Berghuizen, Gereformeerde kerk

Links: ansichtkaart, reachts: ansichtkaart Reliwiki (05)



Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 22 juli 2021
 - J.S. Bach (1685-1750)Fuga in G BWV 576 Registratie: Gekoppeld plenum Hoofdwerk/Rugwerk
 - Johan Nikolaus Hanff (1665-1711): Erbarm dich mein, o Herre Gott Registratie: Hoofdwerk Holpijp 8', Rugwerk Dulciaan 8' Tremulant
Geluidsopnamen Harro Kraal d.d. 22 juli 2021
 - J.S. Bach (1685-1750): Toccata in d (BWV565)


Raamsdonk
1743: Het orgel werd gebouwd door Matthias Amoor voor de hervormde kerk van Raamsdonk. (14)
Het jaartal 1743 kan worden afgeleid uit een van de luikjes op het achterschot.
"1743 den 25 Febr. is dit orgel gemaakt door den hr. orgelmaker Matthias Amoor wonaftig tot groningen, geboren tot Dansig".
Vroeger was er ook nog een wapenbord aanwezig met daarop twee korenschoven.
Het orgel wordt ook door Gregoir genoemd in zijn Historique de la facture et des facteurs d'orgue op de pagina's 44 en 156. (17)

Meer informatie over Matthias Amoor

1785: Reparaties door Johannes Schot. Een Bourdon 16' discant verving de Sesquialtera 2 sterk disc. De disposities is overgeleverd door Joachim Hess in zijn "Dispositien der merkwaardigsten Kerk-Orgelen" (1774).

1793: Reparaties door Nicolaas van Hirtum.

Voor 1850: Reparaties door H. Knipscheer.

1850: Het orgel wordt in de Opregte Haarlemsche Courant van 25-03-1850 en 28-03-1850 door de kerkvoogden van Raamsdonk te koop aangeboden (10)

In het Algemeen Handelsblad van 27-03-1850 staat dat men aan de orgelmaker naber de opdracht gegeven heeft een nieuw orgel te vervaardigen.
In de Bredasche courant van 28-03-1850 staat abusievelijk een levertijd van 2 maanden. (10)


In de dispositieverzamling van Broekhuyzen (ca. 1850-1862) wordt het orgel als volgt omschreven:
R 18. Raamsdonk, Provintie Noord-Braband
Het orgel in de kerk der hervormde gemeente aldaar. Is de maker en datum der stichting onbekend. Werd in het jaar 1850 door H.H. kerkvoogden voor een billijke prijs verkocht aan de hervormde gemeente te Aartswoude nabij de stad Hoorn in Noord-Holland, alwaar het overgebragt en geplaats is in hun kerkgebouw door F. Hofmeyer en Zoon, orgelmakers te Amsterdam. Had toen 20 stemmen, een handclavier, aangehangen pedaal en drie blaasbalgen.

Bas	Discant
Prestant 8 vt	Prestant 8 vt
Holpijp 8 vt	Octaaf 4 vt
Bourdon 4 vt	Bourdon 4 vt
Octaaf 2 vt	Octaaf 2 vt
Woudfluit 2 vt	Woudfluit 2 vt
Quint 3 vt	Quint 3 vt
Gedakte Quint 3 vt	Quint 1 1/2 vt
Quint 1 1/2 vt	Cornet 2 st
Mixtuur 4 st	Mixtuur 4 st
Trompet 8 vt	Trompet 8 vt

tremulant, ventil

Aartswoud
1850: Het orgel wordt aangekocht voor HFL 890,=? door de kerk van Aartswoud en het orgel wordt door T. Hofmeyer en zoon daar weer opgebouwd.

Uit de archieven van deze kerk ontvingen wij de volgende notities: (13)
In de vergadering van Kerkmeesteren en Notablen van 1 april 1850 wordt naar aanleiding van een advertentie in de Haarlemse Courant betrekkelijk het te koop aanbieden van een kerkorgel te Raamsdonk" besloten om " genoemde kerkorgel door een deskundige te doen onderzoeken,en bij gunstige bevinding alsdan te koopen". Deze deskundige, een zekere heer Meiroos uit Enkhuizen verklaart dat het gemelde orgel - na onderzoek - "alleszins voldeed aan de vereischte".
Dus treden Kerkmeesteren van Aartswoud " in nadere overeenkomst met Kerkvoogden van Raamsdonk "proberen nog wat af te dingen van de prijs, maar moeten constateren "dat het hunne Kerkmeesteren niet gelukt was de koopsom te doen verminderen met uitzondering van 10 Gulden vermindering van het oxaal en alzoo meer genoemde orgel hadden aangekocht voor eene somma van achthonderd en negentig gulden.
Verder: "dat gemelde orgel voor rekening der koopers moest worden getransporteert, schoon vragtvrij aan het vaartuig daartoe afgezonden zonde worden bezorgt".
Uiteraard moest er ook iemand worden gevonden "de vereischte bezittende om meer gemelde orgel uit elkander te nemen en ter plaatse in elkander te zetten".
Daartoe werd aangetrokken een zekere heer Volmeijer, orgelmaker te Amsterdam. (Volgens andere bronnen T.Hofmeijer & Zn te Amsterdam)
Het vervoer van het orgel wordt geregeld met schipper Jan Sentes en er wordt een bedrag van 100 a 150 gulden beschikbaar gesteld voor het transport, maar wel in die zin " dat onder gemelde somma zoude begrepen zijn alle voorziene en onvoorziene uitgaven van sluis- en leg - en kaaigelden; ook dat daaronder nog zoude begrepen zijn het kosteloos onderhoud der Commissie, bestaande uit één of twee personen welke tot de overneming etc. van meer geselde orgel zich zouden belasten".
Voorts wordt aan deze Commissie "een honorarium uitbetaald" van één gulden vijftig cent voor "elke dagreize,vanaf het oogenblik der afreize tot de tijd der terugkomst".
Deze Commissie bestaande uit 2 heren begeven zich op den 14 en Mei 1850 op reis naar Raamsdonk en zijn op den morgen van den 22 en Mei met kerkorgel weer terug in Aartswoud.
Verder zegt het verslag van deze aankomst: "nauwelijks is de aankomst bekend of men vindt meer handen en rijtuigen als vereischt werd om het orgel uit het vaartuig binnen de muren van het kerkgebouw over te brengen"
En ook: De dag der inwijding welke op den 15 en September plaats had, was een dag vol vreugde en genoegen "
Wat de met de aankoop gepaard gaande kosten betreft verstrekt het " Kerke Heekenboek " van de Hervormde Kerk van Aartswoud o.a. de volgende gegevens cq uitgaven: 1850

april	Aan Kerkmeesteren wegens gemaakte kosten naar Enkhuizen en Raamsdonk betrekkelijk het inspekteren en aankoopen van een orgel ten behoeve der kerk	f. 109.60
april	Aan Kerkmeesteren onkosten naar Colhom wegens het aannemen van een schipper ter overvoering van het orgel van Raamsdonk	f. 0.40
15 Mei	Aan s j ouwer s geld, z o o te Haamsdonk als te Aartswoud voor het schepen en ontschepen van het orgel	f. 9.40
17 Mei	Aan Kerkvoogden te Haamsdonk de koopsom van het orgel	f. 890.—
16 Aug.	voor den orgeltrapper hij het stemmen van het orgel	f. 4.25
16 sept.	Aan den heer Meiroos een honorarium voor gedane diensten voor en met de inwijding van het orgel	f. 55»—
26 sept.	Aan den heer Hofmeijer arbeidsloon zoo te Raamdonk als te Aartswoud voor het uit elkander nemen en in elkander zetten van het orgel, benevens aangebragte vemieuwingwn wn verbeteringen	f. 422.—

Betreffende de verkoop van het orgel, dit i.v.m. de bouw van een nieuwe kerk in Aartswoud is voor het eerst sprake in een vergadering van "Kerkvoogden en Notablen" van 5 december 1883.
In de daarop volgende vergadering van 12 december 1883 "vindt men goed een advertentie te plaatsen in de Kerkelijke Courant en daarbij de verkoopsom te bepalen op f. 500.—
Op 23 januari 1883 deelt de secretaris van de vergadering van Kerkvoogden mede dat "is ingekomen een schrijven van den Kerkeraad der Chr.Geref. Gemeente te Ruinerwolde om informatie over het oude orgel"
In de daarop volgende vergadering deelt de secretaris mede " dat hij een missive van den heer J. Groenenwegen,predikant bij de Chr.Geref.Gemeente te Ruinerwolde heeft ontvangen, waarbij deze mededeelt dat het oude orgel tegen den prijs van f. 500.— door zijn Kerkeraad wordt aangenomen.
Hij verzoekt intusschen eenig uitstel van verzending om eerst de zoldering gereed te hebben"
Hieromtrent wordt vermeld in het "Reekeningboek " van den Rendant Kerkvoogd: 13 februari 1884 ontvangen van Ds. J.Groenenwegen te Ruinerwolde de koopsom oude orgel f. 500.—
Tot zover volgens de gegevens uit de archieven van de NH Kerk van Aartswoud. (13)

In de dispositieverzamling van Broekhuyzen (ca. 1850-1862) wordt het orgel als volgt omschreven:
A 119. AartsWoude, Provintie Noord-Holland
Het orgel in de kerk der hervormde gemeente aldaar is voor een billijke prijs afgestaan door kerkvoogden derzelfde gemeente te Raamsdonk, aldaar overgebragt en geplaats door F. Hofmeyer en Zoon, orgelmaker te Amsterdam.
Ingewijd 15 september 1850 door den leeraar J.P. van der Horst. Voor het eerst bespeeld door de heer Meyroos, organist te Enkhuizen. Het orgel te Raamsdonk had toen 20 stemmen, 1 handclavier, aangehangen pedaal [en] 3 blaasbalgen.

Linkerhand	Regterhand
Prestant 8 vt	Prestant 8 vt
Holpijp 4 vt	Octaaf 4 vt
Bourdon 4 vt	Bourdon 4 vt
Octaaf 2 vt	Octaaf 2 vt
Woudfluit 2 vt	Waldfluit 2 vt
Qu[i]nt 3 vt	Quint 3 vt
Gedakt quint 3 vt	Quint 1 1/2 vt
Quint 1 1/2 vt	Cornet 2 st
Mixtuur 4 st	Mixtuur 4 st
Trompet 8 vt	Trompet 8 vt
tremulant, ventil

Kroniek van de dorpen Aartswoud en Hoogwoud 1938

Berghuizen

1875: Bouw van de kerk. Er was nog geen orgel aanwezig. Voorzanger was onderwijzer Van Wijngaarden.

1883: In de vergadering van de kerkeraad van Berghuizen op 12 november 1883 deelde de president (ds Groenewegen) mee "dat de Wed.W.K. Geerts hem heeft laten weten dat zij 1000 gulden die zij aan de gemeente geleend had, aan de gemeente ten geschenke wenscht te geven met het doel om daarvoor een orgel te plaatsen in onze kerk. De vergadering heeft met eenparige stemmen besloten met dankbetuiging dat geschenk onder de gestelde voorwaarden aan te nemen".
Een van die voorwaarden was, dat de zaak over een jaar uitgevoerd moest zijn, dus werd er haast gemaakt. In De Bazuin van 23-11-1883 is een bericht te lezen van een gift van 1.000 gulden voor het orgel. Zie onderstaande afbeelding (02)


De Bazuin 23-11-1883 Advertentie in De standaard 17-12-1883

1884: Een commissie vanuit Berghuizen kocht in Aartswoud (N.H.) een door Matthias Amoor (leerling van Arp Schnitger) in 1743 gebouwd orgel.
Schipper L. de Haan uit Medemblik nam het vervoer aan voor Hfl. 45,-. De werkzaamheden in de kerk, zoals het maken van een galerij om het orgel te plaatsen, werden (met bijlevering van materialen) gegund aan de laagste inschrijver, timmerman Geert de Wit te Ruinerwold voor Hfl. 419,-. "Dewijl smid H. van der Veen zegt dat hij geen prijsopgaaf van het ijzerwerk kan doen, is besloten hem dat zonder opgaaf te laten maken". (Een lid van deze gemeente die mogelijk geheel of ten dele gratis zal hebben gewerkt). De Firma Properen Van de Wetering te Kampen plaatst het orgel. De onderwijzer D. van Wijngaarden van Rees werd op verzoek van de kerkeraad de organist en Harm Kiekebos werd aangesteld als orgeltrapper in de kerk. 'Op zondag 8 juni 1884 is het orgel in gebruik genomen, "waarbij ‘alles' in de beste orde en tot genoegen is afgelopen."

Foto uit de omroepgids van de NCRV van 12 maart 1932 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

Bovenstaande foto is een illustratie bij onderstaand artikel waar men de lezers van de gids vraagt of men meer weet over de herkomst van dit orgel. Men vermoedt dat het afkomstig is uit de katholieke kerk van Nieuwe-Niedorp.




Verslag van de ingebruikname in De Bazuin, 13 juni 1884. (01)


Provinciale Drentsche en Asser courant 04-02-1884


Het nieuws van den dag 10-06-1884

1903: Wijzigingen door J. Proper en H. van der Molen. De trompet 8' wordt vervangen door een viool da Gamba 16' discant en een bourdon 16' bas. Verder toevoeging van een viool 8' discant ten koste van de fluit 2' discant. De stemming wordt daarna uitgevoerd door H. van der Molen, maar alleen op afroep.

1907: De organist H. Kruithof zou een orgelconcert geven en daarvoor moest J. Proper het orgel stemmen. Proper stelde daarbij voor het orgel van een nieuw binnenwerk te voorzien en de speeltafel naar de zijkant te verplaatsen voor f 800,-

1909: Stemming en onderhoudsbeurt door D. Proper voor f 40,-

1917: Stemming en onderhoud door H. Vonck hoofd van de school en organist van de kerk.

1923: Voorstel van de fa. van Dam uit Leeuwarden om het orgel te restaureren voor f 960,- Tevens een aanbieding om het orgel te voorzien van een geheel nieuw (kleiner) binnenwerk voor f 4.000,- Een groter binnenwerk zou f 5.200,- kosten en in 2 weken klaar zijn.

1930: Wijzigingen door H. Vonck.Toevoeging van een superoctaafkoppel in de discant en 3 combinatietreden.

1935: Artikel in de krant over 100 jaar Gereformeerde kerk te Berghuizen. Men dateert het orgel op ca. 1600 en het zou zijn gebruikt door de bekende orgelbouwer Cesar Frank.


Provinciale Drentsche en Asser courant 31-05-1935


1948: De toenmalige organist/meester schreef aan zijn kerkeraad o.a. “van al deze veranderingen in de kerk (aanbrengen zijvleugels in 1912 en galerijen in 1927), koude, vocht, stovendamp, kachel en centrale verwarming, heeft het ‘oude ding’ zich tot dusver niets aangetrokken”. Het orgel raakte echter meer en meer in verval en er werd een restauratieplan opgesteld.


Reliwiki (05)

1951: Restauratie door K. Doornbos ij nauwe samenwerking met Cor Edskes, die ook het concept van de restauratie ontwierp. Nieuw rugpositief in oude stijl op basis van het rugpositief van het Arp Schnitger-orel in Noordbroek. Nieuw vrij pedaal. Nieuwe manualen. De kast werd geloogd en het front verguld. Nieuwe ventilator, één spaanbalg bleef behouden. Adviseur was Mr. A. Bouman. Na het overlijden van Doornbos voltooiden, na veel hindernissen, de heren K. Mateboer en P.J. Praat pas in het najaar van 1952 het werk. Het onderzoek van Mr. A. Bouman leverde op dat Matthias Amoor de maker was. Amoor werd geboren in Gdansk (toen nog Danzig geheten), werkte en woonde in Oost-Friesland en vestigde zich later als orgelbouwer in de stad Groningen. De orgelkas werd ontdaan van zijn verflaag (lichtblauw met bladgoud en witte engelen) en bleef nu onbeschilderd eiken. Het orgel was inmiddels door Monumentenzorg als een beschermd instrument aangemerkt. Het hoofdwerk van dit orgel is het enige gave exemplaar van de bouwer Matthias Amoor in Nederland met pijpwerk nagenoeg in originele staat. Voor de restauratie van het historisch gedeelte (het hoofdwerk) werd Rijkssubsidie ontvangen.
Het opschrift naast de klaviatuur “Dit orgel werd aan de gemeente geschonken in 1884 door de echte lieden W.K. Geerts en R.K. Reinders” is verloren gegaan. Niet duidelijk is of dat gebeurde in 1951 of in 1978

Klik op de foto voor een vergroting. Foto: Geert Jan Pottjewijd

In het maandblad van de Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) "Organist en Eredienst 1953 juli/augustus verscheen een uitgebreid artikel van Mr. Arie Bouman. (Blz 01, 02 en 03)

Dispositie van het orgel na deze restauratie:

Manaalkoppel, Pedaalkoppel (beide nieuw). Manualen van C - c3, pedaal C - d'. Winddruk 65 mm. Toonhoogte een halve toon hoger dan normaal.


Meppeler Courant 1952-09-17


Meppeler Courant 1952-10-10. De naam van Matthias Amoor wordt verbasterd tot "Thomas Moore". Ook het bouwjaar in dit bericht is niet correct.

1953: In het tijdschrift Organist & Eredienst juli/augustus schrijft mr. Arie Bouman een artikel over het orgel. Zie PDF (15)
Bouman noemt in zijn artikel ook de dispositie voor de restauratie:
Bourdon 16'(bas 1903, discant 1785), Viool 16'(discant 1903), Prestant 8', Holpijp 8', Viool 8'(1903), Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Fluit 2' bas, Quint 1 1 /3' Mixtuur II-IV.
Manuaal C-c''', Pedall C-c

1962: Op 27 december schrijft het ministerie van OKW dat er bereidheid is om subsidie te verlenen voor de restauratie van het Hoofdwerk. De orgelbuwer dit het werk uitvoert dient hiervoor een plan in te leveren. (18)

1967: In het tijdschrift "Het Orgel" van de NOV (Nederlandse organisten Vereniging) 1967-01 verscheen onderstaand artikel van J.F. van Os
Bij de foto’s
Het orgel in de Geref. kerk te Ruinerwold (Dr.) is blijkens een inscriptie aan de binnenzijde der orgelkas in 1743 gebouwd door Matthias Amoor.
Het orgel kwam toen in ds Hervormde kerk te Raamsdonk. Deze Amoor was leerling van Arp Schnitger en vestigde zich te Groningen.
De wat onduidelijke dispositieopgaaf van Hess (1774) moet m.i. als volgt geïnterpreteerd worden:
Manuaal
Prestant 8 vt (bas en disc.) Tremulant
Holpijp 8 vt (doorlopend) Ventiel
Octaaf 4 vt (doorlopend)
Fluit 4 vt (bas en disc.)
Octaaf 2 vt (bas en disc.)
Waldfluit 2 vt (bas en disc.)
Quint 3 vt (bas en disc.)
Quint 1 'A vt (bas en disc.)
Ged. Quint 3 vt (bas)
Cornet 2 st. (disc.)
Mixtuur 4 st. (bas en disc.)
Trompet 8 vt (bas en disc.)
In de vorige eeuw is het orgel overgeplaatst naar Aartswoud, daarna naar Ruinerwold. Proper (Kampen) heeft omstreeks de eeuwwisseling de dispositie onttakeld.
In 1951 heeft de firma Doornbos uit Groningen het rugpositief toegevoegd, hetgeen wat het uiterlijk betreft op fraaie wijze is geschied.
Helaas werd, op aandrang van de adviseur, die daarbij betrokken was, de dispositie van het Manuaal niet geheel in de oorspronkelijke toestand teruggebracht, terwijl die van het rugwerk niet is opgesteld volgens de traditie der Schnitgerschool.
Ook heeft men de klaviatuur vernieuwd en de registerknoppen verplaatst. De heer Doornbos heeft de voltooiing van dit werk niet meer mogen beleven.
Ondanks genoemde bezwaren kan gezegd worden, dat het orgel te Ruinerwold met zijn krachtige kernachtige klank nog tot de goed-bewaarde specimina uit de Schnitgerschool gerekend mag worden.
Huidige dispositie:
Rugpositef: Baarpijp 8 vt Quintadeen 8 vt Prestant 4 vt Nachthoorn 2 vt Sesquialter 1-2 st. Scherp 4 st.
Manuaal: Bourdon 16 vt, Prestant 8 vt Holpijp 8 vt Viola di G. 8 vt Octaaf 4 vt Fluit 4 vt (ged.),Quint 3 vt Octaaf 2 vt Quint 1% vt Mixtuur 4-5 st. Trompet 8 vt
Pedaal: Subbas 16 vt
Man. omvang C-c’”
Ped. omvang Gd’ (oorspr. aangehangen Gc)
Twee koppels
De Trompet is niet origineel. De discant der Bourdon 16 vt bestaat uit pijpen der vroegere Waldfluit 2 vt.
J. F. van Os

1970: Langzamerhand traden er gebreken op. Het mechanische gedeelte functioneerde slecht en er werd opnieuw aan restauratie gedacht. Een grondige opknapbeurt was dringend nodig, maar vanwege de plannen voor verbouwing van de kerk werd hiervan nog even afgezien. Op een gemeentevergadering van 14 april 1970 werd duidelijk dat de gemeenteleden het orgel voor de kerk wilden behouden.
Toch dreigde het orgel verloren te gaan voor Berghuizen toen de Commissie van Beheer (CvB) in augustus 1973, wegens geldgebrek, besloot het orgel te verkopen en een elektronisch orgel aan te schaffen.
De voorzitter van de kerkenraad wees erop dat door de gemeente besloten was niet te verkopen en daar bleef het bij. Na nog enig “gemurmureer” legde de CvB zich daar toen bij neer.
Onder leiding van enkele orgelliefhebbers werd er een rondgang onder de kerkleden gehouden om het benodigde startkapitaal voor de restauratie bij elkaar te krijgen. Het resultaat was dat er ruim f 51.000,- werd toegezegd.
Er werd voortvarend te werk gegaan en de opdracht tot restauratie werd in 1974 gegeven aan de firma Flentrop te Zaandam. (11)

1971: In 1971 werd het orgel door Flentrop gedemonteerd vanwege de kerkrestauratie. Zie rekeningen van Flentrop.
 Van 26 mei dateert een kladbriefje dat gaat over uit te voeren schilderwerk aan het orgel van f 8.000,- en het wijzigen van de balustrade voor f 4.000,- Onduidelijk is wi afzender en ontvanger zijn.
Van 8 juni dateert een telefoonnotitie van monumentenzorg Drenthe met de Rijksdienst. Er is geen subsidie toegezegd. In 1953 was er volgens het schrijven wel subsidie beschikbaar.
Op 6 augustus een notitie over een wijziging van de orgelgalerij.Van dezelfde datum is een notitie van dhr Koetsier over een tekening van de orgelgalerij en schilderwerk.
Op 9 augustus schrijft orgeladviseur Vente aan de de rijksadviseur voor orgel dhr. Oussoren. De voorbereiding voor de restauratie van het orgel is nu zo ver gevorder dat er binnenkort een restauratieplan kan worden verstuurd. Op verzoek van Vente heeft de kerkenraad advies ingewonnen bij Corneille Jansen van het provinciaal museum van Assen. Herstel van de oorspronkelijke kleuren vergt een bedrag van f 8.000,- Dhr. van Bruggen, rayonarchitect van de Rijksdienst heeft echter bezwaar tegen de herschildering. kan Oussoren zijn invloed aanwenden zodat de herschildering toch kan plaatsvinden?
Op 10 augustus schrijft Corneille Jansen aan de CvB van Berghuizen dat het telefonisch opdracht heeft gekregen voor het opmeten en tekenen van de bestaande orgelgalerij. Op grond daarvan kan een nieuw ontwerp worden gemaakt en gerealiseerd. De oorspronkelijke trapopgang wordt hersteld en het orgel weer terug geplaatst.
Notitie d.d 8 september van dhr Koetsier van de CvB Berghuizen. Hij wil de tekening van het orgelbalkon doornemen met Flentrop vanwege de plaatsing van het orgel.
Op 22 oktober schrijft Flentrop aan Corneille Jansen dat uit een telefonisch gesprek tussen dhr. Koetsier van de CvB en dhr. Flentrop is gebleken dat de kerkenraad aan Flentrop opdracht had gegeven om het rugpositief te herplaatsen. De voorstanders van herplaatsing van het rugpositief proberen op deze manier het rugpositief te behouden. Desondanks zou de restauratie van het 1-klaviers-orgel mogelijk moeten zijn. In het schrijven van Flentrop zijn twee voorstellen voor plaatsing van het orgel met rugwerk.
- Naar de bestaande situatie met een voorsprong voor het Rugwerk en het Hoofdwerk moet da zo worden opgesteld dat de twee staande blaken voor de zijstukken van het Hoofdwerk komen. Hierdoor moeten volgens Flentrop beide balken worden verwijderd.
- De andere oplossing is het rugwerk verder naar voren schuiven, waardoor de staand balken achter het lofwerk komen. De tweede oplossing genoet de voorkeur van Flentrop. (18)

In 1971 werden er door Flentrop een tekening gemaakt hoe het orgel op het gewijzigde orgelbalkon herplaatst diende te worden. (18)

Klik op de afbeeldingen voor een vergroting


Ongedateerde tekening van het orgelbalkon. (18)

1972: Op 16 mei schrijft het ministerie van CRM aan de kerkenraad van Berghuizen dat het hoofdwerk van het orgel monumentale waarde heeft. Behoud van het orgel is belangrijk. Op dit moment is er vanwege beperkte middelen geen subsidie mogelijk. Pas vanaf 1975 zijn er mogelijkheden. Voor de restauratie is er ten alle tijden toestemming vooraf nodig. (18)

1973: In november werd het orgel na de kerkrestauratie weer door Flentrop terug geplaatst. Het was in de periode 1971-1973 opgeslagen in de werkplaats van Flentrop in Wapenveld. Zie rekeningen van Flentrop. (18)

1974: Op 25 september komt Flentrop met een bestek voor de restauratie dat past binnen het beschikbare budget. Het Hoofdwerk wordt in zijn oorspronkelijke staat hersteld met de mogelijkheid het Rugwerk weer aan te sluiten.
Pijpwerk: de Woudfluit 2' wordt samengesteld uit de Woudfluit 2' van het Rugwerk samen met een nieuwe discant, de Quint 3' komt uit de bestaande Bourdon 16', aangevuld met 7 nieuwe pijpen, nieuwe Cornet II, vervanging van niet originele mixtuurpijpen, de Trompet 8' wordt geoptimaliseerd.
Windlade: restauratie volgens de richtlijnen van Monumentenzorg. Rekening houden met het aanbrengen van een verend sleepsysteem.
Toetstractuur: wordt geheel in stijl vernieuwd . Walsbord wordt hergebruikt.
Klaviatuur: Manuaal en pedaal worden in stijl nieuw gemaakt.
Registertractuur: Hrstel van de oorspronkelijke aanleg in bas en discant.
Windvoorziening: Handhaving magazijnbalg en windmotor. mechanische tremulant in windkanaal hoofdwerk.
Orgelkas: Werkzaamheden niet inbegrepen. De orgelkas van het Hoofdwerk moet naar voren worden geschoven en in de balkonvloer moet een opening komen voor de rugwerktractuur.
De kosten worden geschat op f 67.500,- ex BTW. (18)

1975: Op 20 mei schrijft de kerkenraad aan Gedeputeerde Staten van Drenthe zal ze van plan zijn het orgel te laten restaureren. Het Hoofdwerk zal worden gerestaureerd en het Rugwerk later herplaatst, omdat hiervoor de gelden nog ontbreken. De oorspronkelijke kleueren van de orgelkas zullen worden hersteld. De restauratiewerkzaamheden zullen in het najaar van 1975 beginnen en worden uitgevoerd door orgelmaker Flentrop. De oorspronkelijke bgroting van f 67.500,- zal vanwege een kostenstijging circa 15% hoger uitvallen. Niet in dit bedrag begrepen zijn: herstel en schilderen orgelkas, herstel oude toonhoogte en de vervanging van de Trompet 8'. Deze werkzaamheden worden geraamd op f 30.000,- het toevoegen van een zelfstandig pedaal wordt geraamd op f 16.000,- De kerkenraad verzoekt om toekenning van subsidie.
Op 21 mei schrijft het ministerie van CRM dat ze het restauratieplan goedkeuren met de opmerking dat het plan nog gedetailleerder moet worden uitgewerkt in overleg met de rijksadviseur voor orgels.
Uitvoering door Flentrop onder advies van Maarten Albert vente wordt goedgekeurd. De subsidiabele kosten worden vastgesteld op f 129.571,-
Op 4 juli schrijft Corneille Jansen van Monumentenzorg Drenthe aan de kerkenraad van Berghuizen dat hij graag een begroting wil hebben van de ksoten van de volledige restauratie. Hij heeft dit nodig om advies te kunnen omtrent subsidieverlening door Gedeputeerde Staten.
Op 21 juli schijft B. Dekker van de orgelcommissie aan Flentrop dat besloten is ook het Rugwerk te laten restaureren volgens de offerte van Flentrop van f 17.800,-. Het zou mooi zijn als Hoofdwerk en Rugwerk gelijktijdig kunnen worden opgeleverd.
Op 5 september beantwoordt de orgelcommissie een brief van Corneille Jansen. CRM sunsidieert op basis van f 129.571,- Een specificatie is niet voorhanden.
Op 12 september schrijft Corneille Jansennaar gedeputeerde Staten. Hij noemt dat het orgel een van de weinige orgels is die van Ammor zijn overgebleven. Het is curies dat een orgel van een noordelijke buwer vanuit het zuiden weer terug is in het noorden. Het orgel had oorspronkelijk 1 manuaal met een deling tussen bas en discant. Het orgel is in 1951 'op een hoogst bedenkelijke wijze "gerestaureer"'. Er werd een rugpositief in een armoedige kast aan toegevoegd. De splitsing in registers werd opgeheven De kast werd slordig afgeloogd.
Het restauratieplan omvat:
- Het verwijderen van het rugpositief
- Herstel oude werk in de oorspronkelijke toestand
- Herstel schilder- en verguldwerk.
Het bijplaatsen van registers op een zelfstandig pedaal valt buiten de subsidie.
De restauratiekosten van f 129.571,- geeft geen aanleiding tot opmerkingen. Hij adviseert positief.
Op 25 november schijft de provincie dat er een subsidie van 10% wordt verleend op bais van f 129.571,-
Op 16 december een briefkaart van de orgelcommissie aan Corneille Jansen dat er een begin is gemaakt met de restauratie van het orgel. (18)


Drentse Courant 24 oktober 1975 (15)

1976: Op 16 maart schrijft de orgelcommissie aan bouwbedrijf Visscher dat ze akkoord gaan met de uit te voeren werkzaamheden aan de orgelkas. Er dient gewerkt te worden volgens de richtlijnen van Corneille Jansen. De kosten worden ingeschat op f 10.000,-.
Op 30 maart wordt er door de provincie f 4.200,- overgemaakt op grond van de uitgaven tot nu toe. (18)

Meppeler Courant 1976-02-06 Nieuwsblad van het Noorden 7 februari 1976 (15)

1977: Op 19 januari schrijft Vente aan organist Dekker dat hij verheugd is dat de gemeente ook het Rugwerk en de Dulciaan van het Rugwerk in de werkzaamheden door Flentrop te laten meenemen. De restauratie van de orgelkas is slecht uitgevoerd. Tal van lijsten en schotten zijn verbogen en passen niet meer. De uitvoerder heeft te weinig ervaring. Ook Flentrop heeft dit geconstateerd. Ook Monumentenzorg zal geen genoegen nemen met de uitvoering van deze werkzaamheden. Overleg tussen Corneille Jansen, orgelcommissie, orgelmaker en uitvoerder is noodzakelijk.
Op 5 november stuurt adviseur Vente zijn rekening voor de advieskosten. Deze zijn 5% van de kosten van f 129.090,- van de restauratie van het Hoofdwerk. De rekening voor het advies voor het Rugwerk bedraagt 5% van f 26.713,80 is f 1.336,60.
Uit een aparte rekening van Vente is af te leiden hoeveel bezoeken Vente aan de werkplaats in Wapenveld en aan de kerk in Berghuizen heeft gebracht:
 - Berghuizen: 1971 3x, 1972 1x, 1974 1x en 1977 4x
 - Wapenveld: 1975 4x, 1976 2x en 1977 1x
Op 7 november schrijft Vente dat hij nog geen adviesrekening stuurt voor de meerkosten van f 13.002,62 van Flentrop. Hij wacht daarmee totdat Monumentenzorg deze meerkosten heeft goedgekeurd. Het eindrapport schrijft hij nadat het orgel in alle rust nog eens heeft bekeken.
Van 6 december dateert een overzicht van Flentrop met de kosten van het orgel over de periode 1971 tot 1977. In 1973 werd het orgel wegens de kerkrestauratie gedemonteerd, opgeslagen en weer in de kerk geplaatst. Deze kosten beliepen f 7.827, 60. Zie aparte rekeningen uit die tijd. De kosten van de restauratie in 1977 beliepen tot op dat moment f 189.663,87.
Op 7 december schijft de provincie dat er aan restauratiekosten f 119.571 is uitgegeven. Er kan f 11.960 aan subsidie worden uitgekeerd. met aftrek van de eerder uitgekeerde f 4.200,- wordt er nu f 7.70,- uitgekeerd. (18)


Samenvatting restauratie door Flentrop met als adviseur Maarten Albert Vente.
 - Nieuw zelfstandig pedaal met een Subbas 16' achter de orgelkas.
 - Herstel oude kleuren van de orgelkas door Henk Boverhof in rood en goud met vleeskleurige engelen en opnieuw voorzien van bladgoud.
 - Nieuwe tractuur met gebruikmaking van het oude wellenbord van het Hoofdwerk.
 - Voor het pedaalwellenbord werd gebruikgemaakt van een oud wellenbord van een ander orgel.
 - Vernieuwing klaviatuur en registratuur.
 - Dulciaan 8' op de gereserveerde plaats in het rugpositief.
 - Reconstructie van de balgen.
 - Herintonatie. Stemming Werckmeister III. a1 = 465hz.
 - De registers van het rugpositief zijn geplaatst in de rugwerkkas
 - Reconstructie van de Woudfluit 2', Cornet II disc., 2 koren van de Mixtuur en de Trompet 8'.

Op 25 oktober 1977 wordt het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Marjan Doorn uit Meppel.
Zij speelde: Lento en Allegro van Ruppe en de partita Jesu meine Freude van Zachow.
Monumentenzorg, de Provincie Drenthe, de gemeente Ruinerwold en het Prins Bernhardfonds droegen gezamenlijk ruim Hfl. 201.000,- bij aan deze restauratie en voor de kerkelijke gemeente resteerde een eigen bijdrage van Hfl. 61.100,-.
Onderstaand het programma van de ingebruikname: (12)




Krantenbericht 26-10-1977 over de ingebruikname uit de Meppeler Courant. De vermelding "Eext" is niet correct. Bedoeld werd waarschijnlijk Eexta. Dit orgel is echter niet van Arp Schnitger maar ook van Amoor. Van dat orgel bleef, na vele verbouwingen, de Trompet 8' redelijk gaaf bewaard. (12)



Dispositie:

Hoofdwerk	1743	Rugpositief	1951	Pedaal	(1951)
Praestant	8'	Quintadeen (ged. 1977)	8'	Subbas	16'
Holpijp	8'	Baarpijp	8'
Octaaf	4'	Praestant	4'
Bourdon	4'	Nachthoorn	2'
Quint	3'	Sesquialter	I-II
Gedact Quint	2 2/3' bas	Scherp	IV
Octaaf	2'	Dulciaan (1977)	8'
Woudfluit (ged. 1977)	2'
Quint	1 1/3'
Mixtuur	IV-V
Cornet (1977)	II discant
Trompet (1977)	8'

Overige gegevens: manualen C-c3, pedaal C-d1; schuifkoppeling hoofdwerk-rugwerk, koppeling pedaal-hoofdwerk, octaafkoppeling

1978: Op 23 januari schrijft de provincie dat de restauartiekosten f 129.571 belopen. Er kan nog f 997,10 aan subsidie worden uitgekeerd.
Op 4 maart schrijft organist Dekker aan bouwbedrijf Visscher dat de kerk niet van plan is een nota te betalen voor het niet goed restaureren van de orgelkas. De kerk wacht de eindkeuring door Monumentenzorg af.
Op 4 maart schrijft organist Dekker aan Monumentenzorg Drenthe dat bouwbedrijf Visscher aandrngt op de betaling van een noat van f 706,23. De luiken staan echter nog steeds bol. Kan er met Visscher worden overlegd omtrent de oplossing van dit probleem?
Op 24 november meldt de orgelcommissie vdat de restauratie nu is afgerond. De volgende bescheiden worden aan Monumentenzorg toegestuurd.
- Geldelijke verantwoording
- Eindrapport van orgeladviseur Maarten Albert Vente
- Nota's en betalingsbewijzen.
Dezelfde informatie is naar Monumentenzorg in Zeist gestuurd.
De ksoten zijn aanmerkelijk hoger uitgevallen dan begroot. Kunnen deze extra kosten in de subsidie worden meegenomen?
De rekening van Flentrop van 21 augustus geeft een totaal overzicht van de voor de restauratie gemaakte kosten van f 186.886,67. De restauratie van het Hoofdwerk kostte f 133.370,- Restauratie van het Rugwerk kostte f 18.171,66 en de nieuwe Dulciaan van het Rugwerk kostte f 8.560,14. Bijgesloten si een specificatie van de kosten voor het restaureren van het Hoofdwerk.
Bouwbedrijf Visscher uit Hoogeveen restaureerde de orgelkas. Zie rekening van september 1976 van f 15.080,-.
Schildersbedrijf Boverhof uit Ruinerwold schilderde de orgelkas. Zie rekening van f 28.541,99.
Bouwbedrijf van der Veen voerde diverse werkzaamheden uit. Zie rekeningen van 2 december 1977 en maart 1978. (18)

1979: Op 7 februari schrijft Corneille Jansen aan Gedeputeerde Staten dat de totale kosten van de restauartei (hoofdwerk en Rugwerk) f 262.153,28 beliepen. Daarvan had f 215.027,39 betrekking op de restauartie van het Hoofdwerk. Een deel van de bouwkundige kosten zijn ook aan het Hoofdwerk toe te wijzen. De basis voor subsidie zou dus f 227.368,89 kunnen zijn.
Op 22 maart keert de provincie Drenthe f 12.957,10 uit op bais van de restauratiekosten van dat moment. Indien later blijkt dat van rijkswege een ander restauratiebedrag naar voren komt dan wordt het bedrag bijgesteld.
Op 13 september 1978 verschijnt het door ziekte verlate eindrapport van adviseur Vente. Hij is van mening dat Flentrop het orgel zeer goed heeft gerestaureerd. Zowel technisch als artistiek is er zeer goed werk geleverd. Dit geldt ook voor het pijpwerk uit 1951. het volume van het orgel is groot maar in een volbezette kerk is er veel absorptie van het geluid. Daar is niets aan te doen. tegeslagen waren er bij de restauratie van de orgelkas. Bijgesloten is een opstelling van de kosten door de verschillende uitvoerdrs opgesplitst naar Hoofdwerk en Rugwerk.

1980: Op 24 april deelt het ministerie van CRM mee dat ze f 215.027,38 subsidiabel achten. De subsidie wordt bepaald met 50% op f 107.514,-. De restauratie van het rugwerk is niet subsidabel.
Op 23 juli meldt de provincie Drenthe dat ze het resterende bedrag van 8.545,64 aan subsidie hebben overgemaakt op basis van 10% van de restauratiekosten van f 215.027,39.


Zwolse courant 30 maart 1983

1985: Op 23 maart krijgt de orgelcommissie van de provincie een formulier toegestuurd voor het aanvragen van onderhoudssubsidie.
Op 3 december verleent de provincie Drenthe 10% subsidie op de onderhoudskosten van f 1.138,83 door Flentrop gefactureerd op 20 februari 1984.
Ook in de jaren daarna werd het onderhoud gesubsidieerd. (18)

1993:

2011: Er wordt door Flentrop groot onderhoud uitgevoerd. Het binnenwerk van het orgel is schoongemaakt en waar nodig zijn zaken vervangen en gerepareerd. Het orgel is 6 weken buiten gebruik geweest.
Met een speciaal concert door de organisten Martin Zonneberg en Marjolein de Wit werd op zaterdag 3 september 2011 een hommage gebracht aan het gerestaureerde orgel en de schenkers van weleer. Initiatiefnemer is Wim Geerts. (11
Zie ook bericht RTV Drenthe d.d. 3 augustus 2011 door RTV Drenthe: http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/54259/Opknapbeurt-voor-orgel-gereformeerde-kerk-Berghuizen

2012: 2 organisten vierden hun jubileum. Zie onderstaand krantenbericht.


2016: Koninklijke onderscheiding voor Berend Dekker, organist van de kerk, voor 70-jarig jubileum als organist

Dagblad van het Noorden, december 2016. Klik op de afbeelding voor een vergroting

Na 70 jaar begeleiden houdt organist Dekker ermee op
BERGHUIZEN. Als hij speelt, gaan de ogen soms dicht. De oude vingers huppelen over het ivoor, de schoenen dansen op het voetklavier. Zeventig jaar lang bespeelt Berend Dekker (85) tijdens de erediensten het barokorgel van de gereformeerde kerk in het Drentse Berghuizen.
Als op eerste kerstdag de laatste tonen van het Ere zij God wegebben, is een tijdperk voorbij. „Ik word binnenkort 86 en ik ben niet meer zo bedrijfszeker. Er kan zomaar wat gebeuren.
De jaartjes gaan tellen, de handen worden wat stram en ik onderging al twee hartoperaties. Ik wil van die speelverplichting af. Behalve het spelen moet je ook altijd oefenen, want ik neem het leiden van de eredienst erg serieus.”
Dekker stopt ook met het spelen in de hervormde kerk in buurdorp Koekange, waar hij zestig jaar actief was. „De lofzang gaande houden, dat vind ik heel belangrijk. Als ik speel, voel ik God.
Ik verloor in mijn leven twee vrouwen. Dat is de prijs van de ouderdom. Zonder God zou het bestaan leeg zijn. Nu is er troost en steun. Ik ben dankbaar dat ik hier zit, dat ik spelen kan. Ik voel mij gezegend.”
Op zijn veertiende werd Dekker gevraagd om de gemeentezang van de gereformeerde kerk in Ruinen te begeleiden. Anderhalf jaar later bespeelde hij het orgel in Berghuizen.
Het spelen had hij zichzelf aangeleerd. Later leste hij bij Henk Pijlman in Meppel, waar hij noten leerde lezen.
Een mensenleven achter het muzikale ivoor zitten, dat is weinigen gegeven. Bijzonder? „Lang is het wel, hè. Even knipperen met de ogen en het is voorbij.”
Reformatorisch Dagblad, 21 december 2015, p. 15

Bericht door RTV Drenthe d.d. 11 december 2016: http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/116241/Nietsvermoedende-kerkgangers-verrast-met-koninklijke-onderscheiding

2016: Er zijn plannen om in 2018, als het orgel 275 jaar oud is, om het wapenschild te restaureren dat moest worden verwijderd, toen het orgel in 1951 een rugpositief kreeg. (11)


Foto: Geert Jan Pottjewijd. Klik op de afbeelding voor een vergroting

2018: Het 275 jarig bestaan van het orgel werd gevierd met het weer zichtbaar maken van bovenstaand wapenschild en een concert door de gebr. de Jong en een vocaal ensemble.
Ook verscheen er een artikel "275 jaar Amoor-orgel in Berghuizen" door Gerco Schaap in de Orgelvriend van april 2018

Programmaboekje (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

Verslag uit de Meppeler courant van 27-02-2018:
"Berghuizen - In de kerk van Berghuizen vond zondag ter gelegenheid van het 275-jarig bestaan van het Amoor orgel een bijzonder concert plaats. Euwe en Sybolt de Jong bespeelden het jubilerende Amoor orgel vierhandig met beroemde cantates van Bach. De cantates zijn bewerkt door Sybolt de Jong voor het vierhandig orgelspel en lieten de bezoekers alle kwaliteiten van het jubilerende Amoor orgel horen. De gebroeders De Jong begeleidden tijdens het concert ook het ensemble dejongdejongplus op twee harmoniums. Het ensemble zong folksongs en hymnes. Zij beroerde de gevoelige muzikale snaar door samen met de concertbezoekers een uitvoering van Abide with me te zingen.
Voorwaarde
Het Amoor orgel kon in 1883 worden aangekocht dankzij een gift van het echtpaar W.A. Geerts en R.K. Reinders. De weduwe van Geerts zette een eerdere lening van fl 1.000 om in een schenking met als voorwaarde dat er een orgel voor de kerk in Berghuizen zou worden gekocht. Tijdens het druk bezochte concert waren vele nazaten van de schenkers aanwezig. De meerderheid van hen is ook nu nog woonachtig in de regio, met name Koekange en Ruinerwold.
Orgelschild
Voorafgaand aan de ochtenddienst is ter gelegenheid van het jubileum van het orgel het 'orgelschild' teruggegeven aan het orgel. Het orgelschild was bevestigd op de balustrade van het orgel, maar was tijdens de restauratie in 1951 verwijderd. Doordat er een zogenaamd rugwerk werd geplaatst, was er geen ruimte meer voor het orgelschild. Het orgelschild is nu volledig gerestaureerd en weer teruggeplaatst in de kerkzaal. Ook zijn er twee panelen ontworpen, gemaakt en geplaatst die informatie geven over de historie van het orgel.
De organisatie kijkt terug op een zeer succesvol concert en dankt alle sponsoren en concertbezoekers voor hun (ook financiële) bijdrage in het mogelijk maken van het concert en het behoud van het orgel."


Links het schild zoals het op zolder lag en rechts na het verwijderen van de bovenste verflagen. Klik op de afbeelding voor een vergroting


Na restauratie

2021: Het orgelbalkon is een andere kleurstelling geschilderd. Het wapen hangt nu links van het orgel. Het schoon metselwerk in de kerk is nu gestuct.




Foto's Lammert van der Heide (16) Klik op de foto's voor een vergroting

Bronvermelding:

1. E-Mail van Peter Dillingh d.d. 12 augustus 2004
2. E-Mail van Victor Timmer d.d. 9 juni 2006
3. Dagblad van het Noorden medio maart 2011
4. Boek: Het historische orgel in Nederland 1726-1769 blz. 157-159
5. Reliwiki: http://reliwiki.nl/index.php?title=Berghuizen,_Berghuizen_20_-_Gereformeerde_Kerk
6. Groninger Orgelagenda 2011 Provincie Drenthe
7. Groninger Orgelagenda 2012 Orgelrestauraties in 2010 en 2011
8. Het Orgel 1967/01 Bij de foto's
9. Het Orgel 1971/11 Orgelbouwnieuws
10. E-Mail d.d. 19-12-2016 van Victor Timmer, die me attent maakte op de advertentie in de kranten van 1850
11. Folder van het orgel
12. E-Mail Marjan Doorn d.d. 28-12-2016
13. Artikel van Berend Dekker, organist van de kerk, uit oktober 1993
14. E-Mail Victor Timmer d.d. 11 december 2017
15. Archief Jaap Brouwer
16. E-Mail d.d. 17-03-2021 van Lammert van der Heide
17. Boek: Édouard G.J. Gregoir, Historique de la facture et des facteurs d'orgue, Imprimerie l. Deal Montagne, 1865
18. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 228 Berghuizen, Ger. kerk; 1963-1987