De kerk te Rolde is een fraai bouwwerk met een rijke geschiedenis en behoort tot de belangrijkste kerken van Drenthe. De zeer harmonische gotische kerk bestaat uit een schip en een ongeveer even lang koor, dat slechts weinig smaller is. Bij de restauratie (1961-'64) werden de steunberen en venstertraceringen in oude vormen hersteld, terwijl het kerkdak op de vroegere hoogte gebracht werd. Aan de zuidzijde werd een consistorie gebouwd op de fundamenten van de vroegere sacristie, die blijkens daksporen tot aan de goot reikte. De slanke toren is het beste voorbeeld van het Drentse type met een smalle hoge spitsboognis in elke zijde van de drie hoogste geledingen en een forse gotische ingangspartij. Kerk en toren vormen een evenwichtig geheel en dateren uit de 15de eeuw.

Tijdens de restauratie bleek uit opgravingen dat op deze plaats twee houten kerken hebben gestaan en een Romaanse bakstenen kerk (ca. 1200). Deze bakstenen kerk was drieschepig en had een versmald rechthoekig koor (vergelijk Peize en Odoorn). Mogelijk heeft men hij de bouw het voorbeeld van de drieschepige houten voorganger gevolgd.

Het interieur is al even gaaf als de buitenkant. Bij de restauratie werd de triomfboog opnieuw opgemetseld en herkreeg het koor zijn stenen gewelf. Beide waren in 1854 gesloopt. De preekstoel werd verplaatst van de zuidzijde van de triomfboog naar de noordzijde, terwijl de banken door stoelen werden vervangen. Het koor is in gebruik als avondmaalsruimte. In 1929 werd tegen de torenmuur een schildering van St. Christoforus gevonden en hersteld. Helaas is hij in de veertiger jaren bij een 'opknapbeurt' van de kerk weer verdwenen. Bij de restauratie zijn alleen enkele rode lijnen teruggevonden.

Pronkstuk van de inventaris is de preekstoel uit 1677, gesneden door Dirck Jans. Bijmolt uit Groningen. De panelen zijn voorzien van fraai snijwerk met allerlei bloemen en bladeren (vergelijk Zuidlaren en Norg). Eind 17de eeuws zijn het offerblok (1696), de zware avondmaalstafel met bolpoten en het gesneden houten doopvont. De laatste beide stukken werden bij de restauratie aangekocht. De fraaie 17de eeuwse koperen kroon met dubbele adelaar was in 1850 verkocht aan de R.K. parochie in Assen, die hem bij de restauratie terugschonk. Bij opgravingen werden de fundamenten van twee zijaltaren gevonden tegen de oostelijke schipmuur aan noord- en zuidzijde van triomfboog. De lage vensters in de muren gaven licht op deze altaren. Het noordelijke is vermoedelijk een Maria-altaar geweest, daarom werd in het raam een gebrandschilderd kroontje geplaatst. In het zuidelijke raam ziet men een Jacobusschelp. Een dergelijke schelp werd op het fundament gevonden en doet vermoeden dat het altaar aan deze heilige was gewijd.

Bij de restauratie zijn diverse fragmenten van gotisch beeldhouwwerk gevonden. Mogelijk hebben zij deel uitgemaakt van een sacramentshuisje. In 1959 waren fragmenten van een Heilig Graf gevonden, met o.a. de doorboorde voeten van Christus. Een fragment van een zandstenen sarcofaagdeksel met een deel van een ridderfiguur werd in de vloer van het koor gelegd, waar men verder o.a. enige 17de en 18de eeuwse zerken aantreft.

De door Joep Nicolas vervaardigde gebrandschilderde ramen (1964) in het koor weerspiegelen de rijke historie van de kerk. De kerk te Rolde was een der zes seendkerken in Drenthe waar de kerkelijke rechtspraak plaatsvond. Deze zes waren: Rolde, Diever, Beilen, Anloo, Vries en waarschijnlijk Sleen of Emmen. Het is waarschijnlijk dat de seenddistricten samenvielen met het gebied van de zes dingspelen voor de wereldlijke rechtspraak.

De gemeenten die nu het gebied van de dingspelen vormen hebben zes ramen geschonken met hun wapens en een kenmerkend aspect van hun gemeente. Zo zien we bijv. de verscheping van turf bij Smilde, een kudde schapen bij Ruinen, veenafgraving bij Hoogeveen, een hunebed bij Borger, een flatgebouw bij Emmen en een paardenmarkt bij Roden.

De provincie schonk een raam met de symbolen van gerechtigheid en wetgeving en daaronder de bevrijding van Petrus uit de gevangenis (Handel. 12). Het noordwestelijke raam werd geschonken door de rechterlijke macht en het notariaat en toont Gods scheppende hand, de vruchten van de schepping en de verdeling van het land. Dit raam duidt op de zittingen van de Etstoel in het koor van de kerk te Rolde tot 1688. Dit was het hoogste rechtscollege in Drenthe, bestaande uit 24 etten of gezworenen, 4 uit elk dingspel.