Ansichtkaart beschreven in 1929
Gieten Hervormde kerk
Informatie over de kerk
Ansichtkaart
beschreven in 1929
Foto vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl
Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 27 juni 2022
- J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576 Registratie:
Prestant 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2'
- Leopold Mozart: Für den
Weinmonat: Menueto uit "Der
Morgen und der Abend"
- Louis James Alfred Lefébure-Wély (1817-1870)
Andante nr. 7 uit
Meditaciones Religiosas
- Louis James Alfred Lefébure-Wély (1817-1870)
Andante nr. 5 uit
Meditaciones Religiosas
1892: In de kerkenraadsnotulen van
20 juli wordt besloten tot de
aanschaf van een orgel.
Nieuwe
Veendammer courant 08-02-1892, 19-02-1892, 12-04-1893, 27-06-1893
1893: Nieuw orgel door L. van Dam en Zn. Te Leeuwarden.
Advertentie
uit "Het Orgel" 1897/10
Het
bestek van het orgel dateert van 2
augustus.
Dispositie uit het contract
In het
brievenboek van de kerkvoogdij is
het contract onder nr. 413 in augustus in zijn geheel overgeschreven. De
kerkvoogdij heeft nog de toestemming nodig van het College vor Toezicht van d
hervormde kerk in Drenthe.
De kerkvoogden willen het orgel kunnen laten
keuren door een deskundige. Een eerste betaling van f 380,- wordt meteen voldaan.
Het restant van f 1.500 zal worden voldaan in november 1894. Men heeft gekozen
voor het meeste bewerkelijk front van de ontvangen twee tekeningen. De keuze
voor een Gemshoorn 4' of een Fluit Travers 4' laten ze over aan de orgelmaker.
Op 16 oktober wordt het getekende contract naar Leeuwarden gestuurd. Op verzoek
van de kerkvoogdij zijn nog twee artikelen toegevoegd. (16)
Brief d.d. 25 september 1893 van L. Van Dam aan de kerkvoogdij. Klik op de
afbeelding voor een vergroting.
In de brief wordt gevraagd of men akkoord is
met het bestek en of het
getekend geretournereerd kan worden.
1894: In
februari worden er bij muziekhandel
J.G. Schuur in Veendam voor
f 10,- muziekboeken aangeschaft. Twee eenstemmige koraalboeken voor psalmen en gezangen en een
boek met 120 voor- en naspelen van G.B. van Krieken.
De
koraalboeken zijn nog aanwezig in het Drents Archief. (13)
(18)
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Ingebruikname op 29 juli 1894 met een bespeling door Pieter van Dam. (01) (02)
Van bovenstaand feit wordt ook gewag gemaakt in een brief die Van Dam op
28 juli naar de kerkvoogdij stuurt.
Pieter van Dam reist op maandag over Assen terug om daar te overleggen omtrent een
daar te bouwen orgel.
Op 29 juli wordt in de
kerkenraadsnotulen stil gestaan bij de aanschaf van het orgel. Het is een
feestdag. Het orgel kan worden ingewijd.
Op
30 juli besluit de kerkvoogdij een
lening van f 1.500,-aan te gaan voor de betaling van het orgel. Er wordt
toesteming gevraagd aan het College van Toezicht. (16)
In het financiele overzicht van 1894
zien we de aanschafkosten van het orgel helemaal rechtsonder voor een bedrag van
f 1.875,-
Op de bijbehorende
specificatie staat dat Van Dam in 2 termijnen van f 480,- en f 1.395,- is
betaald.
Ook de beide kwitanties zijn bewaard (12)
Op
23 augustus komt in verbaal 28/17 bij het College van Toezicht de aanvraag voor
een lening van f 1500,- aan de orde. De rente bedraagt 4% en er zal f 100,- per
jaar worden afgelost. Het college geeft goedkeuring. (21)
Op
19 november schrijft de kerkvoogdij
aan Van Dam over het voldoen van de 2e termijn. De betaling geschiedt via
bankbiljetten per post. Er staat precies gespecificeerd welke bankbiljetten de
brief bevat. Er is f 5,- ingehouden voor de gemaakte orgelbank, omdat men er
vanuit gaat dat deze bij het orgel hoort. Aan Van Dam wordt gevraagd een
kwitantie bij ontvangst van het bedrag terug te sturen. (16)
In juli heeft organist B. Brongers
iemand op het oog, die kan worden benoemd tot orgelpomper. (11) Uit een
rekening die Brongers indient op 23
september is af te leiden dat Brongers waarschijnlijk zelf heeft meegeholpen bij het
orgelpompen tijdens de orgelbouw.
Begin 1896 dient A. Ramaker een
rekening in van f 10,83 voor 5
maanden orgelpompen en kachel stoken. (12)
Nieuwe Veendammer courant 30-06-1894
Het orgel werd op 29 juli in gebruik
genomen. Het werd bespeeld door de zoon van L. van Dam.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 12-07-1894, Nieuwe Veendammer
courant 31-07-1894, Provinciale
Drentsche en Asser courant 31-07-1894
1895: Op
12 maart een brief om het orgel te
verzekeren voor f 2.000,-
1898:
Rekening van f 12,50 van G. Ramaker
voor een half jaar orgelpompen in 1897. (11)
1902: Er wordt door de gemeente Gieten een nieuw schoolhoofd gezocht.
Er wordt vermeld dat het vorige schoolhoofd ook de positie van organist vervulde.
Er is aan de post van organist een vrije woning gekoppeld en opbrengsten uit
landerijen en andere emolumenten.
Er reageerden 30 onderwijzers.
In de
kerkenraadsnotulen van mei 1902
wordt gemeld dat het schoolhoofd Brongers is overleden en dat dhr. Willering is
benoemd tot nieuw schoolhoofd. (17)
Provinciale Drentsche en Asser courant 29-05-1902, 17-06-1902
Uit het
brievenboek van de kerkvoogdij
blijkt dat benoemd is dhr. P. Willering uit Schoonoord. Hij wordt door de
kerkvoogdij gelukgewenst met zijn benoeming. Hij is nu ook benoemd als koster en
organist en zonodig als voorzanger. (16)
1921: Er wordt weer een schoolhoofd gevraagd, die tevens organist is
van de kerk. Er is aan de post van organist een vrije woning gekoppeld en
emolumenten ter waarde van f 600,-.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 04-05-1920, 13-06-1921 (Uit gemeenteraad Gieten)
Op 13 juni een brief van de
gemeente Gieten aan de kerkvoogdij over de woning van de koster/organist. De
kerkvoogdij wordt verzocht de kosten van de verbouwing van zijn huis zelf te
bekostigen. Mocht dit niet lukken dan zal de gemeente een nieuw huis bouwen voor
de schoolmeester. Op 21 juni stuurt
de gemeente een aanmaanbrief, omdat er nog geen antwoord is ontvangen op de
brief van 13 juni. Op 4 juli
verklaart de gemeente Gieten eenmalig f 3.000,- te willen bijdragen aan de
verbouwing van het huis. (11)
Naar aanleiding van de
nieuwe organist wordt ook een
instructie voor de organist vervaardigd. De functie wordt gecombineerd met
koster, voorlezer en voorzanger. (15)
Provinciale Drentsche en Asser courant 04-08-1921, 09-08-1921
Provinciale
Drentsche en Asser courant 05-09-1921
Provinciale Drentsche en Asser courant 01-04-1923
Provinciale
Drentsche en Asser courant 24-01-1925, Nieuwsblad van het Noorden 31-01-1925
1926: Op 24
februari vraagt organist/koster/voorlezer/voorzanger H. Begeman zijn ontslag
aan. Hij heeft de functie altijd met groot genoegen vervuld. (11)
Provinciale
Drentsche en Asser courant 12-12-1927
Provinciale Drentsche en Asser courant 22-08-1929
1939: Informatie
vanuit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - een studie over een
pionierend orgelbouwer
Op één van Van Meurs’ overzichten met mogelijke
adviesopdrachten staat: ‘Gieten, Herv. kerk, bezocht 10-03-1939, orgel
schoonmaken’.661
In zijn
verzamelde orgelgegevens vermeldt hij bij de dispositie van dit orgel: ‘centrale
verwarming’ en ‘windverlies in de laden.662
Of er daadwerkelijk werkzaamheden zijn uitgevoerd, valt aan de hand van deze
beperkte informatie niet vast te stellen. Van Meurs begeleidde hier in de jaren
zestig nog kerkdiensten.
661 GrA, toegang 1618, inv. nr.
13.
662 Dispositieverzameling Van Meurs, [71].
Johan
van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier
Klik op
de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap
Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur
1956: In een advies van de dienst monumenten van
14 april voor de kerkrestauratie
wordt aangeraden de toegang tot het orgel via het torenportaal te verwijderen.
De toren kan dan bereikt worden via het orgelbalkon. Het orgelbalkon wordt
toegankelijk middels een spiltrap. Wanneer de orgelgalerij wordt ingezwenkt
komen de vensters vrij en wordt de sierlijkheid van het interieur bevorderd. (20)
1957 : Op 8 oktober wordt het advies enigszins gewijzgd. De
toegang tot de toren niet via de orgelgalerij, maar via een optrekbare ladder
zoals in Westerbork. (20)
1958 : In
een begroting van 30 mei staat voor de spiltrap naar het orgel f 600,- begroot.
Voor het 'schoonmaken van de eiken banken en avondmaalstafel plus het schilderen
van orgelfront, zoldering onder orgel en binnenkant ramen + deuren' is f 1.650,-
begroot. (20)
1961: Op 18 januari
1961 brengt de dienst monumentenzorg een postief advies uit over de restauratie
van kerk en torenportaal.
Op 1 juni
schrijft de Dienst Monumenten aan architect B. Nijenhuis over het orgel.
-
Het is een ramp dat het verguldsel van de orgelkas is overgeschilderd.
- Het
verband is uit de orgelgalerij verdwenen door het in een adere kleur schilderen
van de platte balusters
- De beide oorspronkelijke zuilen staan optisch
ongelukkig onder de orgelkast. Kunnen zij verder uit elkaar?
- De trap naar
de orgelgalerij is onnodig breed. De blauwe kleur is te modieus. (20)
Krantenbericht
van de acties voor de financiering van de restauaratie (19)
1973: Op
12 december 1973 worden 4
orgelmakers uitgenodigd een offerte uit te brengen voor de restauratie: Vierdag,
Hendriksen & Reitsma, Reil en Mense Ruiter
(21-01-1974).
1974: Op 17
januari 1974 brengt Reil een offerte uit voor de uit te voeren werkzaamheden.
Brief en
offerte.
De opdracht wordt aan
Reil toegekend. Zie brief d.d. 6
mei 1974 door de kerkvoogdij van Gieten aan Reil. Reil stuurt op 31 mei een
brief met afspraken rond
de demontage.
1975: In de bouwvergadering van 13 februari wordt gevraagd of het
orgel weer kan worden terug geplaatst. Er wordt besloten die nog niet te doen
vanwege de lopende restauratie van de toren. (20)
Restauratie door Reil uit Heerde.
Het contract dateert van 2 juli 1974. Blz
01 en
02. Het contract werd vergezeld
door een brief.
De volgende werkzaamheden
werden uitgevoerd:
-Violon vervangen door een Quint 3'. Violon 8' bewaard in de orgelkas.
-Trompet 8' toegevoegd op een niet gebruikte sleep
-Bourdon 16' zo ingericht
dat hij in twee standen bruikbaar is: C-d en dis-g3
-Verlaging winddruk
(05)
Dispositie na de restauratie:
| Manuaal | Pedaal | ||
| Bourdon | 16' | C-g | |
| Prestant | 8' | ||
| Octaaf | 4' | ||
| Fluit | 4' | ||
| Quint | 2 2/3' | ||
| Octaaf | 2' | ||
| Cornet | III | ||
| Trompet | 8' |
Bronvermelding:
Inkomsten en uitgaven over 1894. Inv. no 60,
| Inkomsten: | bijdrage van de gemeente aan het orgel | F 236.75 |
| Geldlening | f 1500.00 | |
| totaal | 1736,75 |
| Uitgaven: | Aan L. v. Dam en Zn. voor het geleverde orgel | |
| kwitantie ged. 29-7-1894 L. v. Dam | f 480.-- | |
| kwitantie ged. 22-11-1894 L. v. Dam | f 1395.-- | |
| totaal | f 1875,-- |
In Inv. no 7 komt nog een losse brief voor: Leeuwarden 25-9-1893 van L. v. Dam aan de kerkvoogdij, waarin de toezending gemeld wordt van het herziene bestek(zie brief no 416).
Afbeelding uit
Wikimedia (08)