Westerbork, Gereformeerde kerk
Kerk
De kerk werd gesticht in 1836.
Foto
www.kerkeninbeeld.nl Oude kerk
Foto (03)
In de zeventiger jaren werd op een andere plek in het dorp een nieuwe kerk gebouwd.
Orgel
Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 30 juli 2021
- J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576
- J.S Bach In Dulci Jubilo BWV
751
Notities van Archiefbeheer januari 2010 n.a.v. verzoek van dhr. Geert Jan
Pottjewijd (01)
De standaard
12-10-1921
Onderzoek in de notulen:
1921: Bestuursleden van de zangvereniging stellen voor om een orgel te
kopen hetwelk ook tegen een jaarlijkse vergoeding door de kerkeraad gebruikt zou
kunnen worden voor begeleiding des zondag van tijdens de godsdienstoefening. De
kerkeraad oordeelde liever zelf een orgel aan te kopen en dan van de zangver.
een jaarlijkse huur te ontvangen.
De standaard 12-10-1921
1922: ‘Daar de proeftijd voor het nieuwe orgel verstreken is wordt
besloten bij voorkeur het orgel te huren met later recht van koopen…..’
1926: ‘….wordt ter sprake gebracht, dat een orgelhandelaar van Zuidbroek
(waarschijnlijk Holtman & Leemhuis (02))
aangeboden heeft om voor een geringe prijs het orgel in de kerk zoo te
veranderen, dat het door iedereen bespeeld kan worden. Wordt besloten genoemde
persoon te laten komen om het in orde te brengen.’
1932: ‘De preases leest voor een rekening van de Heer Joh. Meek te Assen,
welke bij het kerkorgel is geweest om na te zien.’
1933:
Op 10 juli wordt aan Mense Ruiter
gevraagd of hij een 'versterkt harmonium' wil herstellen. Er zijn verschillende
gebreken. (05)
1953: Bij de aankoop van het Verweijs-orgel wordt gesproken over de
afspraken waaronder de prijs: ƒ 9505,- verminderd met ƒ 350,- voor ’t oude
orgel.
Leveringsafspraken en specificaties: In het archief bevindt zich nog de
uitgebreide beschrijving van de afspraken met de orgelbouwer Verweijs uit
Amsterdam.
Hierin wordt slechts over het oude orgel vermeld dat dit door de firma Verweijs
wordt overgenomen voor de prijs van ƒ 350,- en zal worden verwijderd zodra met
de verbouwingswerkzaamheden van de kerk wordt begonnen.
Nieuwsblad voor
Beilen Vrijdag 12 juni 1953
Nieuwsblad voor Beilen 23 december 1953
Navraag bij bejaarde gemeenteleden.
Bij twee gemeenteleden (Jan Wilting en Jaap Zoer resp. 82 en 83 jaar) is navraag
gedaan en door hen werd doorverwezen naar dhr. Marissen Stevens (81 jaar) nu
woonachtig te Beilen.
Die zou het oude orgel nog hebben bespeeld.
Vervolgens telefonisch met hem gesproken.
Hij zei inderdaad als jongen van ongeveer 14 jaar (ca. 1943) op het oude orgel
te hebben gespeeld. Herinnering aan dit orgel zegt hij –na zoveel jaar- niet
veel meer te hebben.
Door de eerst genoemden was reeds vermeld dat het orgel destijds op de galerij
was geplaatst en dat het door een ‘trapper’ werd voorzien van lucht.
Dit werd door dhr. Stevens bevestigd en hij herinnert zich dat het niet een
gewoon huisorgel was, maar dat het robuuster was en ook al pijpen had. De
blaasbalg in het orgel werd gevuld door een soort pedaal welke aan de
linkerzijde uit het orgel naar buiten stak. Dit pedaal werd bediend door een
jongeman die op een stoel naast het orgel zat en met één voet een pompbeweging
maakte. “Pompte hij niet hard genoeg, dan ging de klankkracht weg en moest ik
hem aansporen harder te trappen” aldus dhr. Stevens.
Dhr. Stevens weet niet of de firma Meek te Assen ook de leverancier van het oude
orgel is geweest (zie notitie notulen 1932).
(Opgesteld door archiefbeheer (Kor van der Ploeg) GK ‘De Voorhof’ te Westerbork,
d.d. 20 januari 2010)
19xx: Op een onbekend tijdstip werd
een in 1765 door Deethlof Onderhorst (Leiden) gebouwd positief geplaatst. Het
instrument was of werd toen vermoedelijk al voorzien van een nieuwe kas. Bij de bouw van het
nieuwe Verweijs-orgel werd het aan deze orgelmaker verkocht. Verweijs plaatste het
later in Evangelisch Lutherse kerk Schandelen te Heerlen in Limburg.
Waarschijnlijk werd het daar ook weer voorzien van een nieuwe kas.
Voor foto's van de huidige situatie in Limburg zie onderaan deze pagina.
Dispositie
Holpijp B/D 8’
Prestant D 8’
Octaaf B/D 4’
Fluit B/D 4’
Quint B 3’
Octaaf B/D 2’
Sesquialter D II
(Literatuur: Dr.A.J.Gierveld – Het Nederlandse huisorgel in de 17de en 18de eeuw, blz. 255)
1954: Bouw van een orgel door Verweijs uit Amsterdam.
Adviseur was Mr. Arie Bouwman. Het orgel had een
open opstelling van het pijpwerk. (Zie ook Aalden)
Oorspronkelijke dispositie volgens een schriftelijk
notitie op de achterkant van een foto en volgens het contract:
Manuaal 1: Roerfluit 8', Nachthoorn 4', Mixtuur 3-4 st.
Manuaal 2: Baarpijp 8', Praestant 4', Trechterfluit 2', Scherp 2 st.
Pedaal: Subbas 16'
Detail uit
onderstaande ansichkaart
Foto vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl
Van der Kleij noteerde onderstaande dispositie. Dit is echter de maximaal mogelijke dispositie. Alleen ovenstaande stemmen werden geplaatst.
Quintadena |
16' |
Salicionaal |
8' |
Subbas |
16' |
Prestant |
8' |
Prestant |
4' |
Open fluit |
8' |
Roerfluit |
8' |
Nasard |
2 2/3' |
Koraalbas |
4' |
Octaaf |
4' |
Trechterfluit |
2' |
|
|
Nachthoorn |
4' |
Scherp |
II |
|
|
Superoctaaf |
2' |
Tremulant |
|
|
|
Terts-Mixtuur |
III-IV |
|
|
|
|
Schalmey |
8' |
|
|
|
|
Het originele contract is bewaard gebleven. Zie hiervoor pagina
01,
02 en
03
Hierin is ook te zien dat maar een gedeelte van de registers werkelijk werd geplaatst.
Ook het garantiebewijs is bewaard gebleven.
1976: Na de bouw van de nieuwe kerk een nieuw orgel door Mense Ruiter.
Meerdere orgelmakers brachten een offerte uit, waaronder ook Leeflang.
Op 1 mei 1974 bracht Leeflang een eerste offerte uit met 3 varianten: Conform Diever Gereformeerde kerk, 1 klaviers met pedaal en een 2-klaviers variant. Blz. 01 en
02.
Op 9 augustus 1974
stuurden zij een offerte voor een 2-klaviers orgels dit in de beerkte ruimte zou
passen. Blz. 01 en
02. (04)
Ook werd een tekening geleverd in de toen kenmerkende Leeflang stijl. Klik op de
afbeelding voor een vergroting (04)
Foto's : Geert Jan Pottjewijd (30-07-2021) (Klik op de afbeelding voor een
vergroting)
In de kerk is een electronisch nagalm-systeem aangebracht, omdat de akoestiek in de kerk zeer
gering is.
Dispositie:
Hoofdwerk |
|
Nevenwerk |
|
Pedaal |
|
Prestant |
8' |
Holpijp |
8' |
Bourdon |
16' |
Roerfluit |
8' |
Roerfluit |
4' |
Bourdon |
8' |
Octaaf |
4' |
Woudfluit |
2' |
Fagot |
16' |
Speelfluit |
4' |
Sifflet |
1 1/3' |
|
|
Nasat |
2 2/3' |
Sesquialter |
II |
|
|
Octaaf |
2' |
Tremulant |
|
|
|
Mixtuur |
III-IV |
|
|
|
|
Trompet |
8' |
|
|
|
|
Bronvermelding:
- E-Mail van Kor van der Ploeg d.d. 20-01-2010
- E-mail van Jaap Brouwer d.d. 22-01-2009
- www:
http://reliwiki.nl/index.php?title=Westerbork,_Hoogeveenseweg_4_-_De_Voorhof
- Archief Leeflang
- Mense Ruiter oude archief
Foto Geert Jan
Pottjewijd
Foto's Evangelisch Lutherse kerk te Heerlen
Het orgel is van origine een kabinetorgel, in 1765 vervaardigd door de
orgelmaker Deetlef Onderhorst uit Den Haag. Op enig moment is het terecht
gekomen in de geref. kerk van Westerbork. De oorspronkelijke orgelkas is dan al
vernieuwd. In Westerbork doet het tot 1954 dienst. Wanneer de orgelbouwer C.
Verweys (Amsterdam) daar in dat jaar een nieuw orgel levert, slaat hij het
Onderhorst-orgel op. In 1961 plaatst Verweys het orgel in een nieuwe kas in de
lutherse kerk van Heerlen.
Dispositie
Manuaal: Prestant 8' discant -
Holpijp 8' bas/discant - Octaaf 4' bas/discant - Fluit 4' bas/discant - Quint 3'
bas - Octaaf 2' bas/discant - Sexquialter 2⅔ 2 sterk discant - Tremulant.
Pedaal: aangehangen.
Mechanische sleeplade. Manuaalomvang: C-d3; pedaalomvang:
C-d1.