Meppel, Christelijk Gereformeerde kerk (De Hoeksteen)

1921: Oprichting van de kerk op 25-10-1921 (18)

1922/23: Bouw van een kerk aan de Vledderstraat.
In de kerkenraadsvergadering van 4 januari 1922 komt de stichting van een orgelfonds aan de orde. Op de kerkenraadsvergadering van 31 wordt besloten om voor f 5,- per maand een orgel te huren. Dit werd gefinancierd uit orgelbusjes. (23)

1930: Voor f 500,- wordt een orgel gekocht van de Hervormde Kerk over het spoor in Hilversum. (02) (07)
Voor de geschiedenis van dit orgel op eerdere locaties zie onderaan deze pagina.
Predikant in deze tijd was ds. L.H. Beekamp. Zijn zoon Lambertus Hendrikus Beekamp werd later orgelreparateur in Meppel en Hoogeveen.


Meppeler Courant 1930-02-21 en De standaard 01-03-1930

1939: Het orgel wordt gerestaureerd door de firma J. Reil te Heerde die er ook een tremulant bij maakte (03).
Op 6 januari 1939 informeert Reil naar de stand van zaken omtrent de nog uit te voeren restauartie voor f 180,-. Hij zou in februari tijd hebben, maar dan is er wel een opdracht nodig.
Brief van predikant L.H. Beekamp met daarin de opdracht de restauratie van het orgel uit te voeren. Hij vraagt Reil door te geven wanneer de werkzaamheden worden begonnen in verband nog uit voeren werk aan de balustrade. (16)
Dispositie:

Hoofmanuaal Bovenmanuaal Pedaal
Prestant 8’ gehalv. Holfluit 8’ gehalv. Subbas 16’
Bourdon 16’ disc. Gamba 8’ Violon 8
Salicionaal 8’ Celeste 8’  
Holpijp 8’ Speelfluit 4’  
Prestant 4’ Gemshoorn 2’  
Fluit 4’    
Octaaf 2’    
Mixtuur 2 sterk bas    
Cornet 4 sterk disc.    
Tremulant.    

Het Pedaal is pneumatisch.
Manuaalkoppel.


De Harp 34e jaargang mei 1939 nr. 5 blz. 38 (19)

1941-1943: Op 15 april 1941 wordt bij Reil een stembeurt aangevraagd.
Op 25 december 1942 schrijft J. Nijmeijer of de  rekening van 1942 naar zijn adres gestuurd kunnen worden met het oog op het afsluiten van de boeken.
Op 19 januari 1943 schrijft Nijmeijer of Reil langs kan komen de gevolgen van waterschade te herstellen.
Op 9 april 1943 vraagt organist Hovenberg een stembeurt en informeert naar de mogelijkheden van een tremulant.
Op 16 oktober vraagt organist Hovenberg Reil de rekening te sturen dan kan hij betalen. In ander briefje meldt Hovenberg dat er een stemijzer in het orgel is blijven liggen.
Van 31 mei 1943 dateert een brief waar Reil aan Hovenberg vraagt wat de stand van zaken is rond de tremulant. Indien de tremulant wordt geplaatst dient ook een windregelaar tussen motor en balg te worden geplaatst.
Op 8 juli 1943 vraag organist Hovenberg of de werkzaamheden voor een tremulant en een windregelaard uitgevoerd kunnen worden. Ook vraagt hij het Amerikaans harmonium kan worden gerepareerd.
Op 5 december 1943 schrijft J. Nijmeijer of rekeningen van Reil naar zijn adres gestuurd kunnen worden. (16)

1946: Op 25 april 1946 bericht Reil aan de kerk dat er nog geen Meidinger windmotor geleverd kan worden uit Zwitserland. Hij kan wel een andere windmotor leveren. (16)

1956: Het orgel wordt op de monumentenlijst geplaatst. (23)


Stichting Orgelcentrum Gr 2093. Waarschijnlijk uit de jaren '60 van de vorige eeuw. De foto is gemaakt door Hannes Withaar. (09)

1972: Het orgel gaat steeds slechter functioneren en raakt in onbruik.
Het orgel werd gedemonteerd en op zolder opgeslagen. (20)


De Wekker, 22 september 1972, p. 7.


Foto Drents Archief. datering: 1974-06-06

------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Tweede orgel: (1972-1988)

Sinds 1972: Interim luidsprekerorgel van het merk Johannes (23)


Links: Beeldbank Drents Archief foto 06-06-1974 Rechts Foto na de uitbreiding van 1977 (14)


-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Derde orgel (1986-heden)

1986: Op 17 februari maakt Mense Ruiter een offerte voor een nieuw orgel in de kerk. Als voorbeeld wordt Hoenderloo genoemd, waar Ruiter in 1983 een nieuw orgel bouwde. Voorgesteld wordt een orgel met 11 stemmen met Hoofdwerk, Rugwerk en zelfstandig Pedaal.
De bouw van een nieuw orgel gaat niet door. In plaats daarvan wordt een historisch orgel aangekocht van de Christelijk Gereformeerde kerk aan de Lauriergracht in Amsterdam. Het orgel is in 1874 gebouwd door orgelmaker Flaes voor de Engelse kerk in Amsterdam.
Onderaan deze pagina de geschiedenis van dit instrument op eerdere locaties.

Bij de aankoop van het orgel en de restauratie treedt Nico Verrips uit Meppel op als adviseur.
Op 12 mei stuurt Mense Ruiter een rapport over het orgel uit Amsterdam en een voorstel tot overplaatsing naar Meppel aan de orgelcommissie.
Beschreven wordt de geschiedenis van het instrument met alle aangebracht wijzigingen en de huidige dispositie.
Het orgel kan niet ongewijzigd worden overgeplaatst omdat in Meppel de hoogte van de galerij ontoereikend is. De klaviatuur moet weer naar de zijkant verhuizen, wat de kans biedt de oorspronkelijke aanlege van Flaes te herstellen. Met de toevogingen uit 1962 is het voor Meppel te luid. De registers op de kantslepen kunnen worden gemist. Voor een zelfstadig pedaal is de kas te klein. Deze pijpen nu ook al deels buiten de kas.
te verrichten werkzaamheden:
- Demontage in Amsterdam en transport naar de werkplaats in Zuidwolde
- Verwijderen kantslepen van de windlade. De windladen herstellen en weer achter elkaar leggen.
- Nieuw magazijnbalg en nieuwe windkanalen. Windmachine kan worden hergebruikt
- Geheel nieuwe speelmechaniek maken. Pedaal aangehangen. Manuaalkoppels herstellen. Manualen en registerknoppen kunnen worden hergebruikt.
- Orgelkas verbeteren en in de balustrade plaatsen
- Gebreken in het pijpwerk herstellen. Terts 1 3/5' verlengen naar een Salicet 4'.
De demontage in Amsterdam vindt plaats op korte termijn. Oplevering omstreeks juni 1987.
Niet alle werkzaamheden behoeven plaats te vinden. OOk kan een deel van de werkzaamheden met vrijwilligers worden uitgevoerd.
Een aankoopsom van f 25.000,- tot f 30.000,- lijkt Mense Ruiter reëel.
Een tekening van de situatie te Meppel wordt meegestuurd. (22)


Tekening Mense Ruiter: Voorstel overplaatsing Flaes-orgel 2-5-1986 (22)

Op 29 mei maakt Mense Ruiter een verslag van een besprekeing op 17 mei in Meppel.
Er zal niet worden gestreefd naar een reconstructie naar de Flaes-situatie. De wijzigingen van 1962 zullen grotendeel blijven gehandhaafd.
Windladen niet achter elkaar maar boven elkaar als Hoofdwerk en Bovenwerk. De pedaallade komt in een aparte kas achter het orgel. De orgelcommissie neemt een aantal werkzaamheden op zicht:
- demontage te Amsterdam onder leiding van de orgelmaker.
- Transport naar Zuidwolde
- Maken van een orgelbank en een orgelbalustrade naar tekening van de orgelmaker.
- Schilderwerk
Op 18 november maakt Mense Ruiter een aangepast offerte.
De dispositie en ladevolgorde wordt als volgt aangepast:
Hoofdwerk  
Prestant 8' Prestant 8'
Mixtuur IV Bourdon 16'
Fluit 4 Fluit 4''
Roerfluit 8' Roerfluit 8'
Octaaf 4' Octaaf 4'
Gamba 8'  Quint 3'
Quint 3'  Terts 1 3/5'
Terts 1 3/5' Mixtuur II-III
Octaaf2' Octaaf 2'
Trompet 8' Trompet 8'
Bovenwerk  
Quintadena 8' Quintadena 8'
Holpijp 8' Holpijp 8'
Gemshoorn 2'  Gamba 8'
Roerfluit 4' Roerfluit 4'
Scherp III Gemshoorn 2'
Pedaal  
Nachthoorn 4'  Gerserveerd
Bourdon 16' Bourdon 16'
Octaaf 8' Octaaf 8'
Fagot 16' Gereserveerd
 - Sleepafdichtingen vervangen door geweven ringen.
- Nieuwe pijproosters voor Bourdon 16, Mixtuur, Gamba en mogelijk de Gemshoorn 2.
- Nieuwe loodconducten
- Windlades boven elkaar plaats en pedaallade achterin de kas met daar tussenin een stemgang.
- Huidige balgen en tremulant handhaven. Orgelmaker heeft liever een nieuwe magazijnbalg.
- Indien mogelijk een nieuw speelmechaniek
- Verbeteren en completeren van de orgelkas met nieuwe zijwanden. Nieuwe bekroningen op de torens
- Beschadigd pijpwerk herstellen. Opsneden Quintadeen herstellen naar oorspronkelijke opzet. 12 houten pijpen Bourdon 16' C-b toevoegen. Mixtuur van IV naar II-III. Fagot 16' vervalt.
Uitvoering van de werkzaamheden van juni 198 - december 1987.
Op 29 november komt er een iets aangepaste offerte.
Op 23 december weer een aangepaste versie. (22)


De Wekker, 24 oktober 1986

1987: Op 8 januari schrijft adviseur Nico Verrips dat de offerte van 23 december uitgebreid is besproken in de orgelcommissie.
De boven de kas uitstekende Gamba is onacceptabel. Hoe is dit op te lossen?
Het terugbrengen van het pedaal tot een halve stem (excl. de transmissie) was niet afgesproken. Wat zijn de mogelijkheden het pedaal te handhaven?
Wat zijn de kosten om het orgel ongewijizgd over te plaatsen met alleen de verplaatsing van de klaviatuur naar de zijkant?
Op 21 februari stuurt Mense Ruiter een offerte voor het zoveel mogelijk ongewijzigd plaatsen van het binnenwerk uit Amsterdam in een nieuwe kas. De laden komen achter elkaar te liggen met het nevenwerk vooraan en het pedaal aan de linkerzijkant.
Bij de offerte is een bijlage waarin wordt vergeleken wat de voor- en nadelen zijn van het gebruiken van het oude front of het maken van een nieuw front.
Een tweede bijlage geeft de kosten weer bij een ongewijzigde plaatsing van het binnenwerk en gebruik van het oude front.
Op 24 maart geeft de kerk aan Mense Ruiter opdracht het orgel in Meppel te plaatsen. Het orgel is in augustus 1986 gekocht. Het orgel wordt ongewijzigd overgeplaatst volgens de offerte van 21 februari. De orgelcommissie zal nog zoeken naar mogelijke besparingen.
Dit resulteert in een offerte van 8 april.
Op 24 april schrijft de orgelcommissie dat de offerte van 8 april is besproken in een vergadering van 21 april.
De veiligheidsmarge voor de oplevering in aan de hoge kant, waardoor het moment van opleveren onzeker wordt. Ook graag wat meer duidelijkheid over de fasen in de bouw en de daarbij behorende betaaltermijnen.
Ondanks de term ongewijzigd in de dispositie is er toch spraken van verplaatsingen op de lade.
Wat is 'ongewijzigd herstellen"?
Toegevoegd dient te worden de volgende tekst: 'Het gehele orgel zal geïntoneerd worden, aangepast aan de ruimte waarin het instrument staat, in overleg met alle betrokkenen'.
Hoort de zijwand waarin de speeltafel is geplaatst ook bij het door de orgelcommissie uit te voeren werk?
Van hoeveel betaaltermijn is er sprake?
Op 29 april maakt Mense Ruiter een inventarisatie van al het aanwezige materiaal uit Amsterdam.
Op 15 mei komt er een aanvulling op het contract naar aanleiding van de brief op 24 april. De oplevertermijn gaat van 14 maanden naar 12 maanden. Het aantal betaaltermijn bedraagt 5. De eerste bij ondertekening van het contract en de laatste 14 dagen na de oplevering.De zijwand met daarin de klaviatuur wordt gemaakt door de orgelmaker. Ook heeft men de wens geuit om de zinken Prestant te vervangen door een Prestant van tin. Ruiter biedt aan een tinnen Prestant te leveren. Al Ruiter de beschikking krijgt over het vorige orgel kan deze prijs halveren van f 10.800,- naar f 5.400,- Als het vorige orgel wordt ingeruild los van de vervanging van de Prestant is het bod van Ruiter f 4.500,-
Op 21 mei heeft adviseur Verrips nog enkele kleine opmerkingen.
Op 26 juni stuurt Mense Ruiter het contract ter ondertekening naar Meppel. Het contract wordt op 29 juni getekend. Het oude van de Brink-orgel wordt ingeruild. (22)


Meppeler Courant 14-09-1987


Meppeler Courant 21-10-1987 (GJP: De opmerking dat er nog maar 5 Flaes-orgels zouden zijn, is niet correct. Het zijn er veel meer!)


1988: Op 11 januari krijgt Mense Ruiter opdracht om conform de offerte van 5 mei 1987 de zinken Prestant te vervangen door een exemplaar van tin. Ook komt er volgens de offerte van 23 november 1987 een nieuw pedaalklavier en worden de manualen gevoerd met nieuw kernlaken.
Op 21 april wordt het orgel weer in gebruik genomen met een orgelconcert door adviseur Nico Verrips. Zie ingebruiknemingsprogramma.
Het oude orgel wordt opgeslagen bij orgelmaker Mense Ruiter te Zuidwolde. (20)
Jan Jongepier schreef in het tijdschrift Het Orgel 1988 juli/augustus een uitgebreid artikel over dit orgel.
Naar aanleiding van dit artikel komt in Het Orgel van februari 1988 een reactie van de orgelmaker G.A.C. de Graaf en een weerwoord door Jan Jongepier.

De dispositie luidde bij de ingebruikname in 1988 als volgt:

Hoofdwerk. C-f’’’
Prestant 8 vt op kantsleep, C-E binnen, 1988, F-cis’’’ front, 1988, d’’-f’’’ lade, 1874.
Mixtuur 3 st 1962, mahonie rooster, 1962,
samenstelling:
C: 1 1/3, 1, 2/3
g: 2, 1 1/3, 1
g1: 2 2/3, 2, 1 1/3
g2: 4, 2 2/3, 2
Fluit 4 vt 1874, eiken, gedekt, 12 hoogste open.
Roerfluit 8 vt C-H eiken, rest metaal, op de lade, wijd, vrij wijde roeren.
Octaaf 4 vt 1874
Viola di Gamba 8 vt C-H gecombineerd met Roerfluit, vanaf c0 tin.
Quint 3 vt 1874
Terts 1 1/3 vt 1962, uit oud materiaal, C-H 1 1/3 vt.
Octaaf 2 vt 1874
Trompet 8 vt op kantsleep, N. A. van Dam.
Bovenwerk C-f’’’
Quintadeen 8 vt 1874, geheel metaal.
Holpijp 8 vt 1874, C-H eiken, rest metaal.
Gemshoorn 2 vt 1962, conisch.
Roerfluit 4 vt 1874, 12 hoogste conisch, open.
Pedaal  C-f’
Bourdon 16 vt 1874, van Hoofdmanuaal, eiken (enkele pijpen grenen).
Octaaf 8 vt 1907, of later, grenen, open, 5 hoogste metaal.
Fluit 4 vt 1874, discant van de bourdon 16 vt hoofdmanuaal, metaal, gedekt.
Fagot 16 vt 1962, metalen stevels, loden koppen, bekers roodkoper.

Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk; Pedaal - Hoofdwerk; Pedaal - Bovenwerk. Twee tremulanten.


De Wekker, 4 maart 1988, p. 6.



Vermoedelijk Meppeler Courant


Foto: B.C. Scheffers (19)



Meppeler Courant 22-04-1988


De Wekker, 22 april 1988, p. 6. Meppeler Courant 19??-02-21


Tijdschrift Kerk en Muziek van 1989-03


1990: Op 21 juni maakt Mense Ruiter een kostenschatting voor het vervangen van de rubberen ringetjes in de speelmechaniek. Beter is het de speelmechaniek uit 1962 volledig te vervangen.
Indien de toetsen te stevig worden ingedrukt kunnen de ventielen over de stop van de ventielstift heen springen en vast gaan zitten. Dit kan worden verholpen door het inzetten van langere stiften zonder stop.

1991: Op 4 april waarschuwt Mense Ruiter voor het te droge klimaat in de kerk. Misschien raad vragen bij een bevochtigings-expert.

1996: Van 8 maart dateert een offerte voor een verdere rehabilitatie van het orgel. Hoofdzaken van de restauartie:
 - Verbeteren en vernieuwen van de in 1988 ongewijzigde speeltafelmechaniek
- Vernieuwen van de pedaallade en enkele registers
- Herstel klank en dispositie van Hoofdwerk en Bovenwerk
- Beter beheersbaar maken van de vochthuishouding.
Op 17 oktober stuurt Mense Ruiter aan adviseur Nico Verrips een toelichting op de offerte van 8 maart naar aanleiding van een bespreking op 25 september.
- Door vervanging van de speeltafelmechaniek naar Flaues-voobeelden ontstaat er een minder storingsgevoelige tractuur met een beter toucher.
- De pedaallade van 1962 is van een slechte constructie. Door verplaatsing van de Bourdon 16'en de Fluit 4' van het pedaal naar het manuaal als Bourdon 16' wordt er al zoveel ingegrepen dat vervanging beter is.
- Nieuwe windvoorziening omdat deze nu ontoereikend is.
- Restauratie van de manuaalladen omdat ze nu, vooral aan de onderkant, lek zijn. Ook zullen de laden wordenmgedraaid, zodat het grote pijpwerk achteraan komt te staan en de ventielkast beter bereikbaar wordt.

1997: Op 5 februari maakt Mense Ruiter een plan voor een restauratie in 2 fases:
Fase I
- Vervanging speeltafelmechaniek
- Nieuwe windvoorziening
- Kasaanpassing en uitbreiding hoofdwerk en pedaal
- Restauratie windlade Hoofdwerk
- Reconstructie dispositie Hoofdwerk met handhaving van de trompet 8'
Fase II
- Reconstructie Bovenwerk
- Nieuw Pedaalwerk (22)

2003: Via adviseur Stef Tuinstra was er contact met de orgelmakers BAG, Bakker & Timmenga, Reil en Mense Ruiter. De werkzaamheden werden echter nog niet uitgevoerd (16)

2008: Langzamerhand traden er problemen op met het orgel en was een nieuwe restauratie noodzakelijk. Voor details omtrent deze restauratie zie het ingebruikname-boekje door Stef Tuinstra. (08)



Meppeler Courant 29-09-2008


De Wekker, 12 september 2008, p. 15.

2017: Op 20 november doet Mense Ruiter een voorstel om de voetspitsen van de 12 grootste frontpijpen te vervangen Een pijp is al provisorisch vastgezet. ER is haast geboden.
De conducten aan de voorzijde van de hoohdwerkkast zijn aangetast door loodrot. Het is zeer aan te raden deze te vervangen door xemplaren met een hoog tingehalte.

2018: Uit een rekening vvan 30 januari blijkt dat de werkzaamheden in januari zijn uitgevoerd.

Bronvermelding:

  1. Broekhuyzen. Orgelbeschrijvingen (1986)540. M 15. Hess. Vervolg (1906)37.
  2. Zie Smit. Een veilige muur (1979)22.
  3. De Harp (1938)38. Het orgel dat al ruim honderd jaar oud was moest gerestaureerd worden. De genoemde 100 jaar gaat terug op de uitbreiding van 1835. In het verleden werd er ook door de firma Bätz aan het orgel gewerkt. Enkele rekeningfragmenten werden in de hoeden van de Holpijp gevonden.
  4. De verdere geschiedenis van het orgel is niet bekend. (inmiddels is dit opgelost door info van Victor Timmer. Zie noot 09)
  5. Het Orgel (1988)334-338.
  6. Ingebruikname augustus 1907. Zie ook nog Het Orgel (1989)68-69.
  7. Gegevens Cees van Dam November 1999.
  8. E-Mail Stef Tuinstra d.d. 23-12-2008
  9. Foto verkregen via een E-Mail d.d. xx-03-2013 van Victor Timmer.
  10. Boek: Het Nederlandse historische orgel 1872-1878 blz. 152-154
  11. Tijdschrift: Het Orgel 1988/07-08 Het orgel in de Christelijk gereformeerde kerk te Meppel door Jan Jongepier
  12. Tijdschrift: Het Orgel 1989/02 Naschrift door Jan Jongepier
  13. Tijdschrift: Het Orgel 1989/02 Reacties van lezers door G.A.C. de Graaf
  14. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Meppel,_Vledderstraat_7_-_De_Hoeksteen
  15. E-Mail d.d. 8 september 2014 door Frits Kaan
  16. Archief Reil
  17. www: http://gereformeerdekerken.info/2016/08/27/tien-jaar-dolerend-kerkelijk-leven-in-meppel-1887-1897/
  18. www https://www.dominees.nl/ (18-05-2021)
  19. Archief Jaap Brouwer
  20. Telefonische mededeling orgelmakerij Mense Ruiter 8 maart 2023
  21. www: https://www.reliwiki.nl/index.php/Amsterdam,_Lauriergracht_132_-_Eben_Ha%C3%ABzer_(1900_-_1985) (9 maart 2024)
  22. Archief Mense Ruiter
  23. Boek: 80 jaar Chr Geref Kerk Meppel Jubileumuitgave, 2002
  24. Programma ter gelegenheid van de ingebruikneming van het gerestaureerde orgel in de Eben-Haëzer kerk Lauriergracht 132 Amsterdam C Zaterdag 8 september 1962


Geschiedenis van het eerste orgel (1930-2023)

1833 Monnickendam
Orgelmaker M. van den Brink plaatste in de Rooms-Katholieke kerk van Monnickendam een orgel dat afkomstig was uit de Rooms-Katholieke Kerk van Heemstede-Berkenrode. Het was daar in de 18e eeuw gebouwd door de orgelmaker Teeves.

1835: Reparatie en vergroting door Van den Brink. (01).


185x: Dispositie volgens Broekhuyzen

1912: Toen er in Monnikendam een nieuw orgel werd gebouwd werd het oude orgel te koop aangeboden.
Het orgel werd geplaatst door A. M. T. van Ingen in de nieuw gebouwde Hervormde Kerk over het spoor in Hilversum. Waarschijnlijk werd er toen een een pneumatisch pedaal toegevoegd met een Subbas 16’ en een Violon 8’.

1929: Na de verbouwing van kerk bleek het orgel te klein en werd een nieuw instrument aangeschaft.

1972: Het orgel wordt in Meppel op de zolder van de kerk opgeslagen.

1979: In december 1979 wordt onderzocht of het orgel geschikt is om te plaatsen in de Hervomde Kerk van Heemstede. Orgelmaker A.H. de Graaf inventariseert de opgeslagen onderdelen. De verkoop gaat echter niet door. (22)

1988: Het orgel wordt opgeslagen in de werkplaats van Mense Ruiter. (22)

1997: Het orgel wordt door Mense Ruiter aangeboden aan de Hervomde kerk van Vledder, die op zoek waren naar een historisch orgel.
In de offerte van 1 december wordt het orgel uitgebreid omschreven:
Pijpwerk.
De in 1912 of later aangebrachte pneumatische uitbreidingen en wijzingen zijn hieronder niet opgenomen.
Metalen pijpwerk:
Ondermanuaal
1. Prestant 4' C - c' in het front, cis' – f’’’ lade. 1835. (C- Fis middentoren G - e zijtorens, f - c' onderste tussenvelden. 1 pijp van de bovenste tussenvelden ontbreekt.
2. Bourdon 16' disc. Inscriptie op c': Pes. 8v. 1833 ? Waarschijnlijk in 1835 of 1840 gewijzigd in een Bourdon 16'
3. Holpijp 8' c' – f’’’ 1835. Inscr. op c', achterop: Holpijp 8 Man.
4. Fluit 4' c – f’’’ 1835. Inscr. op c : Fluit 2 vt. c – e’’ gedekt, f’’-f’’’ flespijpen.
5. Octaaf 2' 1833 en 1835 7 pijpen ontbreken.
6. Mixtuur 2 st. C - b 1835. C: 1 1/3, 1 c: 2 – 1 1/3 7 pijpen ontbreken. De discant is later (1912?) vervangen door Cornet 4 st.
Bovenmanuaal.
7. Prestant 8’ c' – f’’’, 1835 of 1840? Inscr. op c': Prest, vt., verder geen tooninscr., enge mensuur,
8. Holpijp 8’ c' – f’’’. Eind 18e eeuw. Inscr. op c': Holpyp 8 voet huysorgel.; voetlengte 12,5 cm.
9. Fluit 4’ C – f’’’ Eind 18e eeuw. Inscr. op C: Flyt 4 voet., voetlengte 13 cm.
10. Gemshoorn 2’ f - c'". Niet van v.d. Brink ca. 1850 Enkele pijpen ontbreken
Pijpwerk uit later tijd:
11. Salicionaal 8' c – f’’’ ca. 1900.
12. Quint 3' Vanaf c. Afgesneden strijker, ca. 1900
Houten Pijpen
13. Holpijp 8' C - gis. Waarschijnlijk eind 18e eeuw; eiken, de grootsten met schuinliggende kernen. gis nieuwe pijp.
14. Holpijp 8' C - b. 1835. Naaldhout.
15. Fluit 4' C - B. 1835. Zelfde faktuur als nr. 13.
16. Gemshoorn 2' C - dis. Waarschijnlijk eind 18e eeuw. Cis - dis conisch, C vernieuwd.

Het v.d. Brink-pijpwerk is in later tijd niet ingrijpend gewijzigd. Het pijpwerk dient grondig te worden gerestaureerd.

Windladen:
De beide laden dateren uit 1835. Stokken en roosters zijn aan dispositiewijzigingen aangepast.
De indeling van beide laden is- diatonisch; C in het midden.
De bovenwerklade is ± 1960 door een amateur gerestaureerd.
Windvoorziening: Ontbreekt geheel.
Klaviatuur: De beide manuaalklavieren dateren van 1835.
Toetsbeleg is later vernieuwd.
De oorspronkelijke schuifkoppel is later vervangen door een trekkoppel.
De oorspronkelijke bank en pedaalklavier ontbreken.
Mechanieken:
De beide manuaalborden dateren van 1835.
Het bovenwerkwelbord bezit behalve houten wellen, 16 ijzeren wellen in verband met de beperkte hoogte.
Op het manuaalwelbord zijn de wellen C - e voorzien van een 3e, extra lange welarm t.b.v. het aangehangen pedaal.
Registerwellen en -trekkers zijn grotendeels aanwezig (1835). (22)

2023: het orgel ligt nog steeds in opslag bij Mense Ruiter (20)






Geschiedenis van het derde orgel tot  1985

1874: De orgelmaker P. Flaes plaatst in de Engelse kerk op het Begijnhof te Amsterdam in een kas uit 1753 van Christiaan Müller een nieuw binnenwerk met de volgende dispositie:
 
Hoofdklavier Bovenklavier Pedaal
Bourdon 16’ Holpijp 8’ Aangehangen
Prestant 8’ Salicionaal 8’  
Roerfluit 8’ Viola di Gamba 8’  
Quintadeen 8’ Roerfluit 4’  
Octaaf 4’    
Fluit 4’    
Quint 3’    
Octaaf 2’    

De grootste pijpen van Salicionaal en Viola di Gamba spreken in de Holpijp. Aangehangen pedaal; pedaalkoppel (05).

1907: De brochure uit 1962 (24) zegt het volgende over de plaatsing in 1907:
'Zo kwam het dat het orgel van Flaes, zonder voorkant, in handen viel van orgelmaker G. Knoppen, destijds in de Elandsstraat. Deze voorzag het van een bestaand front, niet ongeschikt verbreed tot de vereiste maat, en verkocht het geheel aan de Christelijke Gereformeerden.
In gebruik genomen in augustus 1907, had het toen reeds niet meer de oorspronkelijke dispositie. Pneumatisch functionerende wijzigingen voor de Trompet 8 en Bourdon 16 moesten een vrij pedaal van twee stemmen suggereren.'



Foto situatie Amsterdam: http://www.orgelsite.nl/kerken45/amsterdam12.htm (15), Foto situatie Amsterdam: http://beeldbank.amsterdam.nl/beeldbank/weergave/record/?id=010122027093 (15)



Situatie in Amsterdam (19) (22)

1927 en 1943: De firma N. van Dam leverde een andere Trompet en voegde een Cornet 5 sterk disc. toe. Op het pedaal kwam een Octaafbas. De Quintadeen kwam met een Salicionaal 8’, Violon 8’ en Vox Celeste 8’ op een pneumatische lade te staan (06).
De brochure uit 1962 (24) meldt het volgende:
'Latere veranderingen door N. A. van Dam uit Utrecht in 1927 en 1943 brachten een geheel nieuwe Trompet, een Cornet 5 sterk, de oude Quintadeen 8 en een Octaafbas 8 op pneumatiek. Een Violon 8, Salicionaal 8 en Voix Céleste 8 reduceerden de sfeer van Flaes tot een minimum.

1962: Het orgel werd gewijzigd door de orgelmaker G.A.C. de Graaf te Amsterdam. In de ingebruiknemingsbrochure (24) staat het volgende:
'Vele gebreken aan laden en mechaniek maakten het geheel steeds meer onbespeelbaar. De nu uitgevoerde restauratie is in ieder opzicht radicaal. Alle pneumatiek is verdwenen. De sleepladen, door de bouwers voor beide klavieren samengebouwd, werden gescheiden en boven elkaar geplaatst. De speeltafel werd van opzij naar middenonder verplaatst. Een geheel nieuwe toetstraktuur, registerfunctie en windvoorziening garanderen een technische volwaardigheid. Een nieuwe sleeplade voor het pedaal en vier geheel nieuwe registers maakten de
volgende dispositie mogelijk:
Bovenwerk Hoofdwerk Pedaal
Holpijp 8 Prestant 8 Subbas 16
Quintadeen 8 Roerfluit 8 Octaaf 8
Roerfluit 4 Gamba 8 Nachthoorn 4
Gemshoorn 2 Octaaf 4 Fagot 16
Scherp 3 sterk  Fluit 4 Koppel — Hoofdwerk
Tremolo Quint 2 2/3 Koppel — Bovenwerk
Octaaf 2
Terts 1 3/5
Mixtuur 4 sterk  
Trompet 8
Tremolo
Manuaalkoppel


1985: De kerk wordt buiten gebruik gesteld. De kerk wordt verbouwd tot appartementen. De voorgevel blijft gehandhaafd. Het orgel wordt verkocht naar Meppel. (21)