Assen, Kandelaarkerk (Voormalige Gereformeerde Noorderkerk)

Geluidsopname door Arian van der Mark (gemaakt voor de restauratie in 2016)
 - Dieterich Buxtehude (163701707) Nun lob mein Seel den Herren BuxWV 214
 - Johann Michael Bach (1648-1694) Nun freut euch lieben christen g'mein

Geluidsopnamen door Wietse Meinardi (Gemaakt voor de restauratie van 2016)
27 juni 2015 - Wietse Meinardi: Impressies over 4 Psalmen https://www.youtube.com/watch?v=AnUE1HQCSsw
27 juni 2015: - Wietze Meinardi Variaties over het Wilhelmus: https://www.youtube.com/watch?v=iDOXs-eXdmE

Voor de geschiedenis voor 1970 zie Gereformeerde Noorderkerk

1976: Op 30 december doet orgelmakerij Mense Ruiter aan orgeladviseur Bosma voor de levering van een nieuw orgel met gebruikmaking van pijpwerk uit het huidige orgel. (05)

1977: In januari inventariseert adviseur Bosma het bestaande orgel inclusief een tekening. Hij beschrijft niet welke regisater nog uit het oude Van Oeckelen instrument stammen.


Tekening door orgelmakerij Mense Ruiter van 16 oktober 1977 (Klik op de afbeelding voor een vergroting) (05)

1978
: De Offerte en contract met Mense Ruiter dateren uit dit jaar (04) (05)

1979: Op 15 juli wordt bij Laukhuff prijsopgave gevraagd voor het leveren van de klaviatuur. (05)

1980: Op 12 juni geeft orgelmakerij aan architectenbureau De Ruiter in Assen de gegevens door die nodig zijn voor het plaatsen van het orgel. Kan worden gecontroleerd of hiervoor extra voorzieningen nodig zijn?
Op 15 juli wordt bij de firma Hermann Kluge in Wuppertal prijsopgave gevraagd voor de levering van een klaviatuur.
Op 11 september wordt een aantal wijzigingen voor de levering van het nieuwe pijpwerk doorgegeven aan pijpenmakerij Stinkens.
Op 22 september bevestigt pijpenmakerij Stinkens in Zeist de bestelling van Ruiter voor het nieuw te plaatsen pijpwerk. De houten koppen van de Dulciaan en de Bazuin zijn al binnen. De onderstukken voor de Trompet waren er niet bij. Wanneer worden deze opgezonden? (05)


Tekening orgelmakerij Mense Ruiter van 18 maart 1980 (klik op de afbeelding voor een vergroting) (05)

1981: Nieuw orgel door Mense Ruiter met als adviseur J. Bosma met gebruikmaking van bestaand pijpwerk van Van Oeckelen. De registers met een* zijn afkomstig uit een orgel van Van Oeckelen uit 1884.
De kas en de mechanieken zijn compleet nieuw. De magazijnbalgen, de motor en de Bourdon 16' (**) van het pedaal zijn afkomstig uit het Valckx en Van Kouteren deel van het orgel.
Een ander deel van het Valckx & van Kouteren-materiaal is verwerkt in de Goede Herderkerk van Bedum. (02)
De Octaaf 4' van het pedaal is niet met zekerheid aan van Oeckelen toe te wijzen. (01)
Op 9 februari meldt orgelmakerij Ruiter dat het orgel is afgerond en dat binnekort de keuring van het orgel zal plaatsvinden.
Op 18 februari schijft adviseur J. Bosma dat hij het orgel heeft gekeurd in bijzijn van Holthuis en Veldkamp van orgelmakerij mense Ruiter. Het orgel is opgeleverd conform het contract van 22 mei 1978. Ook de opleveringstermijn is gehaald. De geconstateerde punten zullen worden opgelost voor de ingebruikname. Er is 'een gaaf stuk werk geleverd met een voortreffelijke klnakrijkdom'.
Het orgel werd op 26 februari in gebruik genomen. (05)


Klik op de afbeelding voor een vergroting


assen03.jpg (37255 bytes)

Dispositie

Hoofdwerk   Rugwerk   Pedaal  
Bourdon 16' * Flute travers 8' disc. * Bourdon 16' **
Prestant 8' Gedekt 8' b/d Octaaf 8' *
Viola da Gamba 8' * Prestant 4' Octaaf 4' *
Holpijp 8' * Roerfluit 4' Bazuin 16'
Octaaf 4' * Woudfluit 2' *    
Open fluit 4' * Sesquialter II disc.    
Quint 2 2/3' Scherp III    
Octaaf 2' Dulciaan 8'    
Cornet V        
Mixtuur IV-V        
Trompet 8'        

Stemming: Werckmeister III
Van de Gedekt 8' kan alleen de bas spreken (ivm Fluit Travers) door de knop verder uit te trekken.
De Bourdon 16' spreekt vanaf c, de Sesquialter vanaf b.


Tekeningen bij bovenstaand contract. Klik op de afbeelding voor een vergroting (04)


Nederlands Dagblad 05-03-1981, De Orgelvriend 1981-05 Klik op de rechter afbeelding voor een vergroting

1982: Op 23 januari schrijft de orgelcommissie aan orgelmakerij Ruiter dat het orgel steeds meer gebreken begint te vertonen.
- Bij het uittrekken van de Bourdon 16' gaat de Prestant 8 regelmatig ook mee doen.
- De Dulciaan spreekt slecht aan
- De holpijp 8' bas werkt niet
- Er zijn af en toe hangers bij gebruik van de koppels
- De tremulant van het Hoofdwerk is ooit uitgenomen en nooit teruggeplaatst
- Er is nog steeds geen lampje aangebracht voor de verlichting van het pedaal

1985: Op 7 maart schijft orgelmakerij Ruiter naar aanleiding van een brief van de orgelcommissie van 27 februari dat de grootste bekers van de Bazuin zullen worden versterkt. Ook wordt een nieuwe tremulant voor het Hoofdwerk gemaakt. De werkzaamheden vallen onder de garantie. (05)

1987: Op 7 februari schrijft de orgelcommissie aan Ruiter dat er nog overlegd wordt over het vervangen van de trompet. Het voorstel om de Woudfluit 2' en de tremulant te verbeteren kan worden uitgevoerd. (05)

1988: Op 10 februari 1988 schrijft de orgelcommissie aan Ruiter dat de Woudfluit 2' en de Tremulant van het Rugwerk verbeterd moeten worden. Men neemt aan dat de nieuwe Trompet al is besteld. De tremulant is onlangs aangepast, maar is al weer qua slag verlopen. Ook de Dulciaan behoeft verbetering.
Het pijpwerk van de Woudfluit 2' wordt 5 tonen naar beneden opgeschoven en verlengd. De 5 grootste pijpen worden nu onder in het orgel bewaard en de 5 kleinste worden nieuw bijgemaakt. De oude Woudfluit van Van Oeckelen voldeed niet in de kleine Rugwerkkas. De mensuur was te wijd. Uitvoering werkzaamheden door Mense Ruiter BV.
In november 1988 werd er een rapport uitgebracht door Jan Jongepier op basis van een bezoek aan het orgel samen met Veldkamp van orgelmakerij Ruiter. Bovenstaande werkzaamheden waren toen al uitgevoerd. Jongepier constateert veel intonatiegebreken. Een herintonatie is aan te raden. Ook kan de winddruk wat omlaag worden gebracht. De oude trompet kan vervangen worden. (04) (05)

1989: Op 8 januari schijft orgelmakerij Ruiter dat er een herintonatie zou kunnen worden uitgevoerd op basis van het rapport van Jan Jongepier. Twee medewerkers van Ruiter zouden dit werk in circa 5 weken kunnen uitvoeren.
Op 8 september vond er een overleg plaats tussen orgelmakerij Ruiter en de orgelcommissie naar aanleiding van het binnekort aflopen van de garantieperiode.
Op 20 september werd het contract gesloten voor het vervangen van de Trompet van Van Oeckelen door een nieuw exemplaar. In een begeleidende brief worden de werkzaamheden uitgebreid beschreven. Voor de oude Trompet wordt f 800,- in mindering gebracht. (05)

1990: De Trompet is door Mense Ruiter vervangen door een nieuw exemplaar. Het oude register wordt geplaatst in het van Oeckelen-orgel van de Kloosterkerk in Ter Apel. Tevens werden er enkele intonatie-correcties uitgevoerd. (05)

1991: Op 1 juni schrijft de orgelcommissie dat ze tevreden zijn over de vervanging van de Van oecklen-Trompet, maar dat er nog een aantal pijpen zijn, die niet goed aanspreken. De aanspraak van de Dulciaan is verbeterd maar nog niet voldoende. De Bazuin staat is vooral in het groot octaaf te sterk van klank. Dit valt vooral op nu de trompet n de Mixtuur wat milder zijn gemaakt.
Op 11 december schrijft Ruiter dat het garantiewerk aan de Trompet en de Dulciaan begin februari kan worden uitgevoerd. Ook zullen proefen worden genomen met de sterkte van de Bazuin. Dit valt echter niet onder de garantie. (05)

1992: De plannen om de pijpen van de Bazuin 16' te vervangen gaan voorlopig niet door. De proefpijp kan blijven zitten en later weer vervangen worden. (05)

1995: Op 28 februari beantwoordt Ruiter vragen omtrent een geplande kerkzaalrestauratie. Ze bedanken voor de gelegenheid om mee te denken. G
-Geadviseerd wordt om de ruimte waar de windmachine staat gelijk te verwaemen met de ruimte waar het orgel staat. De kerkzaal dient langzaam te worden opgewarmd.
-Inpakken van het orgel tijdens de plafondvernieuwing is noodzakelijk
-Het nieuwe houten plafond dient goed te worden ondersteund met ribben. Ook onder de galerijen een dregelijk plafond aanbrengen. Gips wordt afgeraden
-Ook wordt advies gegeven over een eventuele aanpassing van het uiterlijk van het orgel. Een montagefoto wordt meegestuurd. Ruiter hecht aan het handhaven van het huidige front. Het snijwerk kan worden voor zien van kleuren.
-Een wijziging van het plafond houdt ook in dat de akoestiek van de kerk zich wijzigt, waardoor de intonatie aangepast zou moeten worden.

1996: De Hoofdwerkbalg werd door Mense Ruiter opnieuw beleerd en het rode lofwerk (zaagwerk) voorzien van een goudrandje. Tegelijketijd werd de kerkzaal gewijzigd met onder andere een houten plafond. (05)

2000: In oktober werd door Mense Ruiter de rugwerkbalg opnieuw beleerd. (05)

2002: Plaatsing door Mense Ruiter van een nieuw windmachine conform de offerte van 15 juni. Omdat de oude windmachine niet meer functioneerde werd een reserve-windmachine geplaatst. (05)

Onbekend tijdstip: Rapport door L.D. Kwant geschiedenis en Stand van zaken en advies (04)

2013: Op 19 juli schrijft orgelmakerij Mense Ruiter over het op 3 juli gevoerde overlege over het orgel. De kleine balg achter het orgel heeft lekkage. De oorzaak is een slecht vel leer. Voorgesteld wordt om dit graatis te vervangen, hoewel de garantietermijn al verstreken is. De lekkage is eerst provisorische gedicht. Dit werk zou kunnen worden uitgevoerd tijdens het geplande grote onderhoud als het orgel toch buiten gebruik is.

2014: Op 28 november werd een offerte uitgebracht voor de eerste fase (adviseur Henk de Vries) van groot onderhoud met de volgende wekzaamheden:
Rugwerk
- Wordt gefixeerd via twee ijzeren platen
- Rechtmaken van de gekropte pijpen
- De Prestant 4' wordt 1 toon opgeschoven. De bekers van de Dulciaan 8' worden 1 toon opgeschoven en de tongen worden vernieuwd
- vervangen beleringen van de rugwerkblag
- uitvoeren van intonatiecorrectie
Hoofdwerk:
- Prestant 8' twee tonen opschuiven
- Strekken van de verboge trompetbekers
- Versterken van de voetspitsen van de grootste frontpijpen
Speeltafel en mechanieken
- vervangen van enkele uitgesleten toetsen
- verbeteren rugwerkmechaniek zodat de ventielen verder open gaan
- vaste scharnietpunten voor de hevels onder de walsramen van het Hoofdwerk
- stelpost voor het aanbrengen van een registerknop voor een later te plaatsen cimbelster

2015/2016: Groot onderhoud door Mense Ruiter. Op 2 april 2016 wordt het orgel weer ingebruik genomen met een concert door Wietse Meinardi en Euwe de Jong.
De volgende werkzaamheden werden o.a. uitgevoerd:
 - Waterpas maken van het verzakte rugwerk
 - Groter maken van de ventielgang in het rugwerk
 - Nieuwe tongen voor de Dulciaan
 - Herstel ingezakte frontpijpen van de Prestant 8' en de grootste bekers van de trompet
 - Verbreding mensuren van de prestanten en de mixtuur door het opschuiven van pijpwerk
 - Algehele herintonatie op een verhoogde winddruk
 - Vervangen van versleten toetsbeleg
Zie het programmaboekje met daarin ook een weergave van de historie van het orgel.


In de Asser Gezinsbode verscheen een interview met de secretaris van de orgelkring Assen en de voorzzitter van de orgelcommissie dhr. Meino Nijhoff over deze restauratie.

Literatuur:

Schrijver

Boek- of tijdschrift

Omschrijving

KNOV

Het Orgel 1983/07

Orgelbouwnieuws
     

Noten:

  1. Aanvullende informatie via E-mail van de organist (1984-1997) van de kerk Wietse Meinardi d.d. woensdag 25 oktober 2000 20:17
  2. E-Mail van Jaap Brouwer 29-12-2002 18:39
  3. E-Mail Arian van der Mark d.d. 1 november 2016
  4. Archief Jaap Brouwer
  5. Archief Mense Ruiter