Kerk
De kerk werd gebouwd in 1851. De eerste steen werd gelegd op 12 mei 1851.
Boekzaal der geleerde Wereld januari 1851
Boekzaal der geleerde Wereld mei 1851
Ansichtkaart
Provinciale
Drentsche en Asser courant 16-09-1851
Orgel
De foto's (uitgezonderd de foto van het kerk-exterieur) zijn van Ronald IJmker.
Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 6 oktober
2021
- J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576 Registratie:
Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2',
Mixtuur
- Joh. van Leeuwen (18xx-19xx)
Praeludium Registratie:
Manuaal II Roerfluit 8', Viola da Gamba 8'
- J.G. van Balen:
Interludium Registratie:
Manuaal I Prestant 8', Roerfluit 8' Daarna + Octaaf 4' Daarna + Quint en Octaaf
2' Daarna naar Manuaal II met Roerfluit 8', Viola da Gamba 8'
- Anoniem:
Cornet Voluntary Registratie Manuaal II Roerfluit 8', Roerfluit 4', Fluit 2'
Manuaal I Holpijp 8', Fluit 4', Cornet
1861: In het
College van Toezicht wordt in december de benoeming van een voorlezer/voorzanger
en van een koster besproken. (13)
1863:
College van Toezicht
In de vergadering van
1 juni
worden een aantal (Zie verbaal 14) brieven behandeld over de aanschaf van een orgel.
In de vergadering
van 16 juni worden vier brieven (Zie
verbaal 15) over de orgeltribune en de consistoriekamer
behandeld.
Ook in de vergadering van 13 juli komt Hollandscheveld weer ter
sprake (Zie verbaal 16)
(13)
(14)
In de kerk wordt door A. van Bloemen uit Steenwijk een orgel geplaatst dat afkomstig is uit de Hervormde kerk te Steenwijk.
Het orgel van Steenwijk wordt beschreven in een
artikel door A.H. Vlagsma in De
Mixtuur nr. 75 In dit artikel wordt gezegd dat het orgel in 1861 voor f 300,-
werd verkocht aan J. Wiecherson en daarna spoorloos verdween.
W.D. van der
Kleij meldt echter in De Mixtuur nr. 79 via de rubriek "Lezers
reageren" dat het orgel is verkocht naar de Hervormde kerk van Hollandsche
Veld.
Bij de inwijding op 25
oktober wordt het orgel bespeeld door de organist J.P. de Groot uit Steenwijk. Het programma van dit concert luidde als volgt: (01)
A. Hesse | Preludium |
J.A. van Eyken | Variaties over het nederlands volkslied |
C.H. Rinck | negen variaties en finale |
J. Haydn | Die Himmel erzählen uit die Schöpfung |
C.H. Rinck | Largo en fuga |
C.H. Rinck | Fluitconcert |
J.Haydn | Aria uit die Schöpfung |
J.P. de Groot | Vrije fantasie |
Ds. H.R. de Holl uit Hoogeveen sprak naar aanleiding van psalm 33 vers 2 en 3 (02). Het is niet zeker of het gehele orgel is
overgeplaatst. Waarschijnlijk werd alleen het rugpositief overgeplaatst (03) Van het provinciaal college van toezicht op de kerkelijke administratie is een brief
bewaard gebleven omtrent de aanschaf van het orgel (04)
Provinciale
Drentsche en Asser courant 30-04-1863
Provinciale
Drentsche en Asser courant 23-06-1863
Aanbesteding
van de orgeltribune Provinciale Drentsche en Asser courant 27-06-1863
Provinciale
Drentsche en Asser courant 16-07-1863
Provinciale
Drentsche en Asser courant 15-10-1863
Provinciale Drentsche en Asser courant
20-10-1863,
Provinciale
Drentsche en Asser courant 27-10-1863
1864: In het
college van Toezicht komt de geldlening voor het orgel weer ter sprake (verbaal
24/39). De kerk heeft minder inkomsten dan verwacht waardoor er problemen
zijn ontstaan met het betalen van diverse verplichtingen. Kan er f 900,- extra
worden geleend? Dit wordt toegestaan mits er jaarlijks f 100,- wordt afgelost. (15)
Verbetering
van het orgel door N.A. Lohman.
Provinciale Drentsche en Asser courant
27-10-1864
Provinciale Drentsche en Asser courant 12-09-1865
1866:
Op 24 februari wordt er in het
College van Toezicht een vraag van de kerkvoogdij van Hollandscheveld behandeld.
Mag er een lening worden afgesloten voor het aflossen van achterstallige
schulden? Als een van de oorzaken wordt aangegeven de aanschaf van een orgel.
1868: Problemen in de kerk volgens onderstaand bericht.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 17-11-1868
1870: Op 19
december (verbaal 24/23) komen in
het College van Toezicht brieven van de koster en de organist aan de orde over
een vermindering van hun vergoeding. Organist B. Veldkamp schrijft dat hij
in 1863 werd verzocht om het zojuist geplaatste orgel te gaan bespelen. Hij was
hiertoe bereid voor een salaris van f 75,- per jaar. Hij was echter deze kunst
nog niet meester en liet zich anderhalf jaar vervangen voor een hoger bedrag dan
zijn salaris totdat hij het spel zelf machtig was. Ook maakte hij kosten voor
het nemen van orgelles. Dat het salaris nu wordt verminderd vindt hij onbillijk. Het college acht zich niet bevoegd om
daarover te oordelen. (16)
Provinciale Drentsche en Asser courant 05-10-1893
Ca. 1898: Er wordt overwogen een nieuw orgel aan te kopen of het bestaande orgel te repareren. (05)
Er wordt een advertentie geplaatst, maar het orgel wordt niet
verkocht.
Advertentie in " Het Orgel" 1899-11 januari
1900: H. Engels Wz. benoemd tot organist als opvolger van B.
Veldkamp
1900: Blijkbaar is het orgel in 1900 gerepareerd door Doornbos,
gezien de aanbeveling uit de advertentie hieronder.
Nieuwsblad van
het Noorden 21-04-1900
Provinciale
Drentsche en Asser courant 11-09-1900
Provinciale
Drentsche en Asser courant 18-11-1909
Hoofdwerk | Bovenwerk | Pedaal | ||
Bourdon | 16' | Viola da Gamba | 8' | C-d1 |
Prestant | 8' | Roerfluit | 8' | |
Holpijp | 8' | Voix Celeste | 8' | |
Octaaf | 4' | Aeoline | 4' | |
Fluit | 4' | Fluit | 4' | |
Quint | 2 2/3' | |||
Octaaf | 2' | |||
Mixtuur | III-V | |||
Cornet (disc.) | V | |||
Trompet | 8' b/d |
1944: Herstel
en dispositiewijziging door Klaas Doornbos. Voix
Celeste wordt Woudfluit 2', Aeoline 4' wordt Nazard 1 1/3'. (06)
-Revisie mechanieken
-Samenstelling Mixtuur Hoofdwerk gewijzigd. Nieuwe
bekers voor de Trompet 8' vanaf c3
-Gedeeltelijk herintonatie (09)
Uit het oude archief van Mense Ruiter blijkt dat de Nederlandsch Klokken- en
Orgelraad bij de restauratie was betrokken. Alleen de achterkant van het
document is goed te lezen. De
voorzijde is maar deels leesbaar. Er worden 5 punten genoemd waarvoor een
calculatie moet worden gemaakt. Voor punt 4 dient een aparte prijs te worden
genoemd.
1. onleesbaar
2: De intonatie is te zwak voor de omvang van het
kerkgebouw. De Prestant 8' moet in de discant sterker worden. De conische fluit
op manuaal II moet ronder. Ook de Cornet moet sterkerk. De Trompet moet nieuwe
schalbekers krijgen. De Gamba 8' moet zwakker worden geïntoneerd.
3:
Dispositiewijzigingen: Aan de Mixtuur in de onderste twee octaven een 1 voets
koor toevoegen. Vanaf c2 het 8 en 5 1/3 koor vervangen door een 2 en 1 1/3 koor.
De Voix Celeste wordt ingekort tot een woudfluit 2'. De Aeoline wordt ingekort
tot een Quintfluit 1 1/3'.
4. Toevoegen van een vrij pedaal door een
transmissie van de Bourdon 16' van het manuaal.
5. Schoonmaak van het orgel
De kerkvoogdij wordt gevraagd de raad te machtigen om offertes te laten
uitbrengen bij orgelmakers die dit werk op korte termijn kunnen uitvoeren. De
totale kosten worden ingeschat op f 1.500,- (#n12)
Stichting
Orgelcentrum, Leiden, Gr 3196
1962: Op
29 mei schrijft de kerkvoogdij
aan Mense Ruiter dat het orgel aan een reparatiebeurt toe is. Kan Ruiter de
situatie bekijken en een kostencalculatie sturen?
Ruiter antwoordt op
30 juni dat hij binnenkort zal
langskomen.
Op 10 oktober
schrijft de organist van de kerk G. Koops? om spoedig het orgel te inspecteren
en een begroting te maken voor herstel. Hij geeft de dispositie en de bouwer
door. De klank beschrijft als mooi.
Op
1 november antwoordt Ruiter.
Ruiter komt aanstaande zaterdagmiddag naar Hollandscheveld. Hij komt, na een
bezoek aan Meppel, aan in Hoogeveen en wil samen met de organist per bus of
fiets naar Hollandscheveld. (12)
1963:
Op 21 januari schrijft organist
G. Koops dat hij van de kerkvoogdij hoorde dat Ruiter ziek was. Koops kan een
benoeming krijgen bij een andere kerk. Het orgel wordt steeds slechter en als de
restauratie uitblijft wil hij niet blijven.
Op
8 februari schrijft Ruiter dat
het herstel een bedrag zal vergen van f 11.000,- inclusief de installatie van
een windmachine. De toegangsdeuren in de achterwand zullen worden gewijzigd,
zodat het het interieur van het orgel beter is te bereiken. De kollem achter het
orgel staan in de weg en zouden eigenlijk een meter naar achteren moeten worden
verplaatst. De Bourdon 16' van het manuaal zou als transmissie in het pedaal als
16 en 8 bespeelbaar moeten worden gemaakt met electrische tractuur. Kosten: f
2.900,-
De grote blaasbalg zou moeten worden vervangen door een kleinere blag
van moderne constructie. Hierdoor kan de windmotor in de orgelkas worden
geplaatst. Kosten: f 2.150,-.Een
kladberekening is bewaard gebleven. Organist Koop krijgt een
briefje dat de begroting is
ingediend. (12)
1976: Orgelkas geschilderd in een eiken imitatie (09)
Foto's: Ronald IJmker
1978:
Restauratie door Reil. (06) en (09)
-Herstel klaviatuur en mechanieken. Vervanging van een deel van de
registerplaatjes.
-Balgen opnieuw beleerd. Tredes op nieuw aangebracht.
-Nieuwe tremulant.
-Restauratie windladen. Pneumatiek lden Bourdon 16'
hersteld. Frontpijpen via conducten aangesloten.
-Hoogste octaaf van de
holpijp 8' vernieuwd. Tertskoor van de Cornet aangevuld. Bekers C-H van de
Trompet 8' vernieuwd.
1999: Schade door blikseminslag
Reformatorisch
Dagblad 8 december 1999 Door B. L. P. Tramper
"Ik zag alleen maar vuur en
lichtbollen"
Gemeenteleden in Hollandscheveld geschokt door enorme
blikseminslag
HOLLANDSCHEVELD - "Opeens zag ik alleen nog maar vuur en
lichtbollen. Er volgde een enorme klap. Daarna werd alles pikdonker." Mevrouw J.
de Jonge bevond zich gisteravond op nauwelijks tien meter afstand van de
hervormde kerk in Hollandscheveld, toen een bolbliksem met groot geweld in de
toren sloeg.
Inmiddels staat de spits naast het kerkgebouw. De balken zijn
versplinterd, het uurwerk is eruit. Vlak bij de toren, die gisteravond nog door
een hoogwerker op het pad is neergezet, praten omstanders vandaag na over de
enorme inslag die de kerk gisteravond om tien over half acht trof. Buurtbewoners
geven tekst en uitleg.
"Het was verschrikkelijk", vertelt mevrouw De Jonge,
die op het moment van de inslag op het punt stond om, samen met haar vriendin,
het kerkpad op te gaan om in het gebouw deel te nemen aan een repetitie van het
zangkoor. Delen van de toren, het uurwerk, grote hoeveelheden leisteen en
dakpannen vielen naar beneden. Elektriciteit viel uit, de meterkasten werden
verwoest.
De andere veertig leden van het koor waren al binnen. Elders in het
gebouw waren een jongerenvereniging en een meisjesclub bijeen. "Het is een
wonder dat iedereen er met de schrik af is gekomen. Het was verschrikkelijk. In
de kerk rook alles naar zwavel. Ik hoorde dat sommige mensen door de knal tegen
de vloer werden gedrukt."
Ontreddering
Niet alleen onder de getuigen van
de inslag is de ontreddering groot. Volgens president-kerkvoogd J. de Jonge zijn
alle gemeenteleden "diep onder de indruk van het natuurgeweld. Toen ik zelf
gisteravond bij de kerk kwam, was ik vrij onbevangen. Maar later werd ik ook
bijzonder emotioneel."
Volgens De Jonge is de bliksem op de veenschop op de
spits ingeslagen. "Die schop heeft grote traditionele waarde, omdat ze herinnert
aan het veentijdperk. Omstanders hebben ze later gevonden. De onderkant was
helemaal verpulverd. Ook het uurwerk is uit de toren geblazen. Door de klap
kwamen diverse balken naar beneden", aldus De Jonge.
Wegens instortingsgevaar
heeft een hoogwerker later op de avond de dertig meter hoge spits van de kerk
gehaald. Ze staat nu naast het kerkgebouw. "De toren is normaal op vier punten
aan het stenen gebouw bevestigd, maar op drie plaatsen was ze losgeslagen. Het
was onverantwoord ze overeind te houden."
Ook het dak op het koorgedeelte is
volgens De Jonge beschadigd. "Volgens een brandweerman is het door de explosie
zo''n twee centimeter opgelicht. Her en der zijn scheuren ontstaan. Brokstukken
liggen binnen en buiten de kerk."
Orgel
De Jonge probeert vandaag met de
verzekeringsmaatschappij Donatus en een aannemer de omvang van de schade in
beeld te krijgen. "Gisteravond werd me al duidelijk dat we dit niet met enkele
tonnen afdoen. We hebben zeker een miljoen nodig om alles te herstellen. Alle
apparatuur is kapot, ook de geluidsinstallatie. Alleen het orgel is nog intact."
2000: Orgel hersteld door Reil van de schade die ontstond door de inslag van een bolbliksem (05)
Dispositie:
Hoofdwerk | Bovenwerk | Pedaal | ||
Bourdon | 16' | Gamba | 8' | C-d1 |
Prestant | 8' | Roerfluit | 8' | |
Holpijp | 8' | Roerfluit | 4' | |
Octaaf | 4' | Fluit | 2' (1944) | |
Fluit | 4' | Nasard | 1 1/3 (1944) | |
Quint | 2 2/3' | |||
Octaaf | 2' | |||
Mixtuur | III-V | |||
Cornet | V | |||
Trompet | 8' b/d |
2012: Groot onderhoud door Reil. De trompetbekers zijn verlengd. Deze bleken te kort te zijn.
(07)
Foto Geert Jan Pottjewijd (6 oktober 2021)
Foto Geert Jan Pottjewijd (6 oktober 2021)
Bronvermelding:
Mijne Heeren,
Bij uw besluit van den 3 Mey 11. Nr. 13/16 werden in mijne handen gesteld de stukken betreffende het stichten van een orgel en grafkamer in de kerk te Hollandscheveld gemeente Hoogeveen met uitnoodiging om deze zaak met kerkvoogden te behandelen en deswege aan het college verslag te doen.
In voldoening aan die opdragt heb ik de eer uw college mede te deelen dat kerkvoogden onder uwe goedkeuring hebben aangekocht een orgel dat zij wenschen te plaatsen in de kerk te Hollandscheveld, dat zij onder dat orgel een consistoriekamer willen maken en dat volgens hunne verzekering het aantal zitplaatsen in de kerk door de voorgenomene vertimmering niet zal verminderen, daar zoo wel op de tribune als onder dezelve de gelegenheid zal bestaan voor zitplaatsen. Door kerkvoogden was een soort van bestek overgelegd, dat echter niet aan de eischen voldeed en waarbij tevens eene teekening ontbrak. Met mijn overleg hebben de kerkvoogden hierin door een andere timmerman doen voorzien en met weder aanbieding der mij toegezonden stukken biede ik tevens aan een nieuw bestek begroting van kosten en teekening.
Wat nu de zaak zelve aangaat, zoo maak ik geene zwarigheid uw college in bedenking te geven
Echten, 30 Mey 1863. De Gv.
v. Echten v. Holthe
26-12-1898 De Algemene Compagnie van 5000 Morgens te Hoogeveen, zegt f400,- toe uit het fonds van Schoolkerk en Armenwezen (zg. Kas Ad pios usus), ter restauratie van het orgel in de kerk der N.H. gem.te Hollandsch Veld.
2-1-1899 De vraag rijst of het oude orgel vervangen zal worden. Men wil een Duits- of Amerikaans orgel (seraphine-orgel of harmonium) aanschaffen. Dit i.p.v. het oude orgel. Doch men komt tot de conclusie dat een dergelijk orgel te klein en te zwak zal zijn voor de kerk, bovendien zal men het front missen. Men besluit daarom een advertentie te plaatsen en het oude orgel in ruil aan te bieden.
10-4-1899 Verschillende fabrikanten zijn ingegaan op de advertentie. en hebben een aanbieding gedaan voor het bouwen van een nieuw orgel, enkele ook met de aanbieding het orgel te ruilen. Hun prijzen zijn echter te hoog, terwijl men voor het oude orgel slechts ongeveer f100,- kan krijgen. Toevallig is de heer D.P. Garms uit Leiden te Hollandsche Veld geweest, die deskundig bleek en tot de conclusie kwam, dat het oude orgel wat het binnenwerk betreft over het algemeen beter is van kwaliteit dan de tegenwoordige nieuwe orgels! Na een onderzoek ingesteld op het aanbod van de orgelmaker H. v.d. Molen te Steenwijk, die voor f.1000.- een nieuw orgel wilde plaatsen, bleek het, dat dit te licht zou zijn en te zwak van toon. Toen met besloot het orgel door dhr. v.d. Molen te laten repareren, onder toezicht van dhr. Garms, zag men echter in dat dhr. v.d. Molen "niet recht voor den draad kwam" en zag men van verder contact met deze orgelmaker af. Daarna wenste men met de orgelmaker J. Doornbos uit Groningen in zee te gaan, die de opdracht kreeg het orgel te laten repareren, mede omdat hij de laagste prijsgever was. Wederom onder toezicht van dhr. Garms.
1-5-1899 Na nader overleg met J. Doornbos, handelt men de orgelreparatie verder met hem af.
16-4-1900 In deze vergadering komen de rekeningen van de orgelreparatie ter tafel:
Advertentiekosten | f 1,20 |
Onderzoek dhr. Garms | f 15.-- |
Reiskosten Steenwijk | f 5.-- |
E. Post v. orgeltrapper | f 1.80 |
Opzicht D.P. Garms | f 25.-- |
Schilderen Z. Naber | f 72.21 |
Advertentie tot rerecommandatie | f 1.-- |
Aanneemsom J. Doornbos Groningen | f 570.-- |
-------- | |
Totaal | f691.21 (begroot op f.700.--). |
Rekeningen: (kwitanties).
23-8-l899: le termijn aanneemsom rep. orgel J. Doornbos. f.200.--
7-2-1900: 2e en 3e termijn id.(geeft op de reparatie 3 jaar garantie) f.300.--(f.75.-- voorschot)
8-8-1900: Laatste termijn id. f.50.--
16-3-1899: Egbert Post Jzn. helpt bij het orgel f 1.80
2-3-1899: Nota maandblad voor de Nederlandse Toonkunst: Het Orgel. Voor dhr. K. Veldkamp te Groningen advertentiekosten f. 1.20.
7-2-1900: Deskundige bij het orgel D.P. Garms f.25.--
10-4-1899: Reiskosten voor het orgel naar Steenwijk door G. Bakker f 5,-
28-4-1900: Z. Naber, schilder te Hoogeveen voor schilderwerk aan het orgel, o.a. 22 boekjes ducatengoud à f 1,25 is f 27,50 en zilver f 1,75 (totaal f.72,21).
Rekening Inkomsten en Uitgaven staat:
1910 Aankoop orgel f 1500.-- (le termijn plus het oude orgel).
1911 Idem f 600.-- (2e termijn). Orgel volgens opschrift gebouwd door J. Proper Kampen.
Fotoserie van Ronald IJmker midden april 2010