Gieten Hervormde kerk

Informatie over de kerk


Ansichtkaart beschreven in 1929

Foto vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl



Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 27 juni 2022
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Prestant 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2'
 - Leopold Mozart: Für den Weinmonat: Menueto uit "Der Morgen und der Abend"
 - Louis James Alfred Lefébure-Wély (1817-1870) Andante nr. 7 uit Meditaciones Religiosas
 - Louis James Alfred Lefébure-Wély (1817-1870) Andante nr. 5 uit Meditaciones Religiosas


1892: In de kerkenraadsnotulen van 20 juli wordt besloten tot de aanschaf van een orgel.

Nieuwe Veendammer courant 08-02-1892, 19-02-1892, 12-04-1893, 27-06-1893

1893: Nieuw orgel door L. van Dam en Zn. Te Leeuwarden.

Advertentie uit "Het Orgel" 1897/10

Het bestek van het orgel dateert van 2 augustus.

Dispositie uit het contract

In het brievenboek van de kerkvoogdij is het contract onder nr. 413 in augustus in zijn geheel overgeschreven. De kerkvoogdij heeft nog de toestemming nodig van het College vor Toezicht van d hervormde kerk in Drenthe.
De kerkvoogden willen het orgel kunnen laten keuren door een deskundige. Een eerste betaling van f 380,- wordt meteen voldaan. Het restant van f 1.500 zal worden voldaan in november 1894. Men heeft gekozen voor het meeste bewerkelijk front van de ontvangen twee tekeningen. De keuze voor een Gemshoorn 4' of een Fluit Travers 4' laten ze over aan de orgelmaker.
Op 16 oktober wordt het getekende contract naar Leeuwarden gestuurd. Op verzoek van de  kerkvoogdij zijn nog twee artikelen toegevoegd. (16)


Brief d.d. 25 september 1893 van L. Van Dam aan de kerkvoogdij. Klik op de afbeelding voor een vergroting.
In de brief wordt gevraagd of men akkoord is met het bestek en of het getekend geretournereerd kan worden.

1894: In februari worden er bij muziekhandel J.G. Schuur in Veendam voor f 10,- muziekboeken aangeschaft. Twee eenstemmige koraalboeken voor psalmen en gezangen en een boek met 120 voor- en naspelen van G.B. van Krieken.
De koraalboeken zijn nog aanwezig in het Drents Archief. (13) (18)

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Ingebruikname op 29 juli 1894 met een bespeling door Pieter van Dam. (01) (02)
Van bovenstaand feit wordt ook gewag gemaakt in een brief die Van Dam op 28 juli naar de kerkvoogdij stuurt. Pieter van Dam reist maandag over Assen terug om daar te overleggen omtrent een daar te bouwen orgel.
Op 29 juli wordt in de kerkenraadsnotulen stil gestaan bij de aanschaf van het orgel. Het is een feestdag. Het orgel kan worden ingewijd.
Op 30 juli besluit de kerkvoogdij een lening van f 1.500,-aan te gaan voor de betaling van het orgel. Er wordt toesteming gevraagd aan het College van Toezicht. (16)
In het financiele overzicht van 1894 zien we de aanschafkosten van het orgel helemaal rechtsonder voor een bedrag van f 1.875,-
Op de bijbehorende specificatie staat dat Van Dam in 2 termijnen van f 480,- en f 1.395,- is betaald.
Ook de beide kwitanties zijn bewaard (12)
Op 19 november schrijft de kerkvoogdij aan Van Dam over het voldoen van de 2e termijn. De betaling geschiedt via bankbiljetten per post. Er staat precies gespecificeerd welke bankbiljetten de brief bevat. Er is f 5,- ingehouden voor de gemaakte orgelbank, omdat men er vanuit gaat dat deze bij het orgel hoort. Aan Van Dam wordt gevraagd een kwitantie bij ontvangst van het bedrag terug te sturen. (16)


In juli heeft organist B. Brongers iemand op het oog, die kan worden benoemd tot orgelpomper. (11) Uit een rekening die Brongers indient op 23 september is af te leiden dat Brongers waarschijnlijk zelf heeft meegeholpen bij het orgelpompen tijdens de orgelbouw.
Begin 1896 dient A. Ramaker een rekening in van f 10,83 voor 5 maanden orgelpompen en kachel stoken. (12)

Nieuwe Veendammer courant 30-06-1894

Het orgel werd op 29 juli in gebruik genomen. Het werd bespeeld door de zoon van L. van Dam.


Provinciale Drentsche en Asser courant 12-07-1894, Nieuwe Veendammer courant 31-07-1894, Provinciale Drentsche en Asser courant 31-07-1894

1895: Op 12 maart een brief om het orgel te verzekeren voor f 2.000,-

1898: Rekening van f 12,50 van G. Ramaker voor een half jaar orgelpompen in 1897. (11)

1902: Er wordt door de gemeente Gieten een nieuw schoolhoofd gezocht. Er wordt vermeld dat het vorige schoolhoofd ook de positie van organist vervulde. Er is aan de post van organist een vrije woning gekoppeld en opbrengsten uit landerijen en andere emolumenten.
Er reageerden 30 onderwijzers.
In de kerkenraadsnotulen van mei 1902 wordt gemeld dat het schoolhoofd Brongers is overleden en dat dhr. Willering is benoemd tot nieuw schoolhoofd. (17)


Provinciale Drentsche en Asser courant 29-05-1902, 17-06-1902

Uit het brievenboek van de kerkvoogdij  blijkt dat benoemd is dhr. P. Willering uit Schoonoord. Hij wordt door de kerkvoogdij gelukgewenst met zijn benoeming. Hij is nu ook benoemd als koster en organist en zonodig als voorzanger. (16)

1921: Er wordt weer een schoolhoofd gevraagd, die tevens organist is van de kerk. Er is aan de post van organist een vrije woning gekoppeld en emolumenten ter waarde van f 600,-.


Provinciale Drentsche en Asser courant 04-05-1920, 13-06-1921 (Uit gemeenteraad Gieten)

Op 13 juni een brief van de gemeente Gieten aan de kerkvoogdij over de woning van de koster/organist. De kerkvoogdij wordt verzocht de kosten van de verbouwing van zijn huis zelf te bekostigen. Mocht dit niet lukken dan zal de gemeente een nieuw huis bouwen voor de schoolmeester. Op 21 juni stuurt de gemeente een aanmaanbrief, omdat er nog geen antwoord is ontvangen op de brief van 13 juni. Op 4 juli verklaart de gemeente Gieten eenmalig f 3.000,- te willen bijdragen aan de verbouwing van het huis. (11)
Naar aanleiding van de nieuwe organist wordt ook een instructie voor de organist vervaardigd. De functie wordt gecombineerd met koster, voorlezer en voorzanger. (15)


Provinciale Drentsche en Asser courant 04-08-1921, 09-08-1921



Provinciale Drentsche en Asser courant 05-09-1921


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-04-1923



Provinciale Drentsche en Asser courant 24-01-1925, Nieuwsblad van het Noorden 31-01-1925

1926: Op 24 februari vraagt organist/koster/voorlezer/voorzanger H. Begeman zijn ontslag aan. Hij heeft de functie altijd met groot genoegen vervuld. (11)


Provinciale Drentsche en Asser courant 12-12-1927


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-08-1929

1939: Informatie vanuit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - een studie over een pionierend orgelbouwer
Op één van Van Meurs’ overzichten met mogelijke adviesopdrachten staat: ‘Gieten, Herv. kerk, bezocht 10-03-1939, orgel schoonmaken’.⁶⁶¹
In zijn verzamelde orgelgegevens vermeldt hij bij de dispositie van dit orgel: ‘centrale verwarming’ en ‘windverlies in de laden.⁶⁶²
Of er daadwerkelijk werkzaamheden zijn uitgevoerd, valt aan de hand van deze beperkte informatie niet vast te stellen. Van Meurs begeleidde hier in de jaren zestig nog kerkdiensten.
661 GrA, toegang 1618, inv. nr. 13.
662 Dispositieverzameling Van Meurs, [71].

Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier

Klik op de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur

1973: Op 12 december 1973 worden 4 orgelmakers uitgenodigd een offerte uit te brengen voor de restauratie: Vierdag, Hendriksen & Reitsma, Reil en Mense Ruiter.

1974: Op 17 januari 1974 brengt Reil een offerte uit voor de uit te voeren werkzaamheden. Brief. Offerte blz. 01, 02 en 03.
De opdracht wordt aan Reil toegekend. Zie brief d.d. 6 mei 1974 door de kerkvoogdij van Gieten aan Reil. , die op 31 mei 1974 een brief schrijft met afspraken rond de demontage.

1975: Restauratie door Reil uit Heerde. Het contract dateert van 2 juli 1974. Blz 01 en 02. het contract werd vergezeld door een brief.
De volgende werkzaamheden werden uitgevoerd:
-Violon vervangen door een Quint 3'. Violon 8' bewaard in de orgelkas.
-Trompet 8' toegevoegd op een niet gebruikte sleep
-Bourdon 16' zo ingericht dat hij in twee standen bruikbaar is: C-d en dis-g3
-Verlaging winddruk  (05)

Bronvermelding:

1. R.A. Assen. Archief kerkvoogdij Gieten Brievenboek van kerkvoogden en notabelen 1821 - 1903. Inv. no 7. Brief no 413: Gieten 2-8-1893 gericht aan L. v. Dam en Zn te Leeuwarden. Hierin wordt door de secretaris der kerkvoogdij dhr. H. Nijenhuis het aanbod door genoemde firma gedaan om volgens bestek en conditiën een orgel in de kerk te Gieten te leveren aangenomen, behoudens goedkeuring van het Provinciaal College van Toezicht. De volgende conditiën worden toegevoegd:
   a. recht tot deskundig onderzoek na de bouw van het orgel.
   b. gedeelde betaling: 1e na bovengenoemd onderzoek f.380.-. 2e in nov.1894 de rest f.1500.-. Men neemt van de tekeningen het meest bewerkelijke front en laat aan de bouwers over of er een Gemshoorn 4' of een Fluit travers 4' geplaatst zal worden. Hierna volgt het complete bestek.
   Brief no 415: Gieten 5-9-1893 gericht aan v. Dam, waaruit blijkt dat de brief van 2-8-1893 niet in hun handen gekomen is.
   Brief no 416: Gieten 16-10-1893 Het concept-bestek met toevoeging van de beide laatste artikelen, wordt toegezonden aan v. Dam, met het verzoek het bestek getekend terug te sturen.
2. Brief no 419; Gieten 30-7-1894. Verzoek aan het provinciaal College van Toezicht, het op 20-7-1894 genomen besluit tot een geldlening van f 1500.- voor gedeeltelijke betaling van het door de firma v. Dam geleverde orgel. De rest f 390,- zal gevonden worden uit vrijwillige bijdragen der gemeente f.230.- en het ontbrekende uit de kerkenkas.
   Brief no 421: Gieten 19-11-1894. Verzending aanneemsom voor het orgel aan de firma L. v. Dam en Zn Leeuwarden. Het blijkt een opsomming te zijn van toegezonden bankbiljetten van f300.-, f.200.-, f.100.-, f.60.-, f.25 en f.20.- tot een totaal bedrag van f.1395.-(de nummers van de bankbiljetten zijn achter de bedragen genoteerd!). Men moest nog f 1400.- betalen, maar er wordt f.5.- ingehouden voor de orgelbank, die v. Dam op rekening van de kerkvoogdij liet maken en die volgens de kerkvoogdij bij het orgel behoorde.

   Inkomsten en uitgaven over 1894. Inv. no 60,

   Inkomsten:	bijdrage van de gemeente aan het orgel	F 236.75
   	Geldlening	f 1500.00
   	totaal	1736,75

   Uitgaven:	Aan L. v. Dam en Zn. voor het geleverde orgel
   	kwitantie ged. 29-7-1894 L. v. Dam	f 480.--
   	kwitantie ged. 22-11-1894 L. v. Dam	f 1395.--
   	totaal	f 1875,--

   In Inv. no 7 komt nog een losse brief voor: Leeuwarden 25-9-1893 van L. v. Dam aan de kerkvoogdij, waarin de toezending gemeld wordt van het herziene bestek(zie brief no 416).

3. Het genoemde windtoestel bestaat uit: drie gecombineerde blaasbalgen en wel één horizontaal-opgaande of magazijnbalg en twee aanvoerbalgen.
4. Ook in dit bestek komt, zoals te Assen 1894 Nederlands Hervormde Kerk, een overzicht voor van het gewicht der pijpen, op toonslengte, per kilogram berekend, gespecificeerd in open- of prestantstemmen en gedekte- of fluitstemmen
5. Boek: Het Nederlandse historische orgel 1886-1894 blz. 341-352.
6. Tijdschriften: Het Orgel 1974/12 Opdrachten
7. www: http://reliwiki.nl/index.php/Gieten,_Brink_8_-_Dorpskerk
8. www: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hervormde_Kerk_%28Gieten%29
9. Archief Reil
10. Tijdschrift: Ons Erfdeel 1995/4 M. den Os: Het orgel in de Nederlands Hervormde kerk van Gieten
11. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 60 Rekeningen van inkomsten en uitgaven met bijlagen
12. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 6 Ingekomen stukken en afschriften van verzonden stukken 1849-1943
13. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 85 Evangelische Gezangen benevens het boek der Psalmen'; 1851. Gedrukt
14. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 49 Bestek en voorwaarden voor de bouw van een orgel, ontworpen door L. van Dam en Zonen te Leeuwarden, met tekening; 1893
15. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 19 Instructie voor de koster, organist, voorlezer en voorzanger; 1920
16. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 7 Brievenboek van kerkvoogden en notabelen; 1821-1903
17. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 103 Register houdende dopen, 1798-1969; lijst leden kiescollege, 1895-1913; lidmaten 1798-1891; huwelijken, 1798-1891, en handelingen van de kerkenraad, 1816-1904.
18. Drents Archief: 0357 Nederlands Hervormde Gemeente Gieten 104 'Evangelische Gezangen benevens het boek der Psalmen'; 1881. Gedrukt.

Afbeelding uit Wikimedia (08)