Assen, Gereformeerd Vrijgemaakte Maranatha kerk

Kerk.
De Maranathakerk werd in gebruik genomen op 18 mei 1966 (bericht Nederlands Dagblad 25 mei 1966). Architect was A. de Ruiter. (06) Het was het tweede kerkgebouw van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt, naast de Bethelkerk (nu Christelijk Gereformeerde kerk). Het eerste kerkgebouw was de voormalige Synagoge uit 1901 aan de Groningerstraat, die toen Bethelkerk werd genoemd. Na WO II werd dit gebouw door de Vrijgemaakte Gereformeerde gemeente in gebruik genomen. Dit gebouw werd in 1970 verlaten toen van de Gereformeerde kerk de Noorderkerk werd overgenomen. De naam van deze kerk werd toen gewijzigd in "Kandelaarkerk".
(01) De oude kerk werd in 1980 overgenomen door de Christelijk Gereformeerde kerk.

1965: Blijkbaar waren de plannen voor de bouw van een kerk ook al doorgedrongen tot een aan tal leveranciers. In 1964 kwam er 2x een voorstel binnen van de orgelmaker B. Pels & Zoon. De eerste dateert van 22 februari en bevat een aantal voorbeeldorgels en aanbeveling en een begeleidende brief. De tweede is van 9 november en heeft nagenoeg dezelfde inhoud. (10)

1966: In 1966 werd de nieuw gebouwde Maranathakerk in gebruik genomen. Tot de bouw van het nieuwe orgel werd gebruik gemaakt van een elektronisch Dereux-orgel. (06)


Foto's (11)


In september en oktober kwam een andere fabrikant van electronische orgels Heijligers uit Eindhoven met een aanbieding. (10)
xx
Foto links: Asser Courant Foto rechts:  (07) Klik op de afbeelding voor een vergroting


Ansichtkaart na 1960

1968: Op 17 juni is er blijkbaar sprake van dat Lambert Erné zal optreden als orgeladviseur de kerkenraad vraag aan de orgelcie naar ervaring van andere kerk met deze adviseur. Op 8 augustus beantwoordt de orgelcie de vragen van de kerkenraad. Men heeft inlichtingen ingewonnen die allemaal positief waren. (08)
Op 17 augustus vraagt de kerk aan Lambert Erné om een informatief gesprek omtrent de aanschaf van een pijporgel. Op 11 september schrijft G. Tigelaar van de orgelcommissie naar aanleiding van een telefoongesprek met Erné dat de orgelcommissie weer compleet is en dat er een afspraak gemaakt kan worden. Op 21 december wordt Erné benoemd tot orgeladviseur. Zijn eerste opdracht is het maken van een tekening en een begroting.  (07)

1969: De aanvaarding van de opdrachtkomt op 21 maart. Het maken van een tekening behoort de het werk van de orgelmaker. Elke orgelmaker heeft zijn eigen stijl qua ontwerp en klankgeving. Verder wordt de taak van de orgeladviseur en de orgelbouwer beschreven.
Op 21 april schrijft de kerk dat het schrijven van Erné duidelijk is en dat ze een lijst willen hebben van potentiële orgelmakers. Op 17 mei dankt Erné voor de tekening van de kerk die hij ontving. Na een gesprek met dhr. Tigelaar kan met het advies worden begonnen. Op 24 september informeert de kerk wanneer het beloofde advies nu komt.  Op 11 november beschrijft Erné wat de kenmerken zijn van een te plaatsen orgel, gezien beschikbare hoogte, draagkracht vloer etc. Hij gaat uit van een hoofdwerk, nevenwerk en vrij pedaal. Hij schat de kosten in tussen de f 65.000,- en f 75.000,-
Voorgestelde dispositie:
Hoofdwerk Nevenwerk Pedaal
Prestant 8' Gedekte fluit 8' Subbas 16'
Roerfluit 8' Roerfluit 4' Prestant 8' (transmissie)
Octaaf 4' Prestant 2'  
Gedekte fluit 4' Nasard 1 1/3'  
Gemshoorn 2' Sesquilater II-III  
Mixtuur IV-V Kromhoorn 8'  

Op 7 mei gaat er een brief uit naar de orgelmakers Bakker en Timmenga, Flentrop, Mense Ruiter en Van Vulpen om een offerte te leveren voor een orgel met bovenstaande dispositie. Als het een hoofdwerk-Bovenwerk orgel wordt, dan moet het hoofdwerk een Octaaf 2' erbij krijgen en het bovenwerk een Prestant 4'. Ook graag een prijsopgave voor een Fagot 16' op het pedaal. (11)
Offerte Flentrop (exl. BTW): Orgel Hoofdwerk-Nevenwerk 98.000,- en Hoofdwerk-Bovenwerk 110.000,- De fagot 16' kost F 5.000,- Levertijd ca. 3,5 jaar
Offerte Bakker & Timmenga (excl. BTW): Hoofdwerk-Nevenwerk 85.250,- en Hoofdwerk-Bovenwerk f 102.375 Fagot f 4.000,- Levertijd ca. 3 jaar
Offerte Van Vulpen (excl. BTW): Komt alleen met de variant Hoofdwerk-Nevenwerk voor f 84.675,-  en Fagot 16' kost f 5.500,- Levertijd 2-0 2,5 jaar
Offerte Mense Ruiter (incl. BTW): Hoofdwerk-Nevenwerk f 87.696,- Uitbreiding Octaaf 2' en Prestant 4' f 4.372,- Fagot 16' f 5.264,- Zelfstandige Prestant 8' Pedaal f 2.136,-
Bovenstaande offertes werd naar dhr. Tigelaar gestuurd van de Orgelcommissie. Hij stuurde ze door naar Erné. Op 22 oktober stelt Erné een vergadering op 31 oktober voor om de offertes door te nemen. Flentrop is het duurst en Ruiter het goedkoopst. Van Ruiter verwacht hij dat de levertijd langer zal zijn wegens ziekte. Ver's dering graag s'ochtends tot 12 uur. Daarna moet hij nog in Friesland zijn.
Op verzoek van Erné stuurt Blank op 5 november ook nog een offerte. Hij komt tot een prijs incl. BTW van f 68.656,- voor de versie Hoofdwerk-Nevenwerk en f 76.852 voor de versie Hoofdwerk-Bovenwerk. De Fagot 16' wordt met 5.284,-- geprijsd. De levertijd bedraagt 1, 5 jaar
Op 12 november maak Erné een samenvatting van de offertes tot nog toe. Ook heeft de orgelcommissie, volgens de brief van Erné, een excursie gemaakt naar orgels van de orgelmakers. Het orgel van Mense Ruiter in Bedum Kreeg daarbij een slechte waardering.
De offerte van Blank komt als beste uit de bus qua verhouding kwaliteit en prijs. Ook is de levertijd van Blank gunstig.
Door de kleine omvan van het bedrijf en het meewerken van vader en zoon Blank kunnen de kosten laag worden gehouden.
Erné verzoekt de kerk dan ook hem te machtigen om Blank de opdracht te geven voor dispositie B inclusief de Fagot 16' voor het pedaal.
De prijs voor het orgel zal dan incl. BTW en loonstijgingen uitkomen op ca. f 100.000,- incl. het honorarium voor Erné.
De eerste termijn voor het orgel wordt door Blank op 18 december in rekening gebracht. Deze rekening werd snel ingediend vanwege de verhoging van de BTW van 12% naar 14%.
Op 21 december machtigt de kerk Erné officieel om de bestelling te plaatsen. Ze gaan uit van een goede samenwerking met de archtect van de kerk dhr. A. de Ruiter. Op 30 december meldt Erné dat de opdracht is verstrekt en dat het orgel f 73.800,- (excl. BTW) gaat kosten incl. de Fagot 16' voor het pedaal. Eveneens op 30 december gaat er een brief naar Blank, waarin ook de samenwerking met de architect van de kerk A. De Ruiter aan de orde komt. Blank aanvaardt de opdracht ook op 30 december. (07)

1971: In januari brengt Erné onkosten in rekening en een deel van zijn honorarium als adviseur. Op 19 maart 1971 overlijdt Lambert Erné. Volgens een brief d.d. 4 juni neemt zijn zoon Hans Erné zijn taak als orgeladviseur over tegen dezelfde voorwaarden. Ook de samenwerking met de architect A. de Ruiter wordt weer aan de orde gesteld. Op 4 juni meldt Hans Erné dat hij de opdracht aanvaardt. Hij heeft al contact gehad met orgelmaker Blank. Na de vakantie wordt begonnen met een ontwerp. (07)


Ongedateerde tekening (08) Klik op de tekening voor een vergroting


Klik op de afbeelding voor een vergroting

In september schrijft Blank aan Erné over de kasontwerpen. Ze hebben de voorkeur voor een ontwerp met Borstwerk in plaats van een Bovenwerk. Ze willen een afspraak om het door te spreken. (07)


Tekening uit november 1971
Begeleidend briefje van 1 december (07)

1972: Op 20 januari een verslag van een vergadering tussen kerk, orgelmaker en adviseur Hans Erné. De plek waar het orgel zou worden geplaatst blijft ongewijzigd, maar het wordt in overleg met orgelmaker en architect nu een orgel met Hoofdwerk-Borstwerk. Op 27 januari beschrijft Erné voor de orgelcommissie de gegevens van het te bouwen orgel.
Hoofdwerk Borstwerk Pedaal
Prestant 8' Gedekt 8' Subbas 16'
Roerfluit 8' Fluit 4' Prestant 8' (transmissie)
Octaaf 4' Prestant 2' Fagot 16'
Spitsfluit 4' Sifflet 1'  
Octaaf 2' Quint 2 2/3'  
Mixtuur IV-V Terts 1 3/5'  
Trompet 8' Dulciaan 8'  
De Quint 2 2/3' en de Tets 1 3/5' zijn samen een sequilater, zoals eerder op het Bovenwerk gepland. De Trompet 8' zou het orgel duurder maken, maar Blank neemt deze voor zijn rekening. Het Borstwerk krijgt luiekn, zodat de geluidssterkte gevarieerd kan worden.
In aansluiting daarop schrijft F.H. Broos van de orgelcommissie dat ze akkoord gaan met de variant Hoofdwerk-Borstwerk-Pedaal. Het volgende wordt echter niet genoemd:
 -Koppelingen HW-BW, BW-Pedaal en HW-Pedaal
 -Tremulant toegevoegd voor f 700,-
 -Achterfront moet passen met de architectuur van de kerk
 - Goede verlichting lessenaar en padaal
 - Opbergplaats muziekboeken
 - Verstelbare orgelbank
Graag een nieuwe offerte met bovenvermelde zaken uitgaande van 14% BTW. Ook graag lichtdrukken van de tekeningen toesturen. (07)
Op 8 februari is er een vergadering van de Orgelcommissie. De offerte wordt besproken en ook wordt gememoreerd hoe het een en ander is ontstaan in besprekingen tussen orgelcie, Adviseur, orgelmaker en architect. Men vindt het huidge ontwerp nog te veel "confectie". Men wil graag bovenaan de pijpenvelden uitzaagwerk. (08)
Blank stuurt daarop op 5 april een aangepaste offerte en een rekening voor de 2e termijn.  (07)
7 april komt nog een brief van Blank met de wijziging Bovenwerk naar Borstwerk en de wijziging van de dispositie met een Trompet 8' op het hoofdwerk. (08)
Op 15 juli meldt Hans Erné dat Blank met de bouw van het orgel begonnen is. Het in rekening brengen van de 2e termijn is dus correct. Als de bouw genoeg gevorderd is kan de orgelcommissie een kijkje nemen in de werkplaats. Tevens stuurt hij een rekening voor een termijn van het honorararium als adviseur.
Op 15 augustus schrijft Blank aan Erné dat hij het frontontwerp enigszins heeft gewijzigd en vraagt wat de mening is van Erné.
Op 31 augustus meldt Blank aan de orgelcommissie dat het frontontwerp iets gewijzigd is en minder strak zal worden. Kan de commissie akkoord gaan met deze wijzigingen? Ook zal de levering later uitvallen door ziekte en uitlopen van werkzaamheden. Oplevering is nu gepland in februari 1973. In september meldt Erné dat hij het eens met de door Blank aangebrachte wijzigingen in het frontontwerp. Jammer vindt hij dat het orgel niet op tijd kan worden opgeleverd. Hij vindt dat men dit eerder had moeten melden. Ook blijkt er sprake te zijn van een extra register.
Op 2 november wordt er een vergadering gepland met orgelcommissie, organisten, Blank, architect en Erné. (07)

1973: In januari wordt de 3e termijn door Blank in rekening gebracht. Windladen, pijpwerk en orgelkas zijn gereed. Op 24 januari meldt Erné dat hij het eens is met de stand van zaken zoals Blank die voorstelt.
Op 1 mei wordt de 4e termijn in rekening gebracht. Loonkostenstijgingen waren in die tijd zeer substantieel. Hier zelfd bijna 25 % van de datum dat de opdracht werd gegund.
Op 20 juni geeft Hans Erné het programma door van de orgelbespeling op de ingebruiknamedatum van donderdag 28 juni 1973.
Het programma luidt als volgt:
 - Anthonie van Noordt: Twee variaties over Psalm 24
 - Hendrick Speuy: Psalm 116
 -Henry Purcell: Voluntary on the Old 100th (Psalm 134)
 - Demonstratie der diverse registers aan de hand van korte improvisaties
De 5e en laatste termijn worden door Blank op 28 juni in rekening gebracht. (07)
Op 28 juni is de officiële ingebruikname met een concert door Hans Erné. Zie PDF. (08)

Van de ingebruikname is een geluidsopname gemaakt. U kunt deze beluisteren vanuit het programma van de ingebruikname. (10)
Deze opname werd beschikbaar gesteld door Johan Tigelaar.

Op 6 juli schrijft Hans Erné zijn afsluitend bericht. Hij is zeer content met het orgel. Het is volledig op zijn taak berekend. Hij dankt voor de goede samenwerking en sluit zijn eindnota bij. (07)

Definitieve dispositie:

Hoofdwerk C - g3 Borstwerk C - g3 Pedaal C - f1
Prestant 8' Holpijp 8' Bourdon 16'
Roerfluit 8' Roerfluit 4' Prestant 8' *
Octaaf 4' Nasard 3' Fagot 16' *
Spitsfluit 4' Prestant 2'    
Quint 3' Terts 1 3/5'    
Octaaf 2' Sifflet 1'    
Mixtuur 3-4 st. Dulciaan 8'    
Trompet 8' Tremulant      

* Prestant 8' is een transmissie van de Prestant 8' van het Hoofdwerk;
* Fagot 16' is een opslaand tongwerk
Systeem: mechanische-sleeplade; het orgelmetaal van de Prestanten heeft een legering van 40% tin en 60% lood en voor de Fluiten is dat 20% tin en 80% lood; kast en lofwerk uitgevoerd in massief eiken.
Als adviseur was aangetrokken Hans Erné, die bij de ingebruikname op 28 juni 1973 het orgel bespeelde.(04).



Bericht uit "De Orgelvirend" van 1973/09


Links: Bericht uit Het Orgel 1973 september Rechts: bericht uit Nederlands dagblad 30-06-1973. Klik op de rechter afbeelding voor een vergroting


Foto's: Inge Meinardi Klik op de foto voor een vergroting




Foto's: Inge Meinardi Klik op de foto voor een vergroting

1979: Volgens een brief van de orgelcommissie aan orgelmaker Blank zijn er problemen met het doorzakken van enkele frontpijpen. Blank woodrt verzocht zo spoedig mogelijk langs te komen aangezien het concertweizoen weer begint. OOk moet er wat aan de Dulciaan gedaan worden. (08)

1995: Op een vraag van de orgelcommissie volgt een offerte van de orgelmaker Hendriksen en Reitsma omtrent het verbeteren van de 3 tongwerken. Dit gaat excl. BTW f 9.450 kosten. Herintonatie van de Prestant kost f 1.100,-(08)

1996: Blijkbaar heeft Hendriksen en Reitsma de werkzaamheden voor de tongwerken uit de vorige offerte uitgevoerd. De orgelmaker constateerde bij deze werkzaamheden veel vervuiling in het orgel. Op de d' functioneert de transmissie van Prestant 8' op het pedaal niet goed. Om dit op te lossen dient een deel van het pijpwerk van het hoofdwerk afgenomen te worden. Ook is er lekkage door te ruime plastic pulpeten. Men kan dit zelf oplossen. Ook zal bij enkele registers door herintonatie winst geboekt kunnen worden qua klank. De Van-Biezen-stemming zou gewijzigd kunnen worden in een gelijkzwevende stemming. De kosten voor deze werkzaamheden bedragen f 19.750,-  ecl. BTW.(08)

2001: Brief van Henriksen en Reitsma over de balgen van het orgel. De beide verticale balgen voor Hoofdwerk en Pedaal van het orgel beginnen slechter te worden. Het plaatsen van een nieuwe balg (alleen voor het pedaal) kwam ook al in 1990 aan de orde toen er sprake was van plaatsing van een aparte pedaalkas voor 4 registers.
Als dat plan wordt gerealiseerd zou er een nieuwe magazijnbalg kunnen komen voor het hele orgel. Ook zou er dan een nieuwe windmachine met een grotere capaciteit geplaatst kunnen worden. Henriksen & Reitsma is niet enthousiast over dit type balg en vindt het slijtagegevoelig. Opnieuw beleren is echter goed mogelijk. Het alleen plaatsen van een nieuwe magazijnbalg zonder een aparte pedaalkas met 4 registers wordt afgeraden. Het alleen opnieuw beleren van de balgen kost f 7.450 excl. BTW.(08)

2011: Er zijn plannen om de kerk te sluiten. Orgelmakerij Mense Ruiter schrijft een rapport over de toestand en bruikbaarheid van het orgel voor de verkoop.

2020: De kerk wordt gesloten. In oktober 2020 is de laatste dienst. Het orgel is verkocht naar de grote Sint-Annakerk in Merelbeke (België). Het zal worden gebruikt tijdens de langdurige restauratie van het hoofdorgel. Daarna zal het worden ingezet als koororgel. (09)



Op 3 oktober werd er een laatste concert georganiseerd door de Orgelkring Assen met Wietse Meinardi aan het orgel en Piertje Feenstra trompet. Zie de PDF voor het programma.

2021: Het orgel wordt weer opgebouwd in de St. Anna kerk te Merelbeke (België).

Onderstaande foto's zijn gemaakt door Herman de Mil








Orgel-driedaagse op de nieuwe locatie.

2022: Er is in september met de sloop begonnen.

Foto's Frits Kaan Linker foto: de plek waar het orgel eens stond.

Bronvermelding.

  1. Reformatorisch Dagblad 8-5-1982. Van Mechelen a. w. 16-9-1993.
  2. Vriendelijke mededeling organist G. Menkveld, die ons ook kennis liet nemen van het bestek van de firma Blank.
  3. Het Orgel (1971) 146. Het Orgel (1973) 255.
  4. E-mail van Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002 18:39
  5. E-Mails van Wieger van Asperen d.d. 8-10-2005 en 11-10-2005
  6. E-Mails van Robert Helder d.d. 18 en 19-07-2006
  7. Archief Lambert en Hans Erné - Universiteit Utrecht
  8. Archief Orgelcommissie Maranathakerk
  9. E-Mail Jacob Dwarshuis d.d. 17-08-2020
  10. Archief Andries Tigelaar
  11. Archief Mense Ruiter

 Literatuur:

Schrijver

Boek- of tijdschrift

Omschrijving

KNOV

Het Orgel 1973/03

Orgelbouwnieuws