Diever, Hervormde kerk

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 11 maart 2017
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Prestant 8', Holpijp 8'Octaaf 4', Woudfluit 2'
 - Garmt Bouwman: Uit Vijf intermezzi nr. 1 Registratie: Holpijp 8', Viola da Gambe
 - William Walond (1725-1770) Cornet Voluntary Registratie: Prestant 8', Octaaf 4', Cornet Discant
 - Jacques Reuland (1918-2008) Inventie nr. 5 Registratie: Holpijp 8', Woudfluit 2'

Informatie over de kerk


 Diever 1916 Facebook Oud Drenthe in woord en beeld (klik op de afbeelding voor een vergroting)


Orgel:

1845: Petrus van Oeckelen bouwt een orgel voor de hervormde kerk van Tjamsweer. Hij gebruikt daarbij een windlade en pijpwerk van een orgel door J.W. Timpe.
Dit materiaal zou afkomstig kunnen zijn uit de nalatenschap van Timpe, die in 1837 overleed. Van Oeckelen en Timpe kenden elkaar uitstekend. Van Oeckelen was organist op een orgel dat door Timpe was gebouwd.

Broekhuyzen noteert in zijn dispositieverzameling over het orgel in Tjamsweer het volgende:

T 22 Tjamsweer, Provintie Groningen
Het orgel in de kerk der hervormde gemeente aldaar is gemaakt en voltooid in
1845 door Petrus van Oeckelen, orgelmaker te Groningen. Heeft 8 stemmen, een
handclavier en twee blaasbalgen.
Prestant 8 vt Viol di Gamba 8 vt Octaaf 2 vt
Bourdon 16 vt Octaaf 4 vt Woudfluit 2 vt
Holpijp 8 vt Fluit 4 vt  
afsluiting, tremulant, ventil


Aangetroffen papier in de hoeden van de Woudfluit 2'. (Klik op de afbeelding voor een vergroting)


1870: Onderstaand krantenbericht geeft aan dat er plannen zijn voor een orgel.

Algemeen Handelsblad 15-12-1870

1871: Op 3 januari komt in een gezamenlijke vergadering van kerkvoogden en notabelen aan de orde om een orgel aan te schaffen. Men wil de bomen op het oude kerkhof rond de kerk en een boom voor de pastorie kappen om de opbrengst ervan te bestemmen voor de aanschaf van een orgel. De opbrengst wordt geschat op f 400,- Ervoor in de plaats komen jonge bomen. (12)
Op 11 januari vraagt de kerkvoogdij aan het provinciale College van Toezicht van de Hervormde Kerk toestemming voor het kappen van de bomen voor de financiering van de aankoop van een orgel. Het plan komt niet tot uitvoering.
Transcriptie: 'Diever den 11 January 1871
kerkvoogdij der Hervormde gemeente te Diever geven
met verschuldigde eerbied aan Uwe HH te kennen;
dat door hunlieden in eene gecombineerde vergadering
met Notabelen gehouden, is besloten om de goedkeuring van het Provinciaal College van toezigt op de Respecyievelijke
administratie der Hervormden, te mogen machtigen
tot het verkopen van 26 ypen bomen, staande
op het oude Kerkhof om de Kerk, en een eiken
stamboom staande aan de Pastorie welke bomen
met meer op aang... staan en die dan in het
voorjaar door jongeren zullen worden vervangen
en tevens om die gelden, daardoor .... te besteden
tot daarstelling van een orgel in de kerk
Nemen beleefd bij Uwe de vrijheid uwe welwillende Authorisatie
daartoe ten spoedigste te mogen ontvangen om tot de
publieke verkoop te ... overgaan.
Namens Kerkvoogden' (10)



Asser courant 22-03-1871, Het nieuws van den dag : kleine courant 22-03-1871

1872: Op 20 april blijkt dat het college van Toezicht geen machtiging verleend voor het aanschaffen van een orgel. (10)

1880: De kerk van Tjamsweer krijgt van de collator Jonkheer mr. W.C.A. Alberda van Ekenstein en zijn echtgenote E.S. Baronesse Rengers een nieuw orgel, gemaakt door de gebroeders Van Oeckelen.
Het oude orgel wordt ingeruild. (11)

1881: Er worden sollicitanten opgeroepen voor de functie Hoofd der School in Diever. In de advertentie is er alleen sprake van de nevenfunctie koster/voorzanger.

Provinciale Drentsche en Asser courant 30-11-1881

Van Oeckelen biedt het orgel van Tjamsweer te koop aan voor 1600 gulden. Het orgel kan in de werkplaats van Van Oeckelen worden bezichtigd.

Provinciale Drentsche en Asser courant 19-12-1881

In de kerkenraadsvergadering van 22 november wordt het schoolhoofd van Diever J. Kuiper benoemd als koster en organist. (15)

1882: In de kerkvoogdijvergadering van 14 januari wordt besloten het orgel aan te schaffen, dat voor f 1.600,- in de advertentie van Van Oeckelen wordt aangeboden.
Transcriptie: 'Notulen der vergadering van Kerkvoogden en Notabelen den 14 January 1882. Tegenwoordig alle leden kerkvoogden stellen voor om een orgel het welke door van Oeckelen en zoon te Haren wordt aangeboden voor een som van 1600 Gulden aan te kopen. Indien het voor onze kerk geschikt is. Dit voorstel word met alle gemeene stemmen goetgekeurt. Niets meer te verhandelen zijn wordt de vergadering gesloten.'
Op 16 januari is er een vervolgvergadering. Het besluit wordt definitief. 'te meer omdat het plan voor enige jaren al bestond, maar om de vele kosten toen niet tot uitvoering is gekomen. De kosten zijn nu niet zo groot.
De kerkvoogdij heeft f 200 in kas. 'zoodat de gemeente bezwaard wort met een schuld van 1400 gulden om die jaarlijks met 100 gulden af te lossen.'
In de kerkvoogdijvergadering van 12 april: 'Kerkvoogden doen mededeling aan Notabelen dat zij het orgel hebben gekocht bij van oeckelen voor 1600 gulden, die het daarvoor moet plaatsen in de kerk. De betaling zal plaats hebben in de maand Mei 1000 gulden; de rest bij jaarlijksche termijnen van 100 gulden zoodat Kerkvoogden nog 1000 gulden moeten lenen.'
Deze toezegging wordt later weer opgezegd. Er wordt nu voorgesteld om met goedkeuring van de predikant f 1000 te nemen van inschrijvingen op het grootboek behoorende tot de pastoriegoederen tegen een jaarlijksche rente van 4 percent en een jaarlijksche aflossing van 110 gulden voor de eerste maal in mei 1884. Kerkvoogden zullen het ingeloste geld dadelijk weer beleggen volgens 't Algemeen Reglement. Dit voorstel wordt met algemene stemmen goedgekeurd. (12)
In mei komt de aanschaf van het orgel aan de orde in de kerkenraadsvergadering. De certificaten NWS van de pastorie zullen worden verkocht voor f 1.000,- om een deel van het orgel te betalen. Er wordt 4% rente betaald en afgelost in termijnen van f 100,- per jaar.

De ingebruikname vindt plaats op tweede paasdag 10 april door ds. Drijber en het orgel wordt bespeeld door de kortgeleden als hoofd der school benoemde J. Kuiper.
De tekst van de preek van ds. Drijber is bewaard gebleven.
Een deel van het werk wordt uitgevoerd door de plaatselijke dorpstimmerman Johannes Noorman. Johannes was een zoon van Hilbert Noorman, eveneens timmerman te Diever. Hilbert was de 4e zoon van Jannes Noorman en Hilligje Hendriks en woonden in Wapse.
De oudste zoon van Jannes en Hilligje was Hendrik (Jannes) Noorman (1807-1882), die eveneens timmerman was. Hendrik vertrok na zijn huwelijk naar Oosterwolde waar hij eveneens dorpstimmerman werd. Het is deze Hendrik Noorman die in de periode 1860 - 1866 het orgel in de Hervormde kerk van Oosterwolde gebouwd heeft en het orgel in de gereformeerde kerk van Diever plaatste. (04)


Provinciale Drentsche en Asser courant 04-04-1882


Provinciale Drentsche en Asser courant 04-04-1882, 18-04-1882, Stemmen voor waarheid en vrede jaargang 18, 1882 [volgnummer 2] 01-01-1882

Op 17 oktober 1882 komt in verbaal 42/9 van het College van Toezicht een brief van 5 september van de kerkvoogdij van Diever aan de orde. Via een afschrift van de notulen van 14 januari en 12 april wordt kenbaar gemaakt dat er besloten is een orgel aan te schaffen. Kort voor de betaling bleek dat er niet genoeg financiën aanwezig waren. Er is daarom besloten tot verkoop van 2 obligaties van f 1.000,- en f 500,-. (19)

1883: In de staat van ontvangsten en uitgaven komt het orgel voor de eerste keer voor. Voor onderhoud wordt f 15,- begroot en de orgeltrapper krijgt f 18,- per jaar. Dit bedrag wordt pas in 1920 verhoogd naar f 30,-

1884: Op 5 januari komt in verbaal 1/8 het orgel van Diever weer aan de orde in het College van Toezicht. Het gaat nu om een lening van f 1400,- afgesloten om de financiële problemen op te lossen. Het college gaat akkoord met deze oplossing. (19)
De organist krijgt geen salaris. Hij moet zijn inkomen halen uit een deel van de pastoriegoederen. (09)

1885: De vervolgbundel van de Evangelische Gezangen wordt ingevoerd. 'Onder de leiding van onzen bekwamen organist, den heer J. Kuiper, werden zeer goed gezongen verzen van Gez. 294, 241, 217.'

Provinciale Drentsche en Asser courant 03-11-1885

1886: Onderhoud aan het orgel voor het bedrag van f 19,625 (09)

1897: Koster/organist Kuiper verzoekt om ontheven te worden van zijn taak om de kerk schoon te maken en het opsteken van de lampen in de wintermaanden. In de vergadering van 22 januari wordt besloten iemand te zoeken voor deze werkzaamheden. (12)

1898: Op 14 januari meldt de kerkvoogdij aan het College van Toezicht dat de lening van f 1.000,- voor de aanschaf van het orgel in 1882 volledig is afgelost. (10)

1915: Door een blikseminslag in de toren raakt het orgel onbespeelbaar en raakt de orgelkas wat beschadigd. Stukgeslagen ornamenten lagen op de grond.


Provinciale Drentsche en Asser courant 13-08-1915, De courant 17-08-1915, Nieuwsblad van het Noorden 13-08-1915

1917: In de vergadering van 28 september verzoekt koster/organist Kuiper om een toeslag omdat het bouwland van de kosterij minder heeft opgebracht.
Het verzoek wordt afgewezen omdat de opbrengst van de kosterijgoederen voldoende is en er nog nooit een uitzondering is gemaakt.

1920: In de kerkvoogdijvergadering van 19 maart wordt besloten het traktement van de orgelblaastrapper G. Dekker op zijn verzoek te verhogen naar f 30,- per jaar


Ansichtkaart uit 1928

1929: Op 22 november en 22 december komt de verkoop van een deel van de pastoriegoederen aan de orde. De opbrengst komt ten goede aan de predikant en aan de koster/organist.

1931: Ds. J.B.M. van Dalfsen neemt afscheid van Diever met een afscheidspreek. Ook de organiste werd toegesproken en kwam zelf aan het woord.

Provinciale Drentsche en Asser courant 14-07-1931

1932: Concert door de gemengde zangvereniging Crescendo met medewerking van twee zangeressen en organist Pijlman uit Meppel.

Provinciale Drentsche en Asser courant 08-10-1932

193x: Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier. (08)

Klik op de afbeelding voor een vergroting

193x: De organist hoeft zijn inkomen niet meer te halen uit de pastoriegoederen, maar krijgt voortaan f 208,- per jaar betaald. (09)
De organiste J. Mulder wordt betaald uit de opbrengsten van de kosterij.
In 1931 krijgt zij f 200,- en in 1932 f 230,- uitbetaald. (16)

1947: Concert ten bate van de militairen in Indonesië.

Provinciale Drentsche en Asser courant 11-12-1947

1954-1959: In de begroting van februari 1954 voor de restauratie van de kerk staat een bedrag opgenomen voor 'Afdekken orgel' met daarachter tussen haakjes: '(verplaatsing naar achter H.). Aan materialen wordt er f 120,- en aan lonen f 60,- begroot.
Op 31 juli schrijft de Rijksdienst voor Monumentenzorg dat er onderzocht wordt of de gevonden balkgaten van de orgelgalerij weer zouden kunnen worden hergebruikt. Die zal echter problemen opleveren vanwege de aanwezigheid van het orgel.
Van de restauratie wordt door de restauratiecommissie verslag gedaan in een viertal getypte brochures vanaf 1 september 1954 t/m 15 februari 1961. In deze brochures wordt voornamelijk een overzicht gegeven van alle activiteiten om aandacht te genereren en om financiële steun te verkrijgen. In nr. 3 wordt gemeld dat er een nieuw orgelbalkon wordt gemaakt. (17)

Vooraf aan de restauratie van de kerk wordt het orgel in 1955 gedemonteerd en opgeslagen. Tijdens de demontage van het orgel wordt een oude oorkonde in het orgel gevonden met de volgende tekst:
'Dit orgel is vervaardigd door de Heeren van Oekelen, met roem bekend als orgelfabriekanten, te de Punt, bij Groningen; de hangzolder, waarop het is geplaatst, is gebouwd door de timmerlieden Eilbert Noorman, zijne beide zonen Jans en Johannes, en den leerling Geert Andreae.
In dezen tijd waren Kerkvoogden Frederik Gornelis Offerein, president; Anneus Theodorus Andreae, secretaris. Roelof Jans bij de Berg; Hendrik Geerts Wesseling; Jakob  Wichers van der Veen.
Op plechtige wijze is het ingewijd op den 11en April 1882, tweeden Paaschdag, onder de leiding van den toemalige predikant dezer gemeente Roelof Hermannus Drijber.
Als eerste organist trad op Johannes Kuiper, vanaf 15 April 1882 als hoofd der school en Koster te Diever werkzaam.
Lang prijk’ dit instrument in Dieverse heiligdom!
Lang spreek' het treffend schoon tot ‘t saamgestroonde volk'!
Diep roer' het d'eelste snaar van ’t menscheijk gemoed,
En voer' het op als in de hemelkoren!
Veel draag' het by tot liefde, hoop, geluk -
Tot eer van God, den menschen zelf tot heil!
Ds Dr.' (07)
Het afschrift bleef bewaard. (18)


De Heerenveensche koerier 06-07-1955, Provinciale Drentsche en Asser courant 06-07-1955

De Hervormde Orgelcommissie schrijft in een brief van 30 november 1955 aan de kerkvoogdij van Diever dat men gehoord heeft dat de kerk wordt gerestaureerd.
Men wil de kerk graag van advies dienen hoe het orgel tijdens de restauratie kan worden beschermd. (05)

1959: Lucas Rinkema uit Woldendorp plaatst het orgel weer in de kerk op een nieuw orgelbalkon tegen de westzijde van de kerk. De kas wordt wit geschilderd. Er komt een nieuwe zwemmerbalg en windmachine.
Uit een brief van 8 mei die de kerkvoogdij van Diever aan de kerkvoogdij van Rolde schrijft blijkt dat Rinkema het orgel voor de kerkrestauratie heeft gedemonteerd, daarna gerestaureerd en weer heeft herplaatst voor f 3,407,37 inclusief de levering van een windmachine voor f 760,-. Dit blijkt ook uit een kostenoverzicht van de restauratie van de kerk. (07)
De kerk wordt op 14 mei weer in gebruik genomen. (14)



Links: ansichtkaart Reliwiki (01) Rechts: http://www.kerkeninbeeld.nl

1965: In een het register van beschermde monumenten van 27 juli wordt het orgel genoemd als onderdeel van de inventaris. Het wordt gedateerd in 1882 en toegeschreven aan Van Oeckelen.

1973: W.D. van der Kleij beschrijft het orgel in het tijdschrift de Mixtuur. Het genoemde boek is nooit verschenen.

De Mixtuur nr. 11 1973

Uit vermoedelijk de jaren '70 dateert een brief van de kerkvoogdij aan monumentenzorg met daarin een opsomming van te verwachten kosten. Voor de restauratie van het orgel wordt f 4.000,- begroot. (17)

1983: Op 15 juni beschrijft Mense Ruiter naar aanleiding van een bezoek aan het orgel op 2 juni een aantal verbeteringen:
- Verlijmen van lekke houten pijpen
- Verbeteren onregelmatigheden in de intonatie en de speelmechaniek
- Originele registerknop voor de niet originele registerknop van de Bourdon 16'
- Dubbelwandige kist voor de windmotor
- Het pedaalklavier vervangen door een origineel Van Oeckelen pedaalklavier met de omvang C-d1 en uitbreiding van het wellenbord. Ook de ligging van het pedaal wordt gecorrigeerd.
- De orgelbank wordt aangepast vanwege het grotere pedaalklavier met gebruikmaking van de originele zijwangen
- Het toevoegen van 12 ontbrekende pijpen in het groot octaaf van de Trompet. De grootste pijpen van de Speelfluit 4' moeten op een aparte bank worden afgevoerd. De mensuur van de Trompet zou enger moeten zijn.
Tenslotte wordt opgemerkt dat de windlade gerestaureerd zou moeten worden. (13)
Uit deze tijd stamt ook de actie 'een moment voor een monument'. Zie tekst. (18)

Er worden allerlei activiteiten georganiseerd om de aandacht op het orgel te vestigen en geld in te zamelen.

Nieuwsblad van het Noorden 30-07-1984

1984: Op 12 juli schrijft orgelmaker Ruiter naar de kerkvoogdij dat het stemmen van het orgel nauwelijks meer mogelijk is vanwege lekkage in de windlade. De oorzaak is te zoeken bij de kerkverwarming.
De windlade dient op zodanige wijze te worden gerestaureerd dat hij beter bestand is tegen de kerkverwarming. (13)

1985: Op 8 juli vraagt de kerkvoogdij aan het Prins Bernard Fonds of ze in aanmerking kunnen komen voor een subsidie.
Op 25 juli schrijft het Prins Bernard Fonds dat ze alleen subsidie kunnen geven als het orgel op de monumentenlijst staat.
Op 15 augustus schrijft het Prins Bernard Fonds dat op grond van de brief van 6 augustus uit Diever het verzoek zal worden behandeld.
Op 1 oktober schrijft de Hervormde orgelcommissie (HOC) dat dhr. Van Straten contact met de kerkvoogdij zal opnemen om het orgel te bezoeken.
Op 18 november schrijft de kerkvoogdij aan de HOC dat ze het voorlopige rapport van 13 november hebben ontvangen. Het orgel is onderzocht door Rudi van Straten. Het rapport bevat echter geen nieuwe inzichten. De kerkvoogdij wil graag advies voor het aanvragen van subsidie en het aanstellen van een adviseur. In het rapport wordt gesteld dat de schade aan het orgel is ontstaan door de heteluchtverwarming, waardoor de windladen zijn gescheurd.
Op 29 november schrijft de HOC een antwoord op een brief van 18 november. De eerste stap is de benoeming van een adviseur. Voorgesteld wordt Stef Tuinstra. (18)


Onbekende krant. Vermoedelijk 1985. Klik op de afbeelding voor een vergroting

In de eerste fase van de restauratie is het orgel zo hersteld dat het vanaf 29 juni weer bespeelbaar is.

Drents en Asser Courant 15 juni 1985 (17) klik op de afbeelding voor een vergroting. Meppeler Courant 1985-06-17, Nieuwsblad van het Noorden 25-06-1985, Leeuwarder courant 05-08-1988


Kleurstelling na de kerkrestauratie in de jaren '50 (18) (klik op de afbeelding voor een vergroting)

1986: Op 15 januari schrijft de HOC dat ze blij zijn met de benoeming van Stef Tuinstra tot orgeladviseur. Aan het einde van het restauratietraject zullen ze de restauratie beoordelen.
Op 18 januari aanvaardt Stef Tuinstra zijn benoeming tot adviseur. Hij neemt contact op met organist Mar Bruinzeel en gaat het orgel op 24 januari bezoeken.
Op 29 mei schrijft de gemeente Diever dat er een nieuw subsidiesysteem voor monumentenzorg is ingesteld. Graag voor 20 juni bericht wat de plannen zijn. (18)

1987: Op 18 februari beschrijft Ruiter de uit te voeren werkzaamheden voor technisch herstel en consolidatie in de huidige vorm. De bovenzijde van het cancellenraam wordt voorzien van een hechthouten dak om de windlade te beschermen tegen de kerkverwarming. Hoewel er weinig ruimte is om een register toe te voegen ziet Ruiter mogelijkheden voor de toevoeging van een Cornet.
Op 2 maart schrijft de gemeente Diever dat er tot 1 april 1990 nog een aanvraag tot subsidie kan worden ingediend. Het budget van f 41.978,- is nog niet volledig gebruikt.
In april schrijft Stef Tuinstra een rapport over de geschiedenis van het orgel en de huidige staat van het instrument.
In het rapport wordt het volgende pijpwerk aan Timpe toegeschreven: metalen pijpwerk Bourdon 16', kleine pijpwerk van de Prestant 8' (afkomstig van de Octaaf 2'), Octaaf 4', Spitsfluit 4' en de Woudfluit 2' (was oorspronkelijk een Flageolet 1'). Dit pijpwerk is bij de plaatsing in Diever een halve toon opgeschoven.
Op 23 april schrijft Ruiter aan de kerkvoogdij dat ze het verzoek hebben gekregen van orgeladviseur Stef Tuinstra om een offerte te maken voor het vernieuwen van de windvoorziening en het completeren van het groot octaaf van de Trompet 8'.
De huidige balg en windmachine dateren van de kerkrestauratie uit de jaren '50. De balg is te klein. Deze balg kan worden vervangen door een spaanbalg, die onderin de orgelkas of naast het orgel kan worden geplaatst. Kosten: f 6.600,-
De huidige Trompet vanaf c heeft een wijde bekermensuur. Overwogen zou kunnen worden de Trompet te vervangen door een nieuw exemplaar in een engere mensuur. De kosten bedragen f 13.800,- Stelpost voor het eventueel inkorten van de lange voeten van de Fluit 4' is f 1.000,-
Op 27 april schrijft Ruiter aan de kerkvoogdij. Er is overlegd met adviseur Stef Tuinstra. Geen spaanbalg, maar een magazijnbalg onderin het orgel. De aanwezige zwemmerbalg kan worden gebruikt als voorbalg. De kosten worden geschat op f 6.600,-. Toevoeging van een opslaande tremulant kost f 1.500,- Restitutie van de aanwezige Trompet levert f 5.000,- op.
Op 29 april maakt adviseur Stef Tuinstra een kostenbegroting. De begroting is gesplitst in de kosten voor de restauratie en de kosten voor de uitbreiding met een Cornet en de vervanging van de Trompet. Daarnaast is er een stelpost van f 5.000,- voor de reconstructie van de oorspronkelijke kleuren van de orgelkas.
Op 29 april vraagt organist Mar Bruinzeel subsidie aan bij B&W van Diever. De aanvraag is gebaseerd op een concept van adviseur Tuinstra.
Op 30 juli beantwoordt de gemeente Diever de brief van 29 april. De restauratie van het orgel wordt meegenomen in de raming voor 1991. Bij de behandeling van de begroting voor 1988 beslist de raad over het toekennen van een gemeentelijke subsidie. (13) (18)

1988: Op 8 augustus schrijft de gemeente Diever dat ze de subsidiebedragen naar voren hebben gehaald, omdat er voor 1993 nog geen budget was vastgesteld. Hierdoor kan ook de voorfinanciering worden beperkt.
Op 22 augustus schrijft de kerkvoogdij aan Ruiter dat in de offerte van 18 februari 1987 voor een restauratie en uitbreiding wordt gesproken over een bedrag van f 55.000,-
In de offerte van 23 april gaat het over een bedrag van f 25.000,- en vervolgens nog een toevoeging per 27 april van f 4.000,-
Vragen:
- Zijn de eerder gedane offertes nog van kracht?
- Wanneer kan met het werk worden begonnen en hoeveel tijd neemt het in beslag?
- Wat is nu eigenlijk het juiste bedrag?
- Vallen de uitbreidingen niet onder de subsidie?
Op 6 september antwoordt Ruiter dat de uitgebrachte offertes nog geldig zijn, behoudens een loonkostenstijging van 1,65%. Uitvoering van de restauratie zou kunnen van april-augustus 1990. Duur van het werk is circa 16 weken.
Op 14 september schrijft de kerkvoogdij aan Ruiter dat ze ingaan op de offerte van Ruiter.
Op 7 oktober dankt orgelmaker Ruiter voor de verleende opdracht. De restauratie zal worden uitgevoerd in de periode april-augustus 1990. Graag de namen doorgeven van de kerkvoogden, zodat er een contract kan worden opgemaakt.
Op 10 oktober kent het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur een subsidie toe van 80% van f 52.772,- is f 42.218,-.
De subsidie zal in 1990, 1991 en 1992 worden uitbetaald. Het toevoegen van de Cornet en de tremulant worden niet gesubsidieerd.
Niet goedgekeurd wordt een uitbreiding van de windlade en het vervangen van de Trompet. Wel kan een groot octaaf worden toegevoegd als de windlade daarvoor niet behoeft te worden uitgebreid.
Op 1 november schrijft Stef Tuinstra dat onderzocht zal worden of het completeren van het groot octaaf in de Trompet op een andere wijze kan gebeuren dan eerst beschreven.
De toevoeging van de Cornet en de tremulant blijven gehandhaafd. De kosten van deze uitbreidingen zijn niet subsidiabel. Ook zal moeten worden gekeken of het mogelijk is het schilderwerk en de wijziging van de balustrade subsidiabel te krijgen.
De stelpost van f 5.000,- voor het schilderwerk is te laag. Decoratierestaurateur Muller uit Zuidhorn zal een kleurenonderzoek moeten uitvoeren.
Op basis hiervan kan een gewijzigde offerte worden gemaakt en worden ingediend voor subsidie.
Ongedateerde beschrijving van het orgel. (13) (18)

1989: Op 13 februari bedankt Bruinzeel het Prins Bernard Fonds voor de toekenning op 6 februari van een subsidie van f 6.000,-.
Van 8 juni dateert een omwerking van het op 18 februari 1987 uitgebrachte plan.
Op 14 juni een offerte van de restauratieschilder Helmer Hut. De huidige witte kleur is aangebracht tijdens de restauratie van de kerk in de jaren '50. De oorspronkelijke kleur is palissander/mahonie in een groffe structuur. Het snijwerk was bronsgroen met op de hoge kanten goudbrons.
Het herstel van de oude kleuren wordt geschat op f 45.000,-. Het opnieuw schilderen in de huidige kleur wordt geschat op f 30.000,-.
Het contract tussen kerkvoogdij en orgelmakerij Mense Ruiter wordt gesloten op 19 juni. De aanneemsom is f 99.332,43.
Op 22 juni schrijft Lammert Muller aan adviseur Tuinstra over het te verrichten schilderwerk. Hij heeft op 20 juni een bezoek aan de kerk gebracht. Aanwezig waren organist Bruinzeel en schilder Wind. Het onderzoek wees uit dat het orgel twee kleurperiodes heeft gehad. In de eerste periode een palissander of mahonie-imitatie en in de tweede periode wit met enkele goud-accenten.
Tijdens de restauratie in de jaren '50 is de orgeltribune vergroot en zijn er vier ondersteunende zuilen toegevoegd. De orgelkas is toen in wit overgeschilderd. Door de grijze kleur van de bepleistering is de kerk erg donker geworden. Vermoedelijk heeft men daarom besloten het orgel wit te schilderen als contrast. Muller stelt voor om een licht mahonie-imitatie aan te brengen en de zuilen te schilderen in een marmer-imitatie met als kleur Napoleon-rouge. De kosten worden ingeschat op f 19.500,-
Op 26 juni stuurt Tuinstra een brief naar de kerkvoogdij met een aantal bijlagen. Voor het schilderwerk beveelt hij Lammert Muller aan. De opzet van het gewijzigde plan is doorgenomen met de rijksorgeladviseur
Van 26 juni dateert een nieuwe kostenbegroting van de subsidiabele kosten voor een bedrag van f 101.081,80. De niet-subsidiabele kosten bedragen f 36.212,70. (13) (18)
.
1990: Op 7 mei worden de gemaakte restauratieafspraken van 18 april door Ruiter bevestigd.
- Borstwering volgens onderstaande tekening
- Oude windmachine hergebruiken
- Afspraken rond balg en windkanalen
- Inliggende tremulant naar Timpe
- Windlade krijgt aan de onder- en bovenzijde hechthoutplaten vanwege de agressieve kerkverwarming
- Er is geen mogelijkheid voor de deling van de Trompet
- De toegevoegde Cornet krijgt een stok en een sleep onder het cancellenraam. Hiervoor worden de vervoersstokken van de Prestant 8' ingekort met 5 cm. (13)


Klik op de afbeelding voor een vergroting

Op 19 oktober wordt een stukje metaal van de Octaaf 4' naar Stinkens gestuurd. Kan dit worden geanalyseerd? De resultaten worden gebruikt voor het maken van de nieuwe Cornet.
Op 30 november geeft Ruiter de maten van de Cornet door aan pijpenmakerij Stinkens.
Op 4 december correspondeert Ruiter met orgelpijpenmakers Stinkens over de Cornet. (13)

1991: Op 15 februari schrijft Ruiter dat de werkzaamheden uitlopen vanwege ziekte. De schilderwerkzaamheden aan de orgelkas kunnen echter wel plaatsvinden. Dit dient te gebeuren vooraf aan het intoneren.
Op 5 juni schrijft organist Mar Bruinzeel namens de orgelcommissie van Diever dat de restauratie ver achter loopt. De planning was april-augustus 1990.
Op 6 juni beantwoordt Stef Tuinstra de brief van 5 juni. De werkzaamheden zijn uitgelopen vanwege ziekte van diverse personeelsleden van de orgelmakerij. Het schilderwerk kan op dit moment nog niet worden gekeurd. De afstemming tussen schilder en orgelmaker verliep niet altijd even goed. Het werk zal worden voltooid door Muller. Afwerken en intoneren zal nu plaats vinden in de maand juni en juli.
Op 6 juni schrijft de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Groningen (SBKGG) aan Tuinstra dat de restauratie niet volgens schema verloopt. Over het schilderwerk bestaan de nodige twijfels.
Op 7 juni stuurt Ruiter de mensuren van de twaalf toe te voegen trompetpijpen naar pijpenmakerij Stinkens. Het tinpercentage is 38%. Verwachte levertijd is september 1991.
Op 18 juni schrijft orgelpijpenmakerij Stinkens dat de 12 bestelde pijpen voor de completering van het groot octaaf van de Trompet 8' in september geleverd kunnen worden. Ook worden dan 15 gerestaureerde pijpen terug geleverd.
Op 27 juni geeft Ruiter de planning van werkzaamheden door. Op dit moment worden het labiale pijpwerk geïntoneerd. Dit zal rond 3 juli zijn afgerond. Daarna wordt de nieuwe Cornet geplaatst en geïntoneerd. De Trompet komt daarna.
Op 2 juli schrijft de kerkvoogdij dat de werkzaamheden van de orgelmaker en de schilder nu beter worden gecoördineerd. Er wordt weer de nodige voortgang geboekt.
Op 16 juli schrijft Ruiter dat de werkzaamheden in de kerk uitlopen omdat de kerk door activiteiten niet beschikbaar was. De Trompet 8' wordt in september geïntoneerd als de 12 pijpen van het groot octaaf binnen zijn.
Op 1 oktober schrijft Ruiter dat het orgel op 9 oktober wordt gestemd en de Cornet verder wordt afgewerkt.
Op 30 oktober schrijft adviseur Stef Tuinstra aan organist Bruinzeel. De tremulant is nog niet goed en zal opnieuw worden bekeken. Ook de stemming laat nog te wensen over. Het tempo van werken van de orgelmakers heeft zijn aandacht. Er wordt op dit moment gewerkt aan de Trompet. De Cornet is zachter dan bij een Van Oeckelen Cornet gebruikelijk is. Indien mogelijk een ontmoeting in de kerk. Hij sluit ook een stemschema bij.
Op 4 november spreekt Bruinzeel zijn zorgen uit over de gang van zaken. De nieuwe cornet is nog niet naar tevredenheid, de windvoorziening is nog lang niet optimaal en ook het schilderwerk is nog niet volgens verwachting. Het vertrouwen in Monumentenzorg is geschaad.
Op 18 november meldt Ruiter dat de restauratie is afgerond. Op 13 november heeft een keuring plaatsgevonden met adviseur Stef Tuinstra, O.B. Wiersma van Monumentenzorg, Veldkamp en Tamminga van orgelmakerij Ruiter en organist Mar Bruinzeel. Op enkele kleine punten na is de restauratie goedgekeurd. Voor de ingebruikname in 1992 zullen nog enkele kleine punten worden afgewerkt: afwerking van de toegevoegd trompetpijpen van het groot octaaf, enkele hoogste cornetpijpen en het klein octaaf van de Octaaf 4'. Het orgel dient eerst te acclimatiseren en in het voorjaar is het stookseizoen ook afgesloten.
Op 11 december informeert Ruiter de HOC over de voortgang van de restauratie. Het orgel is inmiddels goedgekeurd door Stef Tuinstra en O.B. Wiersma in aanwezigheid van de organist Mar Bruinzeel en Veldkamp van orgelmakerij Ruiter.
Een paar werkzaamheden zijn nog uitgesteld vanwege de defecte kerkverwarming: Afwerking van enkele toegevoegd trompetpijpen, een deel van de Cornet en het klein octaaf van de Octaaf 4'.
In een bespreking op 23 december tussen Stef Tuinstra, L. Muller (kunstrestaurateur) en H. Boerema van Monumentenzorg wordt het schilderwerk aan het orgel beoordeeld. Het schilderwerk is uitgevoerd door een plaatselijke schilder omdat de offerte van Muller te veel kosten met zich meebracht. Aanvankelijk leek het resultaat veelbelovend. Het marmerwerk was prima. De kwaliteit van de houtimitatie was echter teleurstellend. Dit is toen opnieuw uitgevoerd. Vanuit de kerk leek het prima, maar inspectie van dichtbij bracht aan het licht dat de vernis met twee matte lagen op elkaar glansvlekken en -strepen veroorzaakt. Het beste is nu nog een glanslaag aan te brengen. (13) (18)

1992: Het orgel wordt in gebruik genomen op 13 juni met een orgelbespeling door adviseur Stef Tuinstra en organist Mar Bruinzeel. Zie hiervoor de uitnodiging en de ingebruikname-brochure.
In de toespraak van de kerkvoogd wordt nog een plan ontvouwd voor de aanschaf van een koororgel. Helaas is het daar niet van gekomen. (15-04-2024)
Op 2 september verscheen het eindrapport van de HOC. Het rapport werd geschreven door Aart van Beek, die het orgel op 12 juni bezocht. (13)

Ontwikkeling dispositie:
1845 1882 1991
Prestant 8 vt Prestant 8 vt Prestant 8 vt
Bourdon 16 vt Bourdon 16 vt Bourdon 16 vt
Holpijp 8 vt Holpijp 8 vt Holpijp 8 vt
Viol di Gamba 8 vt Viol di Gamba 8 vt Viol di Gamba 8 vt
Octaaf 4 vt Octaaf 4 vt Octaaf 4 vt
Fluit 4 vt Fluit 4 vt Fluit 4 vt
Octaaf 2 vt Octaaf 2 vt Octaaf 2 vt
Woudfluit 2 vt Woudfluit 2 vt Woudfluit 2 vt
  Trompet 8 vt (vanaf c) Trompet 8 vt (vanaf C)
    Cornet
     


Foto Reliwiki (01)

De volgende werkzaamheden werden uitgevoerd:

Dispositie: Timpe 1830 (T), Van Oeckelen 1845 (O), gebr. van Oeckelen 1882 (Oo), Mense Ruiter (R)

Manuaal I   Pedaal
Bourdon 16' (T,O,Oo) C-d1
Prestant 8' (T,O,Oo)  
Holpijp 8' (Oo)  
Viola da gamba 8' (Oo)  
Octaaf 4' (T,Oo)  
Speelfluit 4' (T,Oo)  
Woudfluit 2' (T)  
Cornet IV discant (R)  
Trompet 8' (Oo,R)  

Tremulant (R)


Onbekende krant. Klik op de afbeelding voor een vergroting


Meppeler Courant 1992-06-01 en 1992-06-12

De restauratie is beschreven in het tijdschrift "De Mixtuur" nr. 79 1992 (03)

1994: Mense Ruiter schrijft een advies omtrent het beheer van de luchtvochtigheid in de kerk

1996: In maart schrijft Ruiter dat ze een aantal mechanische storingen hebben opgelost. De oorzaak is de zeer lage luchtvochtigheid van soms wel 20%. Deze lage waarden vallen buiten de garantie. Misschien is het mogelijk een luchtbevochtiger op de hete lucht verwarming aan te sluiten. De luchtvochtigheid dient binnen de marge van 50% - 70% te blijven.
Op 7 augustus wil de kerkvoogdij van Ruiter graag antwoorden krijgen op het probleem met de te lage luchtvochtigheid. Kan er luchtbevochtiging in het orgel? Wat zijn de kosten? Welke firma's leveren deze apparatuur?
Op 15 augustus komt er antwoord van Ruiter. Het is mogelijk een kleine luchtbevochtiger bij het orgel te plaatsen. Er zijn goede ervaringen met de Brune 844. Het apparaat kan niet in de orgelkas worden geplaatst vanwege ruimtegebrek. Graag overleg plegen met adviseur Stef Tuinstra. (13)

1999: De nieuwsbrief van de Stichting Drents-Overijsselse Kerken van december heeft de Stichting Vrienden van de Oude Kerk te Diever tot onderwerp. Over het orgel wordt het volgende gezegd: 'Het Van Oeckelen-orgel dateert uit het eind van de 19de eeuw'.

2004: Bij onderhoud constateert orgelmakerij Ruiter dat het instrument behoorlijk vervuild is geraakt, waardoor er hoger gestemd moet worden en er beschadigingen kunnen ontstaan. Ook vertoont het klavier veel slijtage.
Voorgesteld wordt het orgel te reinigen en het klavier in de werkplaats te voorzien van nieuw beenbeleg. (13)

Organisten:



Klik op de rechter-afbeelding voor een vergroting


Het gebrandschilderde raam in het koor is gemaakt door de Groninger (Ploeg)kunstenaar Johan Dijkstra. (21)


Foto (22) De dame links naast de fiets is mej. Maria Hillegiena Mulder



Provinciale Drentsche en Asser courant 28-02-1939, 13-08-1940, 29-11-1940

Bronvermelding:

  1. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Diever,_Hoofdstraat_45_-_Pancratius (23-08-2024)
  2. Boek: Nederlandse Orgelencyclopedie deel 1878-1886 blz. 205-207
  3. Tijdschrift: de Mixtuur 79 april 1995 Kroniek 997-999
  4. E-Mail van Henk Noorman d.d. 7 juli 2008
  5. Archief Lambert Erné, Universiteit Utrecht
  6. Boek: Willem Jan Cevaal, Johannes Wilhelmus Timpe (1770-1837) Orgelmaker in Groningen, Utrecht, 1997 blz. 96
  7. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 119 Stukken betreffende de restauratie van de kerk; 1954-1958
  8. Boek: Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur
  9. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 94 Staten van rekening en verantwoording van ontvangsten en uitgaven; 1835-1925, 1930, 1942- 1944
  10. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 36 Brievenboek 1864-1918
  11. Boek: Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk deel V Fivelingo blz. 164-165
  12. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 33 Notulen van vergaderingen van kerkvoogden en notabelen 1869-1937, 1939
  13. Archief orgelmakerij Mense Ruiter
  14. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 5 Ingekomen stukken; 1863-1966
  15. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 2 Registers van notulen van vergaderingen van de kerkenraad, van kerkenraad en diaconie en van stemgerechtigden 1861-1885
  16. Drents Archief: 0343 Nederlands Hervormde Gemeente Diever 72 Kasboek van de kosterij; 1931-1944
  17. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe382 Diever, Brink (NH kerk); 1954-1985
  18. Archief Kerkvoogdij Diever (nog niet opgenomen in het Drents Archief)
  19. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 87 1883, 1884
  20. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 86 1882
  21. www: https://www.oudekerkdiever.nl (23-08-2024)
  22. www: http://www.dieversarchief.nl/ (23-08-2024)