op te treden. Men heeft f 70000 beschikbaar voor aankoop van een orgel en bijkomend werk.
- 1/5 82. Bolt. Reactie: Enige oplossing voor beschikbare budget lij kt Blank-positief
uit Abcoude. Tongwerk moet vernieuwd. Bestaande kas zou eigenlijk bewaard moeten
blijven. Alternatief: nieuw 8* orgel 6 st. in bestaande kas.
- 13/5*82. Bolt: Werk van Groenewegen bekeken: beneden alle peil. Orgel te Weiwerd zal eerst gerestaureerd moeten worden. Misschien is de kerk in Meedhuizen niet meer in gebruik. Flentrop positief uit conservatorium te Zwolle is te koop en misschien Hardorf-orgel der Geref.K. te Wijckel.
- 16/5*82. Hoving. Wijckel (Geref) bezocht. Destijds onder Bolt gerestaureerd. Men wil daar voor de nieuwe kerk een groter orgel. Ook de RK te St.Nicolaasga heeft belangstelling.
- 17/5 82. Bolt. Dit is een buitenkansje. Welke orgelmaker? B&T die het heeft gerestaureerd of Ruiter (Holthuis) die de tip heeft gegeven?
- Drie stukken, die ook in de map Wijckel aanwezig zijn over het orgel aldaar.
- 10/6*82. Ruiter, offerte overpl. en rest. en eventueel: verbeteren mechaniek, nieuw
ped.klavier, VdG --> Q 3, nieuw toetsbeleg ipv celluloid, windmach.vervangen, nieuwe reg.plaatjes.
- 11/6*82. Bolt reactie daarop. Uitbreiding ped.omvang verantwoord.
- 28/8*82. Hoving. Orgel Wijckel gekocht. Prijs toch iets hoger. Daarom niet mogelijk Viola door Quint te vervangen.
- 3/9*82. Bolt: Quint belangrijker dan uitbr . ped.omvang.
.
- 0kt*82. Bolt, gegevens over orgel uit de Geref. Kerk te Wijckel (Fr), omdat Hoving om een historisch rapport had gevraagd:
Orgel XIXA. Mogelijk het instrument dat W.Hardorf ca 1845 maakte voor RK St.Franciscus, Leeuwarden. Het zou vandaar via Geref. Warnswerd in 1921 in W. terecht zijn gekomen. Groot deel pijpwerk van nog iets oudere datum. Degelijke factuur, fraaie klank, met vakmanschap vervaardigd, waard om te behouden. C-f''', C-g aangeh. P 8, Hp 8, V 8 (later), 0 4, F 4, 0 2, Co 3 st dc. V is van inferieure kwaliteit: te verv. door Q 3 of Wf 2. Windlade 1979 door B&T gerestaureerd. Enkele andere onderdelen dienen te worden vervangen of gerestaureerd.
- 13/1'83. Hoving: Op het orgel wordt serieus orgelliteratuur gestudeerd. Daarom
toch graag pedaal t/m d'. 18/1 Bolt: accoord.
- Correspondentie begin 1983 over aanbrengen vloerbedekking. Ook acoustisch rapport 28/2'83.
- 17/3'83. Bolt bedankt als adviseur, omdat het plan met "kamerbreed tapijt" doorgaat. "Het heeft weinig zin om moeite en tijd te besteden aan een project als tegelijkertijd het effect van dit werk door onzorgvuldig handelen op ander gebied weer grotendeels te niet wordt gedaan. Ook een acoustisch bureau kan hieraan weinig veranderen (De lengte van een nagalm heeft weinig met de kwaliteit daarvan te maken.) " .
- 28/3 83. Bolt aan Corneille F. Janssen, Directeur Bureau Monumentenzorg Drenthe over het geluidabsorberende materiaal. O.m. over ervaringen in veel Groningse dorpskerken.
- 5/4 83. Hoving aan OC. Pl.C heeft protest aangetekend tegen de vloerbedekking.
Prov. Dienst van Mon.zorg ernstig in gebreke geweest. Kan de OC stappen ondernemen om herhalingen elders te voorkomen?
- 10/5'83. OC aan Hoving. Voorstel Jongepier te verzoeken de inspeling te verrichten.
- 1/2 84. Jongepier aan OC over eindafhandeling. Hij heeft de eindkeuring verricht. Geïnventariseerd 24/3'92 em 16/3'94. Wie de werkzaamheden heeft verricht, is nergens te lezen. Waarschijnlijk was het Ruiter. Briefje met dispositie Groenewegen-orgel te
0. Souburg aldaar in archief gedeponeerd.

Archief Klaas Bolt (Nog doorkijken)
Wijckel (Fr.). Gereformeerde Kerk.
- 21/6'77. B&T. Verslag onderzoek orgel en prijs windladerestauratie. Gezien makelij W. Hardorff, tussen 1850 en '60.
P 8, Hp 8, 0 4, V 8 (vroeger Q3), Wf 2, Rf 4. Co 3 st dc, C-f''', C-g aangeh.
- 31/8'77. Reil. Voor1.rapport (met begeleidend schrijven). Uitvoeriger dan dat van B&T. Waarsch. Van Dam ca 1860 met gebruik van veel pijpw XVIII. Op pl. Viola oorspr. waarsch. F 2 (!), eigenaardige lade-indeling.
- 14/11'77. Offerte Reil.
- 25/1 78. Reactie Comm. v.Beheer, gericht aan Bolt.
- 4/2' 78. Commentaar Bolt hierop aan kerkeraad. Over subsidiemogelijkhedebn.
- 12/5 78. Offerte B&T.
- Negatieven.
Geïnventariseerd 9/6'93. In deze map verder niets meer. In map Oosterhessel en staat dat B&T de windlade hebben gerestaureerd in '79. Het orgel is later naar Oosterhesselen overgeplaatst.

Geschiedenis van het orgel in Wanswerd en Wijckel:
1864: L. van Dam en Zn. bouwen een nieuw orgel voor de Gereformeerde kerk van Wanswerd. Van Dam gebruikt bij de bouw van het orgel oud pijpwerk uit het Hillebrand-orgel in Rauwerd uit 1816, dat hij in 1863 restaureerde.
Dit Hillebrand pijpwerk is afkomstig van Fluit d'Amour 4', Sesquialter en Mixtuur. Het Hillebrand pijpwerk is terug te vinden in de Roerfluit 4', Woudfluit 2' vanaf c (eigenlijk een Octaaf 2'), binnenpijpen Prestant 8', Octaaf 4' discant, Cornet bestaat voornamelijk uit ouder prestant-pijpwerk. (11)

1904: Herstel door Bakker & Timmenga. (11)

1921: Het orgel wordt door Bakker & Timmenga verplaatst naar de Gereformeerde kerk van Wijckel. Er komen nieuwe registerknoppen met porceleinen plaatsjes. Nieuwe grenen pijpen voor de C-E van de Prestant 8'. De quint 2 2/3' wordt vervangen door een viola 8'.  (11)

1966: Herstel door E.H. Meinen. (11)

1978: Restauratie door Bakker & Timmenga. De windlade krijgt aan beide zijden een hechthouten plaat. De balg en de klaviatuur worden hersteld. (11)



Situatie Twijckel. Foto links:  http://www.reliwiki.nl/index.php/Wijckel,_Jachtlustweg_21_-_Eben_Haëzer Foto rechts http://www.langsdeluts.nl/Balk%20B%20000%20Wijckel%20Gereformeerde%20kerk.html  (16)



Het N.A. Van Dam-orgel te Kampen




Foto van het N.A. van Dam-orgel zoals dat nu staat opgesteld in Kampen (Foto door Frits Kaan) (08) Foto situatie te Kampen (15)