Assen, Rooms-Katholieke kerk

Informatie over de kerk

Kerk.
De Rooms Katholieke parochie wordt opgericht bij koninklijk besluit van 24 april 1833.

Akte van stichting van de statie Assen door Antonius Antonucci, vice-superior van de Hollandsche Missie (10) (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

In deze tijd werken veel arbeiders uit Duitsland in de vervening bij Assen.
Als zij niet in Assen naar de mis konden zoudenzij misschien vertrekken naar de vervening in Avereest
Daarom neemt de burgerlijke overheid initiatief voor het stichten van een parochie.
Op 29 juni 1833 wordt aan de Zuidersingel een noodkerkje in gebruik genomen.

De eerste noodkerk. Foto uit de jaren '30 van de vorige eeuw toen het al geen kerk meer was.

Op een terrein ten noorden van de Vaart wordt op 14 april 1837 de eerste steen gelegd voor een nieuwe kerk. (22)


Akte van wijding door de bisschop van de kerk en het altaar in Assen 1837 (11) (klik op de afbeelding voor een vergroting)


Foto: Facebook Drenthe in Woord en Beeld (1911)

De kerk die er nu nog staat aan de Nassaulaan wordt geconsacreerd in 1934 (01).

Orgel.

In Het Orgel van 2002-01 staat een een artikel van Victor Timmer 'Rooms-katholiek orgelbezit in Groningen en Drenthe in het midden van de 19de eeuw (I)'. In het artikel wordt ook de orgelgeschiedenis van de RK Kerk in Assen beschreven tot het einde van de 19de eeuw.

16e eeuw:
Vóór de hervorming
Uit een proveniersbrief uit 1558 blijkt, dat een zekere Claes Wetsinghe voor tien Emder guldens 'ene stede ende proevene in onse Cloester' krijgt, onder voorwaarde, dat hij 'op dat orgel sal spoelen syn leventlanck'. Deze organist wordt in genoemde brief gewezen op zijn rechten en plichten en moet beloven 'weder vredelick toe wesen mijt de broeders', wat er op zou kunnen wijzen, dat hij opnieuw werd opgenomen. In elk geval moet er toen in de kapel een orgel gestaan hebben, waarbij niet duidelijk is of dit orgel al vóór 1558 aanwezig was. Vermoedelijk was het een portatief of positief. Wat er met dit instrument is gebeurd weten we niet. Ook over een organist wordt hierna niet meer gesproken. (05V)

RAD. Inventaris J. G. J. Joosting. Het archief der abdij te Assen. Leiden (1906). Inv. 20. Fragment: 'Wij Anna Frowa Abdisse Else Koenders pijorinne Suaene Baeken keldersche mijt den ghemen senioren des closters thoe Assen bekennen ende betueghen mijt desen openen bezegelde breve voer ons ende onse naekoemelinghen dat wij eendrachtlijke mijt goeden wijlle unde consent hebben ghegeven ter ere goedes Claes van Wetsinghe orgaenist ene stede ende proevene in onse Cloester op soe daenen vorwerden dat Claes voers. op dat orgel sal spoelen syn leventlanck soe langhe als hee can ende vermach[. . . . . ]ende ick Claes voors. loeve weder vredelick toe wesen mit de broeders[. . . . . ]hyrom heft Claes voers. den convente voers. ghegeven tyn emder gl. [. . . . . ]ghegeven in den jaere ons heren dusent vijff hundert ende achtenvijfftich des sondaghes voer Assen cionis domini'.
 

1840/-41: Het eerste bericht over een orgel dateert uit 1840, toen aartspriester Van Kessel aan pastoor Beltman (zijn opvolger in Assen) meldde (02V): 'Er dient zich hier [= Zwolle] eene gelegenheid aan, om een Kabinet orgeltje te kopen', naar hij dacht voor enige honderden guldens. Het enige bezwaar is 'het gebrek aan eenen organist, welke het voortdurend pro Deo zoude willen bespeelen' . Pastoor Beltman laat de verdere afwikkeling graag aan zijn superieur over, maar merkt wel op: 'Ingeval het Kabinet orgel het onze werd, dan zal het toch wel zoo kunnen veranderd worden, dat de Organist niet met den rug naar het Altaar behoeft gekeerd te zijn, want dat zoude in ons Klein kerkje te hoogste af te keuren zijn'. (03V) Inderdaad is er geen organist voorhanden en dat laatste is dan ook de reden dat Van Kessel meldt dat hij van aankoop afziet, hoewel het instrument beschikbaar is 'voor eene buitengewone goedkope prijs'. (04V) Blijkbaar weegt de afwezigheid van een organist daarna toch minder zwaar, want ongeveer een jaar later schrijft de pastoor: 'In de maand Augustus komt hier denkelijk de orgelmaker van Groningen, die jaarlijks hier komt, om het orgel in de protestantse Kerk te stemmen en na te zien, bij die gelegenheid zoude het niet verkeerd zijn om op het overplaatsen van het Kabinet Orgeltje te denken, en zoo ons voorkomt hetzelve slechts zonder er iets aan te veranderen, over te brengen teneinde kosten te sparen - ook moet er in ernst aan gedacht, om iemand in de gemeente te vinden die zich voor dat vak zal bekwamen'; (05V) genoemde orgelmaker is  G.W. Lohman. (06V) Of hij het ook is die aan het einde van 1841 een kabinetorgel in de kerk plaatst en of dat het eerder genoemde Zwolse huisorgel betreft is niet bekend. Kort na de jaarwisseling geeft de pastoor een opgetogen verslag van de inwijding tijdens de Kerst: (07V) '(…) dat wij voornemens waren, met Kerstijd het orgel te gebruiken - Hoe zulks eene aller onverwachtste verrassing voor de gemeente was behoef ik niet te zeggen,- na dat volgens gewoonte de Introitus gezongen was, ging de deur van de sacristie open, terwijl de schel de komst van het Allerheiligste Sacrament des Altaars aankondigde, en ziet, dit werd op eens ontvangen door het volle orgel ! hoe wel op alles voorbereid zijnde, viel het mij moeijelijk mijn gemoed te houden, (….) en gelijk men mij verzekerde ontrolde meenigeen onwillekeurig een traan.- Ons hoofd doel waarom wij bij de feestviering het orgel wilden laten hooren was, dat wij willen beproeven, of door onderlingen giften de kosten niet kunnen gevonden worden - hoe wel er slechts de week voor Kerstijd toe kon besteed worden aan de noodige oefening voor koor en organisten te houden, is het toch tamelijk goed gegaan - ik beklom na het Evangelie den preekstoel, en na mijne uit boeseming over den Engelen Zang, welke heden voor de eerste maal door orgel en koor gezongen was gedaan te hebben, herhaalde ik de opkomst der gemeente - toonde aan, wat door elders wonende godsdienstvrienden voor ons was gedaan, en vroeg toen of het niet onbescheiden konde wesen andermaal buiten de Gemeente eene Collecte te doen en stelde toen voor, dat ik in persoon ten hunnen de liefdegaven wilde inzamelen.- met de Collecte tot dat einde heeft Schuiten en ik een begin gemaakt, en mij dunkt, dat wij deze eerste collecte op ongeveer f 100 zullen brengen, en dan naderhand al weer op dezelfde of op eene andere wijze:- het zal wezenlijk zeer netjes worden wanneer het front er voor is, maar de som zal dan ten naaste bij alles en alles er onder gerekend op ongeveer f 300 loopen'. Vermoedelijk is het instrument voorzien van een schijnfront. In 1841 geeft het armbestuur een voorschot van f. 35,02 'voor de uitgaven voor het Orgel', (08V) waarschijnlijk in verband met de plaatsing van het instrument.

1842/-43 In 1842 wordt f. 6,- uitbetaald aan 'Orgelmaker'; bovendien wordt door het Kerkbestuur f. 10,02, zijnde 'de schuld van 't Orgel' overgenomen. (09V)
Blijkbaar zijn er toch niet voldoende 'liefdegaven' voor de aankoop van het orgeltje ingezameld. Het vinden van een vaste organist blijft een probleem, getuige een uitgave in hetzelfde jaar voor 'Een Organist in de Kersdagen f. 1,80'.

1856: De parochie-inventaris van 20 juni 1856 meldt de aanwezigheid van 'Een Cabinet Orgel'. (10V) Het is het laatste levensteken van dit instrument, want het wordt nog in hetzelfde jaar verkocht, 'daar het sedert jaren reddeloos is, en tegen de vochtigheid van de kerk niet bestand blijft, en in deze kleine gemeente aan geen organist te denken valt'. (11V) (14)

1863: Men redt zich daarna met een oud 'Seraphijn orgeltje'' dat in 1863 voor f. 70,- wordt gekocht van de paters Jezuïeten in Groningen. (12V)

1871/1872: Berichten over muziek in de kerk en organist G.J.D Roemelé, die ook zelf componeert.


Provinciale Drentsche en Asser courant 17-06-1871, 21-12-1872, 28-12-1872


Caecilia; algemeen muzikaal tijdschrift van Nederland jrg 29, 1872, no 3, 01-02-1872

1878/79: Men besluit het seraphijn-orgel te slopen. In 1879 wordt opgemerkt, (13V) dat 'het ding dáár [= in Groningen] reeds af was. Nu is het geheel versleten en niet meer op te lappen volgens den Heer J. de Wit te Groningen'. Men wil graag een nieuw harmonium voor 'onze vochtige kerk, een instrument dat men nu en dan in de pastorie kan laten opdrogen'. Genoemde heer De Wit plaatst volgens het Memoriale op 22 november 1879 (St.Caecilia) voor f. 300,- een 'Americaansch orgel' (Standard organ), dat hij de dag daarna voor het eerst bespeelt. In het boek van Kocks (09) staat er het volgende over te lezen: 'In 1878, toen Mgr. Andreas Ignatius Schaepman, die van 1846 -1854 in Assen pastoor was geweest, zijn oud-parochie bezocht voor de toediening van het H. Vormsel, werd besloten - want het getal communicanten bedroeg toen 380 - de kerk te vergroten, een toren ervoor te plaatsen en een nieuw orgel aan te schaffen. Het orgel kwam het eerst van deze drie punten van het verlangenlijstje tot verwerkelijking. Het was in 1879'.
Op 27 juni schrijft de pastoor van Assen aan de bisschop in Utrecht dat ongeveer twintig jaar geleden een oud harmonium is aangekocht voor f 70,-
Het instrument is nu geheel versleten. Volgens dhr. J. de Wit uit Groningen zou een harmonium moeten worden aangeschaft dat ook in de pastorie geplaatst kan worden om wegens de vochtige kerk weer te drogen.
Kan een volmacht worden verleend om voor f 250,- een nieuw harmonium aan te schaffen? Dat kan dan ook dienstdoen na de vergroting van de kerk. De kosten kunnen worden bestreden uit de opbrengst van de verhuur van zitplaatsen. (15)

1881/82: Ook dit 'Kostbaar stuk' had problemen met de vochtigheid getuige uitgaven in 1881 (f. 14,95) en 1882 (f. 25,-). Bij de feestelijke inwijding van de vergrote kerk in 1882 verzucht de pastoor: 'Het moet niet volmaakt zijn op deze wereld; het gezang en het orgelspel was allerdroevigst.' (06) (14)
Notitie uit het Registrum memoriale: 'Nadat het oude Kabinetorgel met toestemming van ZOH is gesloopt (in 1873) en het onbruikbaar geworden harmonium is verwijderd, wordt er op het zangerskoor den 22 november 1879 (H Caecilia) een Americaansen Orgel (Standard Organ) geplaatst en door den Verkooper J. de Wit te Groningen den volgenden dag bespeelt. Moge dit kostbaar stuk van 300 Gld nu tegen de vochtigheid bestand zijn! Helaas kwamen er in 1881 en 1882 al onkosten van f 14,95 en f 25,00'
Nog een notitie uit dezelfde tijd. (21)

Foto interieur uit ca. 1880 (07)

1899: Aan de orgelmaker M. Maarschalkerweerd te Utrecht wordt opdracht gegeven voor het plaatsen van een gebruikt orgel. Het wordt door M. Maarschalkerweerd gerestaureerd. Vermeldt wordt dat 'de blaasbalg is zoo goed als nieuw'. Het mocht maximaal 800 gulden kosten. De dispositie van dit instrument is als volgt: (14V)

Nevenregisters: Ventiel; Nihil; Aangehangen pedaal C - d1; systeem: mechanisch sleepladen.
In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd: 'In den maand Februari 1899 is een pijporgel geplaatst op het zangkoor. Het is een oud orgel, door M. van Maarschalkerweerd uit Utrecht geheel gerestaureerd. Het orgel bevat acht registers en pedaal.
De blaasbalg is zo goed als nieuw. De kosten zijn bestreden uit contributies door enige dames uit de Gemeente maandelijks opgehaald' (21)

1919: Organist Le Roux krijgt per kwartaal f 25,- later f 50,- orgeltrappen krijgt per half jaar f 20,-
21 december orgelstemmen voor f 10,- (16)

1920: Op 1 mei krijgt de parochie een machtiging van de bisschop om voor f 175,- een harmonium aan te schaffen. (15)
Renteloos voorschot zangkoor voor het aanschaffen van een orgel f 175,-

1921: Klokluiden en orgeltrappen half jaar f 30,-
1922: Orgel schoonmaken en stemmen f 61,40
1924: Muziek Mosmans f 4,01 en rekening Meek f 6,- Aanschaf muziek Mosmans, inbinden etc f 1,11 f 1,04 f 0,20 f 1,25 en f 5,90
1926: Reparatie orgel f 2,50
1927: Reparatie orgel St. Paulus f 10,-
1930: Reparatie kerkorgel f 2,50
1931: 11 augustus kerkorgel gemaakt f 3,40
1932: 12 februari bezoek Koch onkosten orgel f 27,50
20 maart Joh Meek orgel gerepareerd f 7,50
1 juli Meek voor piano H. Paulus f 12,60 verder f 6,00 thuis piano (huur)
20 nov Bernh. Koch f 20,40 (16)


Ansichtkaart na 1960

1934: Het orgel wordt door Valckx & Van Kouteren verplaatst naar de nieuw gebouwde kerk. De verplaatsingskosten bedragen f 555,10 Het oude front is bij de verplaatsing vervallen en de frontpijpen worden in het binnenwerk gezet. (02). (04)

Tekeningen van de nieuwe kerk (17) Klik op de afbeelding voor een vergroting


Provinciale Drentsche en Asser courant 03-07-1934 (klik op de afbeelding voor een vergroting)


1934: Organistensalaris gehalveerd naar f 25,- (andere organist?)
1935: 17 december Valckx en Van Kouteren f 20,-
1937: Organist vanaf 1937 f 31,25
25 okt orgelstemmen Valckx en Van Kouteren f 20,-
1938: 8 augustus V&K f 2,50
12 oktober stemmen kerkorgel f 20,10
1939: 16 mei G. Vrijhoven organist f 31,25
7 juni reparatie harmonium f 1,-
16 september orgelstemmen f 20,10
20 december motor orgel smeren f 0,50 lampje orgel f 0,65
1940: 23 september orgelstemmen f 20,10
1941: 15 mei salaris organist Vrijhoven naar f 36,25 (Incidenteel)
22 oktober aan fa. Meek orgelhuur f 43,10
30 december orgeltrapper, organist f 7,10 en f 20,84 (16)

1940: Men besluit een nieuw orgel aan te schaffen. Het oude instrument is niet meer goed te repareren In afwachting van het nieuwe orgel wordt besloten tijdelijk een harmonium te gebruiken. (04)

1941: In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd:
Vierdag stuurt een aantal foto's en referenties van door hem gebouwde orgels naar Assen.
Op 17 januari geeft Vierdag antwoord op een brief van 15 januari van de pastoor. Vierdag wil graag een advies over het orgel uitbrengen. Hij komt 20 januari naar Assen.
Op 21 januari schrijft Vierdag dat hij tijdens zijn bezoek een voorlopige opdracht heeft gekregen voor een nieuw orgel. Enige registers van het oude orgel zullen worden hergebruikt. Ann het eind van de week komt er een gedetailleerd plan. Het hout voor het orgel is al gereserveerd. Er zal 20 jaar garantie worden gegeven. Vierdag vraagt of bevestigd kan worden dat de windmotor kan worden aangesloten op draaistroom 220/380 volt. Als dit bekend is kan de windmachine direct worden besteld.
Op 22 januari schrijft Vierdag dat aan het einde van de week een plan en een tekening van het front zullen worden gestuurd. Kan de pastoor de maten van het balkon doorgeven op het bijgesloten briefje. Graag zeer nauwkeurig. Vierdag heeft rekening gehouden met de trap.
Op 24 januari stuurt Vierdag een prijsopgave. De meegestuurde tekeningen kunnen in Assen blijven, omdat hij zelf ook nog exemplaren heeft. De organist krijgt vrij zicht op het altaar. Ook als het zangkoor is opgesteld. Om praktische redenen is het oorspronkelijke ontwerp iets aangepast. De grootse pijpen (de grootste is 280cm) staan in het front. Alle frontpijpen zijn sprekend. De hoogte van het middelste deel is afgestemd op het kerkraam, dat zichtbaar zal blijven.

Tekeningen van het orgel door Steinmann-Vierdag (17) Klik op de afbeelding voor een vergroting

Op 31 januari bevestigt Vierdag het telefoongesprek met pastoor Van Benthem dat het ontwerp is goedgekeurd. Het hout voor het front en de windladen is in de werkplaats al op maat gemaakt. De pijpen konden net voor het metaalverbod worden besteld.
Op 3 februari biedt Valckx & Van Kouteren voor f 4.350,- een orgel aan dat bijna is afgebouwd. Omdat door oorlogsomstandigheden opdrachten uitvielen is aan dit orgel begonnen om het personeel aan het werk te houden.
De dispositie van dit pneumatische orgel is als volgt:
Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Octaaf 2', Mixtuur III-IV
Manuaal II: Quintadena 8', Salicionaal 8', Spitsfluit 4', Nasard 2 2/3', Basson-Hobo 8'
Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8' (beide een transmissie van Manuaal I)
Koppels: Manuaal I-Manuaal II, Manuaal I-Pedaal, Manuaal II-Pedaal, Super Manuaal I-Manuaal II, Sub Manuaal I-Manuaal II
Vaste combinaties: P (Piano, MF (Mezzoforte) F (Forte, T (Tutti) O (Oplosser
AP (Automatisch Pedaal) O (Oplosser)
Vrijstaande speeltafel voor het orgel
Op 13 februari schijft Valckx dat hij in Assen was, maar dat hij de pastoor vanwege ziekte niet kon spreken. Hij sluit een referentielijst van door hem gebouwde orgels in.
Op 13 februari schrijft Vierdag dat hij de nieuwe dispositie zal sturen. Toegevoegd is een Kromhoorn 8' op Manuaal II en een Octaafbas 8' in het Pedaal. De prijs van f 3.885 wordt daardoor met f 450,- verhoogd tot een bedrag van f 4.335,-
Op 17 februari schrijft pastoor Van Benthem aan Valckx en Van Kouteren dat hij hen wegens ziekte niet te woord kon staan. Jammer dat de offerte niet voor 29 december binnen was. De opdracht is inmiddels aan een andere firma toegekend.
Op 21 februari schrijft Vierdag dat hij zekerheid wil hebben over het toegevoegde pijpwerk vanwege het bestellen van het tin. Hij wil graag weten of alle afspraken nu vaststaan. De levering van de Kromhoorn 8' is ook toegezegd.
Op 25 februari schrijft Vierdag dat de windlade van Manuaal I klaar is met 6 stemmen. Wisseling van registers zonder prijsverhoging is nog mogelijk.
Op 28 februari schrijft Vierdag dat ze bij een bezoek aan een orgel in Zwolle hoorden dat dhr. Ponten voor Assen om advies was gevraagd. Vierdag heeft geen enkel bezwaar met betrekking tot een adviseur.
Op 7 maart schrijft Vierdag dat hij het contract heeft opgestuurd. Kan het contract wordenondertekend en geretourneerd? Volgens de pijpenfabriek is het pijpwerk over 8-10 weken gereed.
Op 10 maart schrijft Vierdag dat hij organist Ponten in Zwolle heeft bezocht. Vierdag denkt dat hij achter de schermen wordt tegengewerkt. Vierdag is van mening dat de kwaliteit van zijn werk goed is en daarom zijn er ook geen conflicten met opdrachtgevers. Kwaliteit gaat boven alles. Vierdag heeft op dit moment zes opdrachten in behandeling. Volgens Ponten zijn op Manuaal I drie 8-voets registers nodig. De 16-voets kan als transmissie. Het oude werk wordt geheel teruggenomen. De oude pijpen worden niet hergebruikt. Hij gaat akkoord met Ponten als adviseur.
Op 21 maart antwoordt Vierdag op een brief van 20 maart. Hij zal overleggen met Ponten over de dispositie. Op Manuaal I dient een 16-voets register en een 8-voets strijker te komen. Op het Pedaal een 16 voets regeister. De plek van de speeltafel wordt met Ponten afgestemd.
Binnen een paar dagen is alles hopelijk geregeld en kan verder worden gegaan met het pijpwerk.
Op 26 maart tekent Cor Ponten op een brief van Steinmann-Vierdag aan dat hij akkoord is met de voorgestelde dispositie.
Manuaal I: Prestant 8', Roerfluit 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Mixtuur III
Manuaal II: Salicionaal 8', Holpijp 8', Nachthoorn 4', Woudfluit 2', Kromhoorn 8'
Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8' transmissie van Prestant 8'
Tremulant
Koppels: Manuaal I-II, Pedaal-Manuaal I, Pedaal-Manuaal II, Superoctaafkoppel Manuaal II-I, Suboctaafkoppel Manuaal II-I
Vaste combinaties Piano, Mezzo-Fort, Forte, Tutti, Oplosser
Het tweede manuaal krijgt 68 pijpen vanwege de superoctaafkoppel

Op 28 maart schrijft Vierdag dat hij overleg heeft gehad met de broers Ponten. De dispositie is nu definitief vastgesteld. Vierdag komt aanstaande maandag naar Assen. De wensen van Ponten komen grotendeels overeen met de plannen van Vierdag. Vanaf dit moment zijn er geen wijzigingen meer mogelijk. Het front blijft zoals ontworpen met het raam vrij en de speeltafel vooraan op het koor bij de balustrade
Van april dateert nog een kladbrief van de pastoor aan Valckx en van Kouteren. Zij zijn in Assen geweest. Alles blijft bij het oude.
Op 9 mei schijft Vierdag dat hij het contract heeft ontvangen. Hij stuurt een monster voor het beitsen van de orgelkas.
Op 23 mei schrijft Vierdag dat er geen aanmerkingen waren op de proef, zodat kan worden doorgegaan met het afbeitsen.
Op 11 juni beantwoordt Vierdag een brief van 6 juni. Het werk aan het orgel vordert goed. Het wachten is nu op het pijpwerk. Als dat is binnengekomen en geplaatst, dan kan dhr. Ponten naar de werkplaats komen voor een keuring. Daarna kan de plaatsing worden gepland. Het oude orgel kan niet worden 'opgelapt'. Waarschijnlijk is de 'rochelende' motor defect. Als het orgel het opgeeft is er een harmonium beschikbaar.
Op 13 augustus schrijft Vierdag dat er nu wordt gewacht op het pijpwerk. Hij krijgt die dag een telegram van Stinkens dat levering niet voor 1 september kan plaatsvinden. Hij stuurt een foto waarop het orgel in de werkplaats is te zien. Als het pijpwerk is gearriveerd kan het orgel na een paar weken worden geplaatst. Het is uiterst moeilijk om aan materiaal voor de pijpen te komen. Leveringen zijn maar mondjesmaat. Er staan inmiddels drie orgels klaar, maar zonder pijpwerk. (12)

1942: Volgens een vrachtbrief wordt het orgel op 9 januari in Assen afgeleverd en heeft het een bruto gewicht van 2500 kg. Vervoer is per trein. De vrachtkosten zijn f 34,50.
Het onderhoudscontract met Steinmann-Vierdag dateert van 26 januari. De garantietermijn is twintig jaar. De jaarlijkse stemming kost f 25,50.
De eindafrekening is van 31 januari. De totaalprijs van het orgel is f 4342,-. Hierbij inbegrepen is de latere uitbreiding van f 450,-
Er is al een bedrag van f 3540,- betaald zodat de laatste termijn f 802,- bedraagt. (12)
Dispositie volgens tekening:
Manuaal I: Prestant 8', Viola 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Gedekte fluit 4', Ruischquint 2 2/3
Manuaal II: Vioolprestant 8', Open fluit 8', Nachthoorn 4', Woudfluit 2'
Pedaal: Subbas 16'

In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd: '1 Jan. '41 In de Nieuwjaarstoespraak wordt door de pastoor de actie ingezet om te komen tot een nieuw orgel. Gulle medewerking van de parochianen.
Wegens de oorlogsomstandigheden worden terstond maatregelen genomen om te komen tot een nieuw orgel. Leverancier Steinmann-Vierdag uit Enschede. Kosten f 4300,- met inlevering van het oude orgeltje. Door verschillende bepalingen van de Duitse bezettende overheid komt er stagnatie in de levering.
Doch eindelijk na ...moeilijkheden wordt het nieuwe orgel geplaatst in januari 1942.
Op 8 februari 1942 heeft de plechtige inzegening plaats door de pastoor van de parochie en wordt het orgel ingespeeld door de heren Cor & Eduard Ponten uit Zwolle, die tevens de adviseurs bij de levering en plaatsing waren.
Een kleine traktatie volgt in de pastorie, waar de heren Ponten en de heer Vierdag bij aanwezig zijn. (21)


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-02-1942

Foto links: Drents-Asser Courant van 10-3-1979. Foto rechts: dhr. J. Venema uit Dronten, oud organist van de kerk. (04)

Dispositie na een aantal wijzigingen tijdens het bouwtraject:

Manaal	C - g3	Manuaal II	C - g3	Pedaal	C - f1
Prestant	8'	Salicionaal	8'	Subbas	16'
Viola	8'	Holpijp	8'	Octaafbas	8'
Roerfluit	8'	Nachthoorn	4'
Octaaf	4'	Woudfluit	2'
Fluit	4'	Kromhoorn	8'
Mixtuur	3 st.

Man. II in zwelkast; tremulant;
Koppelingen: Man. I - Man. II; Man. I - Ped. ; Man. II - Ped. ; Sub. II - I; Super II -I; speelhulpen: P. , MF. , F. , T. , Opl. ; zweltrede voor Man. II; registers als wippers (03).

Foto: https://dbc.rug.nl/digital/collection/Kerken/id/3244/rec/21 (17-07-2024) Klik op de afbeelding voor een vergroting Rechts: Detail uit foto  links

1943: Door vrijwillige bijdragen van de parochianen in een maandelijkse schaalcollecte (collecte aan huis is verboden) is de schuld eind 1943 totaal gedelgd.' (21)

1942: 1 september Steinmann-Vierdag f 25,50
29 september A. Schuil voor N. orgel f 39,48 N: noodorgel?
30 december S&V f 15,30
1944: 14 januari orgelstemmen f 25,-
Vanaf 1944 f 50,- voor organist
1945: 22 november Joh. Meek f 22,50
1947: 30 september aan Twentsche kerkorgelbouw f 73,30 (04)
1948: 7 juni Twentsche orgelbouw f 32,50
5 augustus H.J. Vierdag f 42,50
1949: 24 april H.J. Vierdag f 18,-
1950: 24 september Twentsche orgelbouw f 101,15 (16)

1955: In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd: '22 mei Het kerkorgel. Ons kerkorgel is deze week gekeurd. Het heeft veel gebreken! De reparatie kost zeer veel geld: f 5.000,- Daarom gaan we een fonds vormen: collecte voor het orgel.' (21)

1959: Het orgel is in slechte staat. Reparatie zou volgens een deskundige f 11.000.- kosten. Men wacht op het oordeel van de stemmer. (04)

1964: In het Registrum memoriale staat het volgende: 4 sept De Heer J.C. Angering neemt afscheid als organist op een leeftijd van 80 jaar. Opvolgster wordt mevr. Bill-Huyskes

1967: Jan Boerma volgt mevr. H.W. Bill-Huyskes op als organist

De Orgelvriend 1967/10

Foto's: dhr. J. Venema uit Dronten, oud organist van de kerk. (04)

1972: Aanschaf van een luidsprekerorgel dat in de buurt van het altaar wordt geplaatst.

1977: Op 17 augustus schrijft Hilbrand Bronsema dat het orgel in een zeer slechte toestand verkeerd. Hij vindt het jammer dat de Kromhoorn 8' is vervangen door een strijker. Tongwerken zijn duur en hij vraagt zich af of het register bewaard is.
Herstel van het orgel is dubieus omdat dit soort orgels niet meer wordt gemaakt. Hij zou het orgel kunnen stemmen en intoneren voor f 1.000,-. De vraag is of dat de problemen oplost. Een nieuw mechanisch orgel komt op f 200.000,- Een volwaardig luidsprekerorgel (bv. Johannes opus 130) kost f 125.000,-(?). Ook hoeft een luidsprekerorgel niet meer gestemd te worden. (13)

1978: Op 15 oktober brengt Hilbrand Bronsema een rapport uit over de toestand van het orgel. Het orgel is onbetrouwbaar geworden door de kerkverwarming. Herstel heeft weinig zin omdat het orgel vanwege de kerkverwarming weer mankementen zal geven.
De pneumatische tractuur is in zeer slechte staat. Alles zou moeten worden vervangen. Hij schat de kosten in op f 25.000,-
De mechaniek zal daarna electrisch zijn. Ook de plaats van het orgel is onhandig omdat het zangkoor nu bij het altaar staat. Het zou op de begane grond moeten worden opgesteld. Bijvoorbeeld rechts van het altaar. (13)

1979: Informatie van organist J.W. Venema: 'Ik heb dit orgel vlak voor de afbraak als organist van de kerk nog enige keren bespeeld. Het was in mijn tijd zeker niet opgesteld in twee kassen zoals Timmer schrijft, maar in één kas midden op het zangersbalkon. De C-Cis laden liepen van buiten naar binnen af. Het namaak-torentje (zink en uiteraard loos) verving volgens mij een vlak veldje, waardoor het venster zichtbaar kon blijven. In het begin van de jaren '70 is het orgel door goedwillende amateurs 'opgeknapt'. Het front is gewijzigd, en enige pijpen in quasi Engelse stijl beschilderd. Kwalijker is dat bij deze ingreep de Kromhoorn is verdwenen, waarheen is mij een raadsel'. Het front was niet gebogen. Aan de beide uiterste uiteinden stonden drie grote pijpen, en dan in een hoek van ca. 45 graden naar achteren om aan te sluiten op het vlakke veldje dan wel de loze toren. De zoekgeraakte Kromhoorn is vervangen door een soort Vioolprestant van dubieuze kwaliteit. Op de foto's is nog wel te onderscheiden dat de bovenranden van deze pijpen, maar ook van de andere registers, veel overeenkomst vertonen met een slordig geopend conservenblikje. (04)
Op 19 februari schrijft het kerkbestuur aan organist Venema dat herstel van het orgel geen haalbare kaart is. Een Johannes-orgel is financieel niet haalbaar. Ze gaan akkoord met het plan om het koor geld te laten bijeenbrengen voor de aanschaf van een orgel.
Organist Venema maakt in november 1979 een 'Overzicht betreffende het oude en het aan te schaffen orgel'.
Hierin stelt hij dat het bestaande orgel door klimatologische omstandigheden en ouderdom onbespeelbaar is geworden. Zijn voorganger heeft zonder resultaat geprobeerd het te herstellen.  Het huidig altaar-orgel is gekocht in 1972 en ongeschikt voor een kerk. De verkoop van het oude orgel in delen heeft tot nu toe f 4.500,- opgebracht. Nog te verwachten is circa f 500,- Diverse acties en giften brachten tot nu toe f 7.000,- op. (13)

Drents Asser courant van 10-3-1979: 'De parochie Maria ten Hemelopneming heeft besloten het orgel in de kerk aan de Nassaulaan niet meer te laten repareren. Door klimatologische omstandigheden, onder meer de heteluchtverwarming, is het orgel zo in verval geraakt dat herstel niet meer mogelijk is, althans niet binnen redelijke financiële grenzen. Al lange tijd wordt het orgel niet meer gebruikt. Het orgel stamt uit 1934. 'Door de crisistijd van toen is de kwaliteit van het orgel nooit optimaal geweest. Het is al een paar maal opgeknapt, maar toonde spoedig weer kuren. Het kost teveel geld zonder een garantie dat het nu wel goed zou worden' aldus pastor P. Bocxe. In overleg met het Kerkbestuur en de Parochieraad is nu besloten een orgelcommissie in te stellen, die ongeveer 25.000 gulden zal proberen te vergaren voor een nieuw luidsprekerorgel. Een nieuw 'echt' pijporgel is door de hoge aanschaf- en exploitatiekosten niet haalbaar. Men heeft het oog laten vallen op een luidsprekerkerkorgel type Johannes opus 40. Het oude orgel zal waarschijnlijk in delen worden aangeboden aan orgelbouwamateurs. 'Er zitten nog enkele aardige registers tussen' zegt de pastor. Nog niet duidelijk is of het pijpenfront zal blijven bestaan'.

De Orgelvriend april 1979 Het orgel wordt te koop aangeboden




Foto's: dhr. J. Venema uit Dronten, oud organist van de kerk. (04)

1980: In de periode 1978-1980 worden allerlei acties gehouden om geld in te zamelen. Alle pijpen van het oude orgel worden te koop aangeboden voor prijzen tussen de f 25,- en f 150,-.
Op advies van H. Bronsema is besloten een luidsprekerorgel van het type Johannes Opus 40 aan te schaffen.
Het orgel wordt op 16 augustus in gebruik genomen. Op een brochure worden de specificaties van het orgel uitgelegd. (13)

2003: Het luidsprekerorgel uit 1980 is nog steeds aanwezig. Inmiddels is op initiatief van de organist van de kerk dhr. Ard Lukassen een discussie gestart omtrent vervanging. (05) 

2017: Het luidsprekerorgel uit 1980 is vervangen door een nieuw luidsprekerorgel volgens het Hauptwerk-systeem. (08)


Bron: https://www.franciscus-parochie.nl

Noten

1. Asser Parochiegids, zonder jaartal, pag. 3. Kocks. 100 jaar hiërarchie in Drenthe (1953) 44.
2. Vriendelijke mededeling Mr. A. Bouman te Paterswolde.
3. Asser Parochiegids, zonder jaartal, no 3. In 1972 stelde de firma Van Slooten, orgel- en pianohandel te Assen voor het orgel te restaureren. Het verkeerde toen in een onbruikbare toestand. In het koor van de kerk werd een luidsprekerorgel opgesteld.
4. E-Mail van dhr. J. Venema uit Dronten d.d. zo 9-6-2002 19:43 en di 2-7-2002 20:44
5. E-Mail Ard Lukassen d.d. 28-10-2003 21:47
6. Website http://www.franciscus-parochie.nl/historie
7. Reliwiki: http://reliwiki.nl/index.php/Assen,_Doctor_Nassaulaan_3_-_Onze_Lieve_Vrouw_ten_Hemelopneming
8. E-Mail van Jan Wessels d.d. 7 juli 2017
9. Boek: Willehad Kocks O. Carm., 100 jaar hiërarchie in Drenthe 1853-1953, Drents genootschap, 1953
10. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 44 Akte van stichting van de statie Assen door Antonius Antonucci, vice-superior van de Hollandsche Missie; gelijktijdig afschrift; 1833
11. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 45 Akte van wijding door de bisschop van de kerk en het altaar in Assen; 1837
12. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 168 Stukken betreffende de bouw van een orgel; 1940-1942
13. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen Archief van de Orgel- en Fancy-faircommissie 211 Verslagen, correspondentie en affiches; 1977-1980
14. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 5 Historische beschrijvingen van de parochie; (c. 1870), 1933, 1959 boekje 150 jaar Katholieke Kerk in Assen
15. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 6 Ingekomen stukken en minuten van verzonden stukken; 1833-1979
16. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 97-102 Kasboeken 1918-1952
17. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 59 Stukken betreffende de bouw van een nieuwe kerk en pastorie aan de dr. Nassaulaan in Assen, met tekeningen; 1933-1936
18. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 1 'Aantekeningen betreffende de Roomsch Katholieke Gemeente te Assen, in de provincie Drenthe; sedert hare oprichting in het jaar 1833-1836
19. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 2 'Aantekeningen betreffende de Roomsch Katholieke Gemeente te Assen, in de provincie Drenthe; sedert hare oprichting in het jaar 1837-1882
20. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 3 'Aantekeningen betreffende de Roomsch Katholieke Gemeente te Assen, in de provincie Drenthe; sedert hare oprichting in het jaar 1940-1969
21. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 4 'Registrum memoriale', houdende beschrijving van de stichting van de parochie, namen van pastoors, bezittingen, fundaties en geschiedenis; 1855-1954
22. Artikel: A.J.M. den Teuling, 'Eene zeldzame vertoning' Pastoor van Kessele en de stichting van de rooms-katholieke parochie te Assen, Asser Historisch Tijdschrift 1994- maart -

Noten Victor Timmer: (V)

Het parochie-archief is gedeponeerd bij het Rijksarchief in Drenthe. (0428)

1. Naar gevens ontleend aan: J. Coppes, A.M.J. den Teuling en J. Wessels, 150 Jaar Katholieke kerk in Assen, Assen 1983.
2. UA, AA, inv.nr. 2129, Register van uitgegane brieven aan pastoors enz. 1837 - 1840, d.d. 11 juli 1840.
3. Idem, inv.nr. 2129 (ingekomen stukken 1840 - 1841), d.d. 14 juli 1840.
4. Noot 2, d.d. 20 juli 1840.
5. Noot 3, d.d. 1 juli 1841.
6. Mededeling van wijlen dhr. W.D. v.d. Kleij, Emmen.
7. UA, AA, inv.nr. 2120, ingekomen stukken van de pastoors en kapelaans 1842, brief d.d. 5/6 januari 1842.
8. UA, AA, inv.nr. 2168, Financiële jaarverslagen, ingediend door de kerkbesturen van de staties, 1841 (rekening en verantwoording van het Armbestuur).
9. Idem 1843 (rekening en verantwoording van het Kerkbestuur).
10. GrA, ABG, inv.nr. 20.1 (Assen), nr. 18.
11. Noot 1, 21; merkwaardigerwijs vermeldt het Registrum Memoriale (PA, inv.nr. 4), dat het instrument 'met toestemming van ZDH was gesloopt (in 1878)' ; waarschijnlijk heeft de scribent zich in het jaartal vergist, want de inventaris uit 1870 noemt alleen het dan aanwezige harmonium.
12. RAD, PA., inv.nr. 29 (Notulen kerkbestuur 1855 - 1923, d.d. 22 februari 1863.
13. RAD, PA, inv.nr. 6, Ingekomen stukken, d.d. 27 juni 1879.
14. Noot 1, 26.