Gieten Hervormde Kerk
Informatie over de kerk
Ansichtkaart
beschreven in 1929
Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 27 juni 2022
- J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576 Registratie:
Prestant 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2'
- Leopold Mozart: Für den
Weinmonat: Menueto uit "Der
Morgen und der Abend"
- Louis James Alfred Lefébure-Wély (1817-1870)
Andante nr. 7 uit
Meditaciones Religiosas
- Louis James Alfred Lefébure-Wély (1817-1870)
Andante nr. 5 uit
Meditaciones Religiosas
1892: In de kerkenraadsvergadering van
20 juli wordt besloten tot de
aanschaf van een orgel.
Nieuwe
Veendammer courant 08-02-1892, 19-02-1892, 12-04-1893, 27-06-1893
1893: Nieuw orgel door L. van Dam en Zn. Te Leeuwarden.
Het Orgel 1897/10
Het
bestek van het orgel dateert van 2
augustus.
Dispositie uit het contract
In het
brievenboek van de kerkvoogdij is
het contract in augustus onder nr. 413 in zijn geheel overgeschreven. De
kerkvoogdij heeft nog de toestemming nodig van het College voor Toezicht van de
Hervormde Kerk in Drenthe.
De kerkvoogden willen het orgel laten
keuren door een deskundige. Een eerste betaling van f 380,- wordt meteen voldaan.
Het restant van f 1.500 zal worden voldaan in november 1894. Men heeft uit twee tekeningen gekozen
voor de meeste bewerkelijk variant. De keuze
voor een Gemshoorn 4' of een Fluit Travers 4' laten ze over aan de orgelmaker.
Op 16 oktober wordt het getekende contract naar Leeuwarden gestuurd. Op verzoek
van de kerkvoogdij zijn nog twee artikelen toegevoegd. (11)
Brief d.d. 25 september 1893 van L. Van Dam aan de kerkvoogdij. Klik op de
afbeelding voor een vergroting.
In de brief wordt gevraagd of men akkoord is
met het bestek en of het
getekend geretourneerd kan worden. (11)
1894: In
februari worden er bij muziekhandel
J.G. Schuur in Veendam voor
f 10,- muziekboeken aangeschaft. Twee eenstemmige koraalboeken voor psalmen en gezangen en een
boek met 120 voor- en naspelen van G.B. van Krieken.
De
koraalboeken zijn nog aanwezig in het Drents Archief. (08)
(13)
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Het orgel wordt op 29 juli 1894 met een bespeling door Pieter van Dam
in gebruik genomen. (11)
Dit wordt ook genoemd in een brief van Van Dam van
28 juli aan de kerkvoogdij.
Pieter van Dam reist op maandag over Assen terug om daar te overleggen over een
daar te bouwen orgel.
Op 29 juli wordt in de
kerkenraadsnotulen stil gestaan bij de aanschaf van het orgel. Het is een
feestdag. Het orgel kan worden ingewijd.
Op
30 juli besluit de kerkvoogdij een
lening van f 1.500,- aan te gaan voor de betaling van het orgel. Er wordt
toestemming gevraagd aan het College van Toezicht. (11)
In het financiële overzicht van 1894
staan de aanschafkosten van het orgel helemaal rechtsonder voor een bedrag van
f 1.875,-
Op de bijbehorende
specificatie staat dat Van Dam in 2 termijnen van f 480,- en f 1.395,- is
betaald. Ook de beide kwitanties zijn bewaard (07)
Op
23 augustus komt in verbaal 28/17 bij het College van Toezicht de aanvraag voor
een lening van f 1500,- aan de orde. De rente bedraagt 4% en er zal f 100,- per
jaar worden afgelost. Het college geeft goedkeuring. (16)
Op
19 november schrijft de kerkvoogdij Van Dam over het voldoen
van de tweede termijn. De betaling geschiedt via
bankbiljetten per post. Er staat precies gespecificeerd welke bankbiljetten de
brief bevat. Er is f 5,- ingehouden voor de gemaakte orgelbank, omdat men ervan uit gaat dat deze bij het orgel hoort. Aan Van Dam wordt gevraagd een
kwitantie bij ontvangst van het bedrag terug te sturen. (11)
In juli heeft organist B. Brongers
iemand op het oog, die kan worden benoemd tot orgelpomper. (06)
Uit een
rekening die Brongers indient op 23
september is af te leiden dat Brongers waarschijnlijk zelf heeft meegeholpen bij het
orgelpompen tijdens de orgelbouw.
Nieuwe Veendammer courant 30-06-1894
Provinciale
Drentsche en Asser courant 12-07-1894, Nieuwe Veendammer
courant 31-07-1894, Provinciale
Drentsche en Asser courant 31-07-1894
1895: Op
12 maart wordt een brief geschreven
aan de agent van de Tielsche brandwaarborgmaatschappij dhr. Somer in Assen om het orgel te
verzekeren voor f 2.000,-
1896: Begin van het jaar dient A. Ramaker een
rekening in van f 10,83 voor 5
maanden orgelpompen en kachel stoken. (07)
1898:
Een
Rekening van f 12,50 van G. Ramaker
voor een half jaar orgelpompen in 1897. (06)
1902: In de
kerkenraadsnotulen van 1902
wordt gemeld dat het schoolhoofd Brongers is overleden en dat dhr. Willering per
12 juli is
benoemd tot nieuw schoolhoofd. (12)
Er wordt door de gemeente Gieten een
advertentie voor nieuw schoolhoofd geplaatst.
Er wordt vermeld dat het vorige schoolhoofd ook de positie van koster/organist vervulde.
Er is aan de post van organist een vrije woning gekoppeld en opbrengsten uit
landerijen en andere emolumenten.
Dertig onderwijzers solliciteren.
Provinciale Drentsche en Asser courant 29-05-1902, 17-06-1902
Uit het
brievenboek van de kerkvoogdij blijkt dat dhr. P. Willering uit Schoonoord
is benoemd. Hij wordt door de
kerkvoogdij gelukgewenst met zijn benoeming. (11)
1921: Er wordt weer een schoolhoofd gevraagd, die tevens organist is
van de kerk. Er is aan de post van organist een vrije woning gekoppeld en
emolumenten ter waarde van f 600,-.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 04-05-1920, 13-06-1921 (Uit gemeenteraad Gieten)
Op 13 juni schrijft de gemeente Gieten de kerkvoogdij over de woning van de koster/organist. De
kerkvoogdij wordt verzocht de kosten van de verbouwing van het huis zelf te
bekostigen. Mocht dit niet lukken dan zal de gemeente een nieuw huis bouwen voor
de schoolmeester. Op 21 juni stuurt
de gemeente een aanmaning, omdat er nog geen antwoord is ontvangen op de
brief van 13 juni.
Op 4 juli
verklaart de gemeente Gieten eenmalig f 3.000,- te willen bijdragen aan de
verbouwing van het huis. (06)
Voor de nieuwe organist wordt ook een
instructie voor de organist vervaardigd. De organist is ook koster, voorlezer en voorzanger.
(10)
Twee orgelconcerten door organist Van Wageningen uit 's Hertogenbosch met de
concert ouverture van Klingenberg, een kerstliederenrevue, Hongaarse Rapsodie
van Liszt, opera-fantasieën van de organist zelf en tenslotte de Slag bij
Waterloo.
Provinciale Drentsche en Asser courant 04-08-1921, 09-08-1921,
05-09-1921
1923: Artikel in de krant over de combinatie
van de functies schoolmeester, koster, voorlezen, voorzanger en organist. De
verbetering van de woning van de schoolmeester/organist wordt samen betaald door
de gemeente Gieten en de kerkvoogdij van Gieten.
Provinciale Drentsche en Asser courant 01-04-1923
1925:
Benefietconcert voor de stichting van een ziekenhuis in Assen door L. van Aalst
orgel, Mevr. Servatius-Heldring viool en mej. Servatius zang.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 24-01-1925, Nieuwsblad van het Noorden 31-01-1925
1926: Op 24
februari vraagt organist/koster/voorlezer/voorzanger H. Begeman ontslag. Hij heeft de functie altijd met groot genoegen vervuld.
(06)
1927: Concert door de gemengde zangvereniging 't
Heidebloempje met dhr. Taatgen uit Wildervank aan het orgel.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 12-12-1927
1929:
Restauratie van de kerk. Het orgel kreeg een 'eikenhoutenkleur'.
Provinciale Drentsche en Asser courant 22-08-1929
1939: Mogelijk
heeft Johan van Meurs rond deze tijd geadviseerd. Op een overzicht met mogelijke
adviesopdrachten staat: ‘Gieten, Herv. kerk, bezocht 10-03-1939, orgel
schoonmaken’.661
In zijn
verzamelde orgelgegevens vermeldt hij bij de dispositie van dit orgel: ‘centrale
verwarming’ en ‘windverlies in de laden.662
Of er daadwerkelijk werkzaamheden zijn uitgevoerd, valt aan de hand van deze
beperkte informatie niet vast te stellen. Van Meurs begeleidde hier in de jaren
zestig kerkdiensten.
661 GrA, toegang 1618, inv. nr.
13.
662 Dispositieverzameling Van Meurs, [71].
Gegevens in
het dispositiecahier van Johan
van Meurs. (17)
Klik op
de afbeelding voor een vergroting
1956: In een advies van
14 april van het Bureau monumentenzorg
van het Drents Museum (BM) voor de kerkrestauratie
wordt aangeraden de toegang tot het orgel via het torenportaal te verwijderen.
De toren kan dan bereikt worden via het orgelbalkon. Het orgelbalkon wordt
toegankelijk middels een spiltrap. Wanneer de orgelgalerij wordt ingezwenkt
komen de vensters vrij en wordt de sierlijkheid van het interieur bevorderd. (15)
1957: Op 8 oktober wordt het advies enigszins gewijzigd. De
toegang tot de toren komt niet via de orgelgalerij, maar via een optrekbare ladder
zoals in Westerbork. (15)
1958: In een begroting van 30 mei staat voor de spiltrap naar het orgel f 600,- begroot.
Voor het 'schoonmaken van de eiken banken en avondmaalstafel plus het schilderen
van orgelfront, zoldering onder orgel en binnenkant ramen + deuren' is f 1.650,-
begroot. (15)
1961: Op 18 januari
1961 geeft het BM een positief advies over de restauratie
van kerk en torenportaal.
Op 1 juni
schrijft het BM aan architect B. Nijenhuis over het orgel.
-
Het is rampzalig dat het verguldsel van de orgelkas is overgeschilderd.
- Het
verband is uit de orgelgalerij verdwenen door het schilderen
van de platte balusters in een andere kleur.
- De beide oorspronkelijke zuilen staan optisch
ongelukkig onder de orgelkast. Kunnen zij verder uit elkaar worden geplaatst?
- De trap naar
de orgelgalerij is onnodig breed en de blauwe kleur is te modieus. (15)
Ongedateerd krantenbericht
over de acties voor de financiering van de restauratie (14)
Foto uit
1971 (15)
1973: Op
12 december worden 4
orgelmakers uitgenodigd een offerte uit te brengen voor de restauratie: Vierdag,
Hendriksen & Reitsma, Reil en Mense Ruiter
(21-01-1974).
1974: Op 17
januari 1974 brengt Reil een nieuwe
offerte uit met een begeleidende
brief uit.
Op 6 mei verleent de kerkvoogdij van Gieten
per brief aan Reil de opdracht.
Reil stuurt op 31 mei een
brief met afspraken rond
de demontage.
Het contract wordt
opgesteld op 2 juli. Het contract werd vergezeld
door een brief met details.
Adviseur is Aart van Beek.
Het Orgel 1974/12
1975: In de bouwvergadering van 13 februari wordt gevraagd of het
orgel weer kan worden teruggeplaatst. Er wordt besloten dit nog niet te doen
vanwege de lopende restauratie van de toren. (15)
De volgende werkzaamheden
worden uitgevoerd:
- De Violon wordt vervangen door een Quint 3'. De Violon 8' blijft bewaard in de orgelkas.
De registerknop blijft de naam Violon houden.
- Een Trompet 8' wordt toegevoegd op een niet gebruikte sleep
- De Bourdon 16'
wordt zo ingericht
dat hij in twee standen bruikbaar is: C-d en dis-g3
- De winddruk wordt
verlaagd. (01)
Dispositie na de restauratie:
Manuaal | Pedaal | ||
Bourdon | 16' | C-g | |
Prestant | 8' | ||
Octaaf | 4' | ||
Fluit | 4' | ||
Quint | 2 2/3' | ||
Octaaf | 2' | ||
Cornet | III | ||
Trompet | 8' |
Bronvermelding:
Afbeelding uit
Wikimedia (03)