Meppel, Gereformeerde kerk
1896/1897: Bouw
van een nieuwe kerk die op
19 februari 1897 in gebruik werd genomen.
De kerk ontstond door het
samenvoegen van de Gereformeerde kerken in Meppel (kerk A en kerk B)
Het
orgel uit kerk B werd overgenomen. (12)

Foto:
http://kerkeninbeeld.nl/
1913: De orgelmaker H. van der Molen uit Steenwijk plaatst een orgel
afkomstig uit Hilversum. Dit orgel werd volgens onderstaand bericht in 1891
gewijzigd door de orgelmaker P.C. Bik (xx).
In 1903 werd in Hilversum een nieuw Leichel-orgel geplaatst. Het oude orgel moet
dan 10 jaar zijn opgeslagen voordat het in Meppel werd geplaatst. (10)

Het orgel in
Hilversum bij de vergroting van de kerk in Hilversum in 1890. (10)
Het orgel werd ingespeeld door dhr. Godefroy uit
Steenwijk.



Provinciale Drentsche en Asser courant 8-8-1913 (10)
27-5-1891 het nieuws van de dag, kleine courant.jpg (10)
De standaard 12-09-1913

Amsterdamsche
kerkbode; officieel orgaan van de Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende),
jrg 25, 1913, no 1390, 21-09-1913

Bron:
http://gereformeerdekerken.info (12)
Het oude instrument uit Meppel werd verplaatst naar de Christelijk Gereformeerde kerk te Hoogeveen aan de Bentickslaan. (07)
Dit orgel werd in 1937 door de firma J. Reil te Heerde voor f. 400, - ingenomen.

De standaard van 12 september 1913.
1936: H. Pijlman wordt hier organist. Hiervoor was hij organist van de
Grote kerk te Meppel (04)

Het Orgel-1936-april

Omroepgids; officieel orgaan van de Nederlandsche Christelijke
Radio-Vereeniging, jrg 12, 1936, no 24, 13-06-1936
1937: Nieuw orgel door Walcker uit Duitsland.(03)

De bouw van het huidige orgel te Meppel vond plaats onder advies van Jan
Hermannus Besselaar jr. uit Rotterdam, Jan Bos Kz. Uit Wildervank en Henk
Pijlman, sinds 1934 organist ter plaatse. Met de twee eerstgenoemden als
adviseur lag de keuze voor de firma E.F.Walcker & Cie. voor de hand. Bos
bespeelde immers als vaste organist Walckers opus 1747, in 1913 door hem en zijn
halfbroer Hinderk Bos Kzn. geschonken aan de Gereformeerde kerk van Wildervank.
Besselaar was vanaf de oplevering in 1916 tot aan zijn benoeming aan de Grote of
Sint- Laurenskerk in 1929 organist van Walckers opus 1855, door genoemde Hinderk
Bos geschonken aan de Gereformeerde kerk van Rotterdam en geplaatst in de
eveneens grotendeels door Hinderk en zijn halfbroer Hendrikus Bos bekostigde
Nieuwe Zuiderkerk. Dit laatste instrument, in 1970-1972 geplaatst in de
Martinikerk te Doesburg, gold als het belangrijkste en grootste instrument in de
gereformeerde kerken van ons land.
Het frontontwerp in Meppel vertoont opmerkelijke parallellen met architect
Tjeerd Kuipers’ monumentale frontontwerp voor het orgel van Wildervank. Direct
herkenbaar zijn onder meer de flankerende pijpenvelden naast de drie ronde
torens, de gelaagde opstelling van de pijpen in de tussenvelden en het overhoeks
doorlopen van de buitenste zijvelden. De plaatsing boven een uit drie bogen
bestaande loggia verleent het front in Meppel een indrukwekkend voorkomen.
De dispositie van het Walcker-orgel van Meppel toont aan dat de tijd in de ruim
twintig jaar na de oplevering van de zusterorgels in Wildervank en Rotterdam
niet had stilgestaan. Kan met name het Rotterdamse orgel worden beschouwd als
zijnde sterk beïnvloed vanuit de Elzasser Orgelreform; na de oplevering van dit
instrument was orgelbouwer Oscar Walcker sterk betrokken bij de ontwikkeling van
de Duitse Orgelbewegung, onder meer door intensieve contacten met Willibald
Gurlitt bij de bouw van het Praetorius-orgel van de Universiteit van Freiburg
(1921) en met Christhard Mahrenholz bij de restauratie (1932/33) van het
Hildebrandt-orgel te Naumburg. Ook Besselaar moet met de ideeën van de
Orgelbewegung vertrouwd zijn geweest, onder meer door contacten met zijn
Hamburgse collega Alfred Sittard, welke tijdens de Freiburger Orgeltagung van
1926 het genoemde Praetorius-orgel demonstreerde en op 5 juni 1931 op
uitnodiging van Besselaar in de Rotterdamse Sint Laurenskerk een orgelbespeling
met louter oude muziek verzorgde. In 1933 stelde Besselaar voor een koororgel in
de Sint-Laurenskerk te plaatsen, te gebruiken in liturgische diensten waarin een
op te richten knapen- en mannenkoor werken zou kunnen uitvoeren van ondermeer
Bach en Hándel, alsmede psalmen van Sweelinck, wereken uit de Oud-Nederlandse
school en wereken van Cesar Franck, Pierné en anderen. Besselaars
dispositieontwerp voor dit nooit gebouwde Rotterdamse koororgel vertoont een
treffende overeenkomst met de eveneens door hem ontworpen dispositie voor
Meppel.
De Meppeler Courant van 17 december 1937 omschreef de gedachte achter Besselaars
ontwerp als volgt:
"De dispositie, zoowel van het eerste als van het tweede klavier, is, wat de
klankcombinaties betreft, in evenwicht gehouden. Alle fluitstemmen zijn
gelijkmatig verdeeld in sterke en zachte toonkarakters. Het geheele werk is zeer
vol en krachtig, doch steeds rond van toon. Het orgel kan door middel van een
rolzweller van het meest zachte register (de aeoline) gelijkmatig aanzwellen tot
het krachtigste geluid. Wel is het uitsluitend bestemd voor het begeleiden van
de zang in de godsdienstoefeningen, doch het kan evengoed dienen voor het
vertolken van groote klassieke orgelwerken en die van de laatste tijd’.
In De Radiobode van 5 april 1935 formuleerde Besselaar - door het bestuur van de
AVRO aangesteld als adviseur voor een te bouwen studio-kerkorgel - de eisen die
een orgel volgens hem in staat stelden “de werken van de klassieke meesters
zowel als die van de modernste orgelcomponisten geheel tot hun recht te laten
komen” als volgt: “Voor de uitvoering van klassieke werken moet het orgel
beschikken over een voldoende aantal grondgeluiden met vele daarbij behorende
vulstemmen en mixturen. Voor de moderne muziek heeft men vooral nodig een grote
verscheidenheid in klankkleuren en velerlei combinatiemogeljkheden”.
Zowel voor het AVRO-orgel als voor het orgel van Meppel adviseerde Besselaar
voor de meervoudige vulstemmen de zogenaamde Silbermann-mensuur toe te passen,
zoals door Walcker eerder toegepast in Wildervank en Rotterdam: “Waar men nu
weet, dat Bach de orgels van Silbermann en Hildebrand prees, behoeft men niet te
vragen, waarom op een instrument met Silbermann-mensuren de werken van den
groten Thomas-cantor zo goed tot hun recht te komen” Het AVRO-orgel diende
vervolgens te worden geïntoneerd “naar de aard van de oud-Hollandse orgels”,
terwijl in De Harp van januari 1938 ook de intonatie in Meppel werd geroemd als
“van een oud-Hollandsch degelijk karakter”.
De door de Orgelbewegung gestimuleerde terugkeer naar het mechanische
sleepladenorgel werd door Oscar Walcker niet overgenomen, mede omdat er naar
zijn bevindingen geen sprake was van intonatietechnische verschillen. Zo verkeeg
het orgel van Meppel een elektropneumatische traktuur, inclusief de toepassing
van een tweetal vrije combinaties, een vrij instelbaar planopedaal en een
registercrescendo-rol. Wel ontbreken in Meppel - evenals bij Besselaars
voorstellen voor het AVRO-orgel - de in het Wildervanker en het Rottterdams/Doesburgse
instrument prominent aanwezige vaste combinaties, alsmede de vele octaafkoppels
met de daarbij behorende uitbouw van de windladen. Vanuit de Orgelbewegung
beïnvloed is in Meppel zeker ook de uitvoering van de Open Fluit van het
hoofdwerk als Koppelfluit. Evenmin als de orgels van Wildervank en Rotterdam
bleef het orgel van Meppel gaaf bewaard. (06)
In juli 1937 Informeert de
organist Pijlman bij Reil omtrent de stand van zaken van een offerte van Reil (waarschijnlijk
stemmingen). Er is nog geen beslissing genomen. Wel vraagt Pijlman of hij
provisie krijgt voor zijn bemiddeling. Ook informeert hij hoe het staat met het
orgel in Daarlerveen en of hij nog een kans heeft het orgel in te spelen. Op
29 november 1938 schrijft Reil wat
een stembeurt zou kosten. 2x stemmen per jaar is aan te raden.
Oude orgel: Het oude orgel uit 1913 wordt verkocht aan Gereformeerde kerk te
Daarlerveen en na een ombouw door Reil aldaar geplaatst.
Zie
brief d.d. 26 juni d.d. 1981 door W.A. Reil met de
volgende informatie:
Door ons werd op 7 juli 1937 met de afbraak in Meppel
aangevangen, waarna het in ons bedrijf geheel werd gerestaureerd en voorzien is
van een nieuw front.
Helaas zijn bij ons geen tekeningen of foto's meer te
achterhalen van de situatie in Meppel.
Dispositie (situatie Daarlerveen) (10)
Manuaal I |
Manuaal 11 |
Pedaal |
Praestant 8 ' |
Praestant 8' |
aangehangen |
Cornet IV st |
Octaaf 2' |
|
Bourdon 16’ |
Vox Celesta 8' |
|
Salicionaal 8' |
Roerfluit 4' |
|
Octaaf 4' |
Praestant 4' |
|
Octaaf 2' |
Holpijp 8' |
|
Quintfluit 3' |
|
|
Mixtuur III-V st |
|
Trompet 8' |
|
Koppelingen Man-I-II Zwelkast
Systeem: mechanisch (10)
Aanvullende informatie omtrent het oude orgel dat in Daarlerveen terecht
kwam is te vinden in een
beschrijving door Cor Alberts uit Bergentheim. (13)




Meppeler Courant 1937-12-17



Provinciale
Overijsselsche en Zwolsche courant 09-07-1937, Twentsch dagblad
Tubantia en Enschedesche courant 09-07-1937, Twentsch dagblad
Tubantia en Enschedesche courant 17-09-1937


De standaard 12-07-1937,
De standaard 18-09-1937



Nieuwsblad van het Noorden 11-12-1937,
De standaard 14-12-1937, De standaard 17-12-1937


Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant 11-12-1937 en Nieuwsblad van het Noorden 17-12-1937
In 1985 bouwde Henriksen en Reitsma een nieuw orgel, met gebruikmaking van
het nog aanwezige oude pijpwerk.
Zie onderstaand krantenartikel en een
beschrijving door Cor Alberts uit Bergentheim.



Omroepgids;
officieel orgaan van de Nederlandsche Christelijke Radio-Vereeniging, jrg 14,
1938, no 53, 31-12-1938 en De radiogids; officieel orgaan van de Vereeniging van
Arbeiders-Radio-Amateurs (VARA), jrg 13, 1938, no 9, 31-12-1938



De radiogids; officieel orgaan van de Vereeniging van Arbeiders-Radio-Amateurs
(VARA), jrg 13, 1939, no 10, 07-01-1939 en jrg 13, 1939, no 11, 14-01-1939

De radiogids;
officieel orgaan van de Vereeniging van Arbeiders-Radio-Amateurs (VARA), jrg 13,
1939, no 12, 21-01-1939
1938-1941: In
maart? 1938 vraagt organist Henk Pijlman Reil langs te komen als hij de
buurt is. Hij weet iets van de restauratie van een orgel in Friesland.
21 juni 1938 schrijft Reil aan
Walcker dat de kerkenraad hem heeft gevraagd naar het zojuist voltooide orgel te
kijken, dat waterschade heeft gehad. Hij vraagt aan Walcker of hij de benodigde
reparaties mag verrichten. Op 29 juli
1938 komt de brief dat Walcker geen bezwaar heeft. Op
1 augustus 1938 schrijft Reil aan
de kerkenraad dat Walcker accoord gaat met de herstellingen door Reil.
Op
10 november 1938 meldt Reil aan
Walcker dat hij de reparaties zijn voltooid. Alles heeft hij goed kunnen
herstellen. Hij dankt Walcker voor het in hem gestelde vertrouwen en is hen
graag weer van dienst. Op 28 november
1938 vraagt de kerk aan Reil offerte uit te brengen voor het stemmen
van het orgel. Op 29 november 1938
geeft de kerk Reil de opdracht het orgel te stemmen. Op
5 december 1938 dankt Reil de kerk
voor de opdracht het orgel te gaan stemmen. Op
20 mei 1939 vraagt de kerk of Reil
het orgel voor de tweede keer kan komen te stemmen. Reil meldt op
24 mei 1939 dat hij de dag erna zal
langs komen om te stemmen. Op 2 oktober 1939 feliciteert Dhr. van Wijk uit
Meppel Reil met de bouw van het nieuwe orgel voor Nieuw Leusen. Blijkbaar levert
hij ook schreven aan Reil. Op 8 juni
1940 een aanvraag uit Meppel voor een stembeurt. Op
15 juni 1940 antwoordt Reil op de
vraag voor een stembeurt. Hij antwoordt nu pas omdat hij op reis was. Een
stembeurt kost Hfl 35,= Hij blijft dan 3 dagen in Meppel logeren vanwege de
slechte reismogelijkheden. Op 4 juli
1940 meldt Reil dat hij weer in staat is naar Meppel te reizen, omdat de
treinen naar Zwolle err rijden. Op 10
augustus 1940 schrijft Reil dat hij volgende week 3 dagen langs komt voor
een stembeurt. In 1941
schijft organist Pijlman aan Reil of hij langs kan komen om een storing op te lossen.
(11) 19xx: De speeltafel wordt verplaatst.

Foto (09)1979: De hoofdbalg wordt vervangen. (06)
1981: Restauratie door Walcker. De speeltafel is weer terug op de originele plaats.
(05) De elektrische tractuur is integraal
vernieuwd. De bestaande windladen zijn door nieuwe sleepladen
vervangen. De oude stokken en roosters zijn gehandhaafd. De Posaune,
welke voorheen vanaf c bestond als transmissie van de hoofdwerktrompet is nu
zelfstandig gemaakt door toevoeging van de daarvoor benodigde pijpen. (06)

Meppeler
Courant 15 januari 1982

Bericht uit
de Nieuwe Meppeler Courant

Meppel-gk-oud-19820118.jpg
199x: Herziening van de intonatie op basis van een
hogere winddruk door de oud Walcker-medewerker Burkhard Klimke.
(06)
Dispositie:
Manuaal I |
C-g3 |
Manuaal II |
C-g3 |
Pedaal |
C-f1 |
Prestant |
16' |
Nachthoorn |
16' (Quintadeen) |
Contrabas |
16' tr. |
Prestant |
8' |
Hornprinzipal |
8' |
Open Subbas |
16' |
Dubbelfluit |
8' c-gis2
hout open |
Flute Harmonique |
8' (niet
overblazend) |
Harmonikabas |
16' |
Gamba |
8' |
Baarpijp |
8' (c-h2
roerfluit) |
Gedektbas |
8' |
Gemshoorn |
8' |
Aeoline |
8' |
Octaafbas |
8' tr. |
Prinzipaal |
4' |
Celeste |
8' (vanaf
c) |
Violonbas |
8' tr. |
Open Fluit |
4'
(Koppelfluit) |
Speelfluit |
4' (overblazend
vanaf d1) |
Choralbas |
4' tr. |
Quint |
2 2/3' |
Gemshoorn |
4' |
Klein Mixtuur |
V tr. |
Octaaf |
2' |
Flautino |
2' (Fis-f1
overblazend) |
Posaune |
16' (C-f1
1981) |
Cornet |
III-IV |
Sesquialtera |
II |
|
|
Mixtuur |
V |
Cymbel |
III-IV |
|
|
Basson |
16' |
Schalmey |
8' |
|
|
Trompet |
8' |
Vox Humana |
8' |
|
|
Koppel I-II, Koppel Ped-l, Koppel Ped-II, Tremulant II
2 Vrije combinaties,
Instelbaar pianopedaal,
Afsteller handregisters, Afsteller rolzweller,
Afsteller 1 6-registers, Afsteller tongwerken,
Zwelkas Manuaal II,
Generaal registercrescendo (rol) met aanwijzer,
Calcant, Windwijzer (06)

2004: CD uitgebracht door Han kapaan en Gerben Mourik.
Onderstaand een recensie


Reformatorisch Dagblad, 10 mei 2004, p. 15.

Reformatorisch
Dagblad, 28 februari 2005, p. 15.
Organisten:
Henk Pijlman (1934-) Hij was van
1929-1934 organist van de Grote kerk in Meppel



Meppeler Courant 1938-09-09, 1939-12-15 en 1941-08-22
Roelof Hopster: (1945-2015) Organist in Meppel van 1993-2015

Meppeler Courant 2013-12-06 Klik op de afbeelding voor een vergroting
Bronvermelding:
- De Harp (1913-1914)63. Keuring en bespeling door de organist van de Grote kerk te Steenwijk J. Godefroy.
- de Mixtuur no 54 (1986)195. De Orgelvriend (1973)no 10/25. Oude stemmen uit dit orgel zijn: Octaaf 4; Octaaf 2; Mixtuur 3 sterk; Viola
8; Quintfluit 2 2/3; en Subbas 16.
- De Harp (1938)5.
- AHKM. Notulen kerkvoogdij 1929-1934. Ontslagaanvrage per 1-4-1934.
- Het Orgel (1982)304.
- Boekje bij de CD van Gerben Mourik en Henk Kapaan.
- E-Mail bericht met het krantenartikel door Peter Dillingh d.d. 12-01-2005
- E-mail van Roelof Kooiker d.d. 8-6-2012, waar hij me
wees op de informatie die vroeger stond op de webpagina
http://www.vdakkerorgels.nl/
- www:
http://reliwiki.nl/index.php?title=Meppel,_Groenmarkt_4_-_Oude_Kerk
- E-Mail van Cor Alberts d.d.
9 mei 2016
- Archief Reil
- E-Mail d.d. 11 februari 2017 van Victor Tmmer, die mij
attendeerde op de webste
http://gereformeerdekerken.info/
- E-Mail van Cor Alberts d.d. 25 juni 2017

Foto (09)