Eelde-Paterswolde Huisorgel Mr. A. Bouman
Fotoreportage van Janco Schout
1879: Oorspronkelijk had dit huispijporgel 5 stemmen en 288 pijpen. Het orgel werd gemaakt door Hermanus ter Hart, orgelmaker te Amsterdam voor de heer P. T. Dekker te Rhoon.
1884: Het orgel wordt overgeplaatst naar het huis van G. J. Vrijland te Rhoon
1918: Vanaf 1918 was het in bezit van L. Vrijland te Rhoon.
1942: Het orgel werd door de orgelmaker Th. Strunk te Rotterdam overgeplaatst en vergroot voor Mr. A. Bouman te Amsterdam.
1952: Door de firma Stinkens te Zeist werd het pijpwerk gewijzigd.
1958: Het orgel werd (volgens de heer Bouman voor het eerst in Nederland) voorzien van een elektronisch vrij pedaal (C-d) instelbaar mf-f-ff; 32-16-8-4 door H. Meijer te Amsterdam. Ook was een stemknop aanwezig.
1962: Herintonatie door de heer Bouman. De dispositie van dit huisorgel, dat nu 8 stemmen heeft met 508 pijpen werd als volgt:
Bas: | Diskant: | Pedaal: (02) | |||
1. Principaal | 8' (03) | 1. Praestant | 8' | 1. Praestant | 16' |
2. Bourdon | 8' (04) | 2. Holpijp | 8' | 2. Openfluit | 8' |
3. Roergedekt | 4' (05) | 3. Quintadeen | 8' (08) | 3. Subbas | 16' |
4. Parade | 2' (06) | 4. Roerfluit | 4' (09) | 4. Trompet | 8' |
5. Vox Humana | 4' (07) | 5. Octaaf | 2' | 5. Schalmei | 4' |
6. Quintreseptron | 4 sterk (10) | 6. Terts | 1 3/5' (11) | 6. Dulciaan | 8' |
Nevenregisters:
Tremulant (11)
Windrukaanwijzer.
Voor het pedaal: mf - f - ff ; 32'- 16'- 8'- 4' ; Stemknop.
Manuaal C - f3. Pedaal C - d'. Winddruk 60 mm.
19xx: Dhr. Bouman heeft op een gegeven ogenblik de electronische toevoegingen weer verwijderd. Het is op dit moment niet bekend wanneer hij dit deed.
1999/2000: Mr. A. Bouman is in 1998 overleden. Het huisorgel van Mr. Bouman stond ten tijde van zijn overlijden nog in zijn huis te Eelde, maar moest snel verkocht worden. Teus den Toom heeft daarin bemiddeld. Het instrument is verkocht aan heer Westeneng te Barneveld. Sicco Steendam heeft het orgel uit Eelde weggehaald.
Op het moment van Boumans overlijden had het instrument de volgende dispositie:Links | Rechts |
Principaal 8 | Prestant 8 |
Bourdon 8 | Holpijp 8 |
Roergedekt 4 | Roerfluit 4 |
Vox Humana 4 | Octaaf 2 |
Parade 2 | Quint. 8/Terts 1 3/5 |
Quintreseptnon 4 st. |
Dispositie na de restauratie:
Prestant | 8' b/d gr. oct. comb. holpijp 8' |
Holpijp | 8' b/d |
Fluit | 4' b/d |
Octaaf | 2' b/d |
Quint | 3' b |
Sesquialter | 2st. d |
Het instrument werd met een concert door Dick Sanderman op 25 maart 2000 in gebruik genomen. Uitgevoerd werden enkele kerksonates van Mozart (met strijkers), een vioolsonate van Bach en een orgelconcertje van Stanley. Orgelsolo: een koraalpartita van Pachelbel en een variatiereeks van Mozart. (12)
2003: Het instrument is inmiddels verkocht aan een particulier in Barendrecht. (13)
Hermanus ter Hart, een Amsterdamse orgelbouwer uit de tweede helft van de negentiende eeuw, is hoofdzakelijk bekend als bouwer van secretaire-orgels, slechts een enkele maal was hij bij de bouw van kerkorgels betrokken. Zijn opleiding moet hij gehad hebben in het bedrijf van Hermanus Knipscheer. Zo vinden we zijn naam in het door Knipscheer verbouwde en verplaatste orgel van de Doopsgezinde kerk van Hoorn (nu in de Hervormde kerk van het Groningse De Wilp). De vroegste activiteit die van Ter Hart is aangetroffen is de bouw van een secretaire-orgel in 1848, nu in particulier bezit in Valkenburg (ZH). De jongste activiteit, 1879, is de bouw van het secretaire-orgel dat nu wordt geplaatst in Barneveld. In het werk van ter Hart is veel van zijn leermeester Knipscheer terug te herkennen. Aangezien Ter hart vermoedelijk ook dezelfde kastenbouwer als Knipscheer had, zijn hun secretaire-orgels soms moeilijk uit elkaar te houden. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat de instrumenten van Ter Hart wat luxer van uitvoering waren. Net als bij Knipscheer signeerde ter Hart maar weinig huisorgels, dateren deden beiden vrijwel nooit. Bij de bouw van kerkorgels werd Ter Hart bijgestaan door Martinus (de) Roos, piano- en harmoniumhandelaar op de Leidsegracht. Hij plaatste in 1851 het door Ter Hart gebouwde orgel in de Hervormde kerk van Ter Aar en hielp in 1858 bij de bouw van het orgel van de Hervormde kerk van Amsterdam-Buiksloot.Noten (01-10 door W.D. van der Kleij)
C | 2/5 | 1/3 | 1/7 | 1/9 | ||
F | 2/3 | 2/5 | 2/9 | 1/7 | ||
C | 4/5 | 2/3 | 2/7 | 2/9 | ||
G | 1 1/3 | 4/5 | 4/9 | 2/7 | ||
d1 | 1 1/3 | 4/5 | 4/7 | 4/9 | ||
a1 | 1 3/5 | 1 1/3 | 8/9 | 4/7 | ||
e2 | 1 3/5 | 1 1/3 | 1 1/7 | 8/9 | ||
b2 | 1 7/9 | 1 3/5 | 1 1/3 | 1 1/7 |
Fotoreportage van Janco Schout