Emmen, Goede Herder kerk (Gereformeerd Vrijgemaakt), van 1964-1977
Gereformeerde Oosterkerk
De
voormalige Gereformeerde Oosterkerk (synodaal)
1959: De
eerste plannen voor de bouw van een derde gereformeerde kerk stammen al uit deze
tijd
Emmer
courant 15-09-1959
1962:
Voordat de kerk is gebouwd komt Reil al met een
aanbod voor een nieuw orgel. (11)
1964: Start van de bouw van de vierde gereformeerde kerk in
Emmen voor de wijk Emmen-oost.
Nieuwe provinciale
Groninger courant 16-11-1964
1965: De kerk wordt in gebruik genomen. Zie
Orde van dienst. Predikant is ds. W. Wiersinga en het orgel wordt bespeeld
door Meindert de Jong.
Later wordt de naam van de kerk gewijzigd naar Goede Herder
kerk.
Orgelmaker Pels en van Leeuwen plaatst op het balkon een orgel (opus
610).
1973: Op 15
november wordt in de Commissie van Beheer (CvB) aan de orde gesteld dat er een tweedehands orgel
beschikbaar is voor f 40.000,-. De inruilwaarde van het eigen orgel is f
20.000,-. De CvB zal bij gemeenteleden informeren of er ondersteuning is voor
dit plan. De plannen vinden echter geen doorgang. (16)
Gereformeerd vrijgemaakte kerk
1975:
Vanaf 2 maart 1975 wordt de kerk gebruikt door de vrijgemaakt gereformeerde kerk.
De gereformeerd vrijgemaakten kerkten hiervoor in een klein kerkgebouw aan de
Jonkershof in Emmen. (15)
1979: De kerk wordt verkocht aan de Gereformeerd Vrijgemaakte kerk van Emmen. Het orgel wordt mee verkocht.
De kerk krijgt als naam Goede
Herderkerk.
Het overgenomen orgel vertoont een aantal mankementen. Op de eerste kerkenraadsvergadering
van 1979
komt er een nota voor een uitgevoerde reparatie aan de orde. De orgelcommissie
deelt mee, dat het orgel nog wel enkele jaren mee zou kunnen, maar dat het op
termijn wel vervangen zou moeten worden. Een restauratie met
een gewenste uitbreiding zou circa f 150.000,- gaan kosten. Een
uitbreiding wordt noodzakelijk geacht omdat er geen 'bodem' in het orgel zit en
een tweede klavier was ook geen overbodige luxe.
De vraag
van de kerkenraad is of het niet verstandiger zou zijn om een groot
luidsprekerorgel aan te schaffen. De orgelcommissie voelt daar niets voor.
De winddruk van het orgel was
wel opgevoerd, maar dat was niet voldoende! Hierdoor is het orgel schreeuweriger geworden: de hoge tonen
zijn
scheller en de lage tonen vallen weg.
De commissie bepleit de aanschaf
van een nieuw orgel en de verkoop van het oude orgel. Men gaat er vanuit, dat
het oude orgel zo'n ƒ 45.000,- zou opbrengen en dat nog ongeveer f
180.000,- nodig is voor een nieuw orgel. Voorlopig blijft het bij plannen.
(15)
1983: Op 19 april wordt de
orgelcommissie verzocht om samen met de Commissie van Beheer een enquête op te
stellen om de gemeenteleden naar hun mening te vragen over het al dan niet
aanschaffen van een ander orgel.
Orgelcommissie en opdrachtgever worden het
niet eens over de financiering, waarna de leden van de orgelcommissie aftreden. De enquête
levert echter wel ongeveer f 7.000,- op en er zijn toezeggingen voor zo'n
f 6.000,-.
De kerkenraad stelt een
Orgelfonds in en plaatst achterin de kerk een orgelpijp waarin
men geld kan deponeren. (15)
1984:
In maart wordt een
legaat ontvangen van f 42.000,-. Dit zou eerst voor het orgelfonds worden aangewend, maar
bij nader inzien wordt het besteed voor een reparatie van het lekkende dak.
In april wordt een nieuwe orgelcommissie gestart. De activiteiten van de `Doe-Morgen'
zijn vanaf dat moment bestemd voor het orgelfonds. (15)
Er worden plannen gemaakt voor het aanschaffen van
een nieuw orgel. Dit is mogelijk geworden door een schenking.
Op
11
mei doet Reil een voorstel voor een nieuw orgel van 11 stemmen in de vorm van
een 4-voets positief, zoals ook voor Linschoten is gebouwd. Reil wil een bezoek aan de kerk brengen om de akoestiek te
beoordelen. (11)
1985: Op 31 januari informeert Reil naar
de stand van zaken, omdat ze nog geen antwoord hebben gehad op hun aanbod van 11
mei 1984.
Op 28 maart doet Reil een
tweede voorstel.
In dit voorstel staan een aantal varianten:
- eenklaviers-orgel op basis van een Prestant 8' en op het pedaal een Subbas 16'
-
tweeklaviers-orgel op basis van een Prestant 8' met een gedeelde windlade en op
het pedaal een Subbas 16'
- tweeklaviers-orgel op basis van een Prestant 8' met
Hoofdwerk en Rugwerk en 12 stemmen.
- tweeklaviers-orgel als
vorig, maar met Hoofdwerk en Onderpositief
Op 18 november
informeert Reil weer naar de stand van zaken, omdat ze nog geen antwoord hebben
ontvangen op hun 2e offerte van 28 maart. Op 25 maart heeft Reil de
kerk bezocht. Blijkens een aantekening op de brief wordt de kerk
blijkbaar op dat moment intern verbouwd. (11)
1986:
Op
21 januari wordt in de kerkenraadsvergadering meegedeeld dat er een pijporgel
kan worden aangeschaft omdat een onbekende gever f 200.000,- schenkt voor de bouw van een
kerkorgel. De voorwaarden van de schenker zijn, dat het orgel gebouwd moet
worden door de firma Reil te Heerde en dat het in 1986 moest worden opgeleverd.
De bijkomende
kosten van een nieuwe galerij, balustrade worden begroot op zo'n f 40.000,-, dienen
nu met spoed te worden ingezameld. Om de kas te spekken wordt er onder de titel `Alles
wat adem heeft' een zang- en muziekavond georganiseerd. (15)
Het
contract met Reil wordt getekend op 7 februari
1986.
Op 27 februari 1986 stuurt Reil een
brief met
de specificaties van het nieuwe orgel en het contract. Op 30 januari zijn de
details in Emmen besproken. Reil raadt aan het
orgelbalkon te verlagen vanwege esthetische en praktische overwegingen. Uit de
offerte blijkt dat men heeft gekozen voor de vierde variant (Hoofdwerk, Onderpositief,
Pedaal). Het open schrootjesplafond is inmiddels verbeterd door de
schroten te verbinden zonder tussenruimte. Reil biedt aan het huidige orgel
kosteloos te verplaatsen naar de begane grond als het orgelbalkon wordt verlaagd.
Het front kan dan worden verhoogd tot een 8-voets front in plaats van een 6-voets
front.
In een brief van 26 februari worden nog enkele details
uitgelegd.
Het snijwerk wordt gemaakt door houtsnijder M. Moser uit Kollerschlag in Oostenrijk
volgens een brief van Reil van
9 mei.
Blijkbaar is besloten
een nieuw orgelbalkon te bouwen. Dit blijkt uit de brief van Reil van
17 juni. Er is inmiddels een
aanvang gemaakt met de bouw van het orgel.
Op
21 juli gaat Reil akkoord met
het ontwerp van het orgelbalkon door Sterenberg & Partners.
Op
22 augustus geeft Reil gegevens door voor het nieuw te maken orgelbalkon. Reil verwacht eind
oktober met de plaatsing in de kerk te kunnen beginnen.
Op 2 september stuurt
Sterenburg een nieuwe ontwerptekening van het orgelbalkon en vraagt om terugkoppeling
door Reil. (11)
Links:
Ontwerptekening van het nieuwe orgelbalkon door Sterenberg en Partners. Rechts: Tekening van de plaatsing van het orgel in de kerk. Klik op de afbeeldingen voor
een vergroting. (11)
Links een kladtekening van het orgel en rechts de definitieve tekening van het orgel met orgelbalustrade door Reil. Klik op de afbeeldingen
voor een vergroting. (11)
1987:
Het orgel wordt op 19 december 1987 in een kerkdienst in gebruik genomen. Het
orgel wordt bespeeld door de eigen organisten. Zie het ingebruiknameboekje. Bij de bouw was geen adviseur betrokken. (11)
(06)
Aan de rechterkant ligt een spaanbalg
voor de windvoorziening. Het front is een variant op de Schnitger-fronten te Godlinze en Eenum, die rond
1983/1984 door Reil werden gerestaureerd.
Ook de Schnitger-orgels te Harkstede en
Blankenhage zijn van
dit type.
Emmer Courant en het Nieuwsblad van het Noorden? (11)
Kerk en Muziek
1987-04
Foto (09)
Dispositie:
| Hoofdwerk | (C-f''') | Onderpositief | C-f''' | Pedaal | C-d' |
| Praestant | 8' | Gedekt | 8' b/d | Subbas | 16' |
| Holpijp | 8' | Viola | 8' disc. | ||
| Octaaf | 4' | Fluit | 4' | ||
| Octaaf | 2' | Nachthoorn | 2' | ||
| Cornet | IV disc. | Dulciaan | 8' | ||
| Mixtuur | III-IV | ||||
| Trompet | 8' b/d |
Foto (09)
(11)
Het Pels-orgel wordt voor f 15.000,- verkocht aan Pels en van Leeuwen en
later geplaatst in de Pastoor Van Arskerk te Den Haag.
Het orgel wordt grondig schoongemaakt
en de kas wordt in kleur en afwerking aangepast aan de nieuwe ruimte.
De frontpijpen
worden opnieuw
gepolijst. Een deel van het pijpwerk wordt vernieuwd.
Adviseur is Ton van Eck namens de
KKOR. (bron: ingebruiknamebrochure) (01)
Dispositie zoals het orgel in de Pastoor van Ars kerk te Den Haag staat opgesteld:
| Manuaal: C-g''' | Pedaal: C-f' |
| Roerfluit 8' | Aangehangen |
| Prestant 4' | |
| Fluit 4' | |
| Octaaf 2'* | |
| Fluit 2' | |
| Mixtuur IV |
* koor van de Mixtuur. Mechanische toets - en registertractuur.
1994: De verzekering keert voor het verbrande orgel
f 300.000,- uit. De
orgelcommissie krijgt als opdracht: 'Een
mechanisch pijporgel te realiseren, waarbij de dispositie van het orgel de instemming van
de beide organisten diende te hebben'.
Even wordt de aanschaf van een elektronisch
orgel overwogen. De schenker
van het Reil-orgel laat echter weten dat hij er van uit gaat dat het nieuwe orgel tenminste
gelijkwaardig aan het vorige is.
Als adviseur wordt Hans van Nieuwkoop
ingeschakeld. De orgelcommissie bezoekt instrumenten van een vijftal orgelmakers. Dit leidt eind 1994 tot de conclusie
dat de bouw van een
geheel nieuw orgel te duur wordt.
Er wordt daarom gezocht naar een
tweedehands instrument.
1995: In de herfst van 1995
biedt orgelmaker Kaat & Tijhuis uit Kampen per advertentie een orgelkast
uit circa 1850 en het pijpwerk van zestien registers van een Steenkuijl-orgel uit
de Muiderkerk van Amsterdam te koop aan.
De geschiedenis van dit orgel staat
onderaan deze pagina beschreven. De Emmer orgelcommissie neemt op grond van deze
advertentie contact op met orgelmaker Kaat & Tijhuis.
Op hervormingsdag 1989 brandt
in Amsterdam de Hervormde Muiderkerk aan de
Linnaeusstraat voor een groot deel af. Alleen de toren staat nog overeind. In deze kerk stond een
tweeklaviers-orgel van de orgelmaker
D.G. Steenkuijl in een orgelkas uit circa 1850. De vrijstaande pneumatische speeltafel en de frontpijpen
zijn
verbrand. Het pijpwerk in de orgelkas heeft roet en waterschade, maar kan worden
hergebruikt. Orgelmaker Kaat & Tijhuis slaat orgelkas en pijpwerk op in de
werkplaats te Kampen in afwachting van een goede bestemming.
In november geeft de kerkenraad de firma Kaat & Tijhuis opdracht een nieuw mechanisch orgel te bouwen, met gebruikmaking van de orgelkas en het pijpwerk van het
orgel uit de Muiderkerk. Dit is voor adviseur Hans van Nieuwkoop reden om uit het
project te stappen.
1996: Op 23 november wordt het orgel in gebruik genomen met een bespeling door Ab Weegenaar. Hij verricht
ook de eindkeuring. (03) (04) (05)
(07) (08) (14) (15)
De nieuw gebouwde
kerk (09)
Beschrijving in het blad Eredienst (1997-01) door Arie Goud van de
Vereniging van Gereformeerde Kerkorganisten (VGK)
Foto: Wieger van Asperen (02)
Dispositie:
| Hoofdwerk | C-f''' | Bovenwerk | C-f''' | Pedaal | C-d' |
| Bourdon | 16' | Holpijp | 8' | Bourdon | 16' (transmissie) |
| Prestant | 8' | Viola di Gamba | 4' | ||
| Roerfluit | 8' | Prestant | 2' | ||
| Octaaf | 4' | Roerfluit | 4' | ||
| Fluit (N) | 4' | Nachthoorn | 2' | ||
| Quint | 2 2/3' | Flageolet | 1' | ||
| Octaaf | 2' | Cornet | III discant | ||
| Mixtuur | III bas/discant | Dulciaan | 8' | ||
| Trompet | 8' bas/discant |
Winddruk: 80 mm WK.
Samenstelling Mixtuur:
C: 2', 11/3', 1'
c: 2 2/3', 2', 1 1/3'
c': 4', 2 2/3', 2'
Koppelingen:
Ped. + Hoofdwerk
Ped. + Bovenwerk
Manuaalkoppeling
Het Orgel 1997
01/02
Bronvermelding:
Foto's door Wieger van Asperen (02)
Geschiedenis van het Steenkuijl-orgel te Amsterdam:
Steenkuijl bouwde het orgel in 1892 met
pneumatische kegelladen.
Dispositie:
| Onderklavier | Bovenklavier | Pedaal | |||
| Bourdon | 16' | Salicionaal | 8' | Bourdon | 16' transmissie |
| Prestant | 8' | Viola da Gamba | 8' | ||
| Roerfluit | 8' | Holpijp | 8' | ||
| Octaaf | 4' | Roerfluit | 4' | ||
| Quint | 3' | Dulciaan | 8' | ||
| Octaaf | 2' | ||||
| Mixtuur | III | ||||
| Cornet | IV | ||||
| Trompet | 8' |
Koppelingen: HW-BW, HW-Pedaal en BW-Pedaal
Vaste combinaties voor P, MF, F
voor HW en BW afzonderlijk
Combinatietrede volle werk BW en HW
Tremulant
Pneumatische kegelladen (08)
Advertentie Steenkuijl uit Het orgel 1900/01
1915: Steenkuijl & Recourt breiden het orgel uit een met een vrij
pedaal: Violon 16', Violonbas 8' en Fluitbas 8' (08)
1951: Verweijs breidt het Bovenwerk uit met een Nachthoorn
2' en een Scherp III op een elektrische lade (08)
1970: Restauratie door Fonteijn & Gaal. Op het Bovenwerk
wordt de Salicionaal vervangen door een Prestant 4' en wordt de Nachthoorn 2'
vernieuwd. (08)
1989:
Kerkbrand, waarbij het orgel zwaar wordt beschadigd. De speeltafel en de
frontpijpen zijn onbruikbaar beschadigd. (08)
Foto reliwiki (10)
Foto's De Orgelvriend, oktober 1997, blz. 12 (12)
Bericht uit het Orgel 1893-04 juni omtrent de ingebruikname te Amsterdam
Afbeelding links: De Mixtuur 66 september 1990