Assen, Rooms-Katholieke kerk

Informatie over de kerk

Kerk.
De Rooms Katholieke parochie te Assen werd opgericht bij koninklijk besluit van 24 april 1833.

Akte van stichting van de statie Assen door Antonius Antonucci, vice-superior van de Hollandsche Missie (10) (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

In deze tijd werkten veel arbeiders uit Duitsland in de vervening bij Assen. Indien zij niet te Assen konden kerken vreesde men dat zij zouden uitwijken naar de vervening in Avereest, vandaar dit initiatief van de burgerlijke overheid. Op 29 juni 1833 werd voor deze parochie aan de Zuidersingel in Assen een noodkerkje in gebruik genomen.

Het eerste 'kerkje'. Foto uit de jaren'30 van de vorige eeuw.

Op een terrein ten noorden van de Vaart werd 14 april 1837 de eerste steen gelegd voor een nieuw kerk. (22)


Akte van wijding door de bisschop van de kerk en het altaar in Assen; 1837 (11) (klik op de afbeelding voor een vergroting)


Foto: Facebook Drenthe in Woord en Beeld (1911)

De kerk die er nu nog staat aan de Nassaulaan werd geconsacreerd in 1934 (01k).

Orgel.

In Het Orgel van 2002-01 staat een een artikel van Victor Timmer "Rooms-katholiek orgelbezit in Groningen en Drenthe in het midden van de 19de eeuw (I)". In dit artikel wordt ook de orgelgeschiedenis van de RK Kerk in Assen beschreven tot het einde van de 19de eeuw.

16e eeuw:
Vóór de hervorming
Uit een proveniersbrief uit 1558 blijkt, dat een zekere Claes Wetsinghe voor tien Emder guldens "ene stede ende proevene in onse Cloester" krijgt, onder voorwaarde, dat hij "op dat orgel sal spoelen syn leventlanck". Deze organist wordt in genoemde brief gewezen op zijn rechten en plichten en moet beloven "weder vredelick toe wesen mijt de broeders", wat er op zou kunnen wijzen, dat hij opnieuw werd opgenomen. In elk geval moet er toen in de kapel een orgel gestaan hebben, waarbij niet duidelijk is of dit orgel al vóór 1558 aanwezig was. Vermoedelijk was het een portatief of positief. Wat er met dit instrument is gebeurd weten we niet. Ook over een organist wordt hierna niet meer gesproken (05) .

RAD. Inventaris J. G. J. Joosting. Het archief der abdij te Assen. Leiden (1906). Inv. 20. Fragment: "Wij Anna Frowa Abdisse Else Koenders pijorinne Suaene Baeken keldersche mijt den ghemen senioren des closters thoe Assen bekennen ende betueghen mijt desen openen bezegelde breve voer ons ende onse naekoemelinghen dat wij eendrachtlijke mijt goeden wijlle unde consent hebben ghegeven ter ere goedes Claes van Wetsinghe orgaenist ene stede ende proevene in onse Cloester op soe daenen vorwerden dat Claes voers. op dat orgel sal spoelen syn leventlanck soe langhe als hee can ende vermach[. . . . . ]ende ick Claes voors. loeve weder vredelick toe wesen mit de broeders[. . . . . ]hyrom heft Claes voers. den convente voers. ghegeven tyn emder gl. [. . . . . ]ghegeven in den jaere ons heren dusent vijff hundert ende achtenvijfftich des sondaghes voer Assen cionis domini".
 

1840/-41: Het eerste bericht over een orgel dateert uit 1840, toen aartspriester Van Kessel aan pastoor Beltman (zijn opvolger in Assen) meldde (02V): "Er dient zich hier [= Zwolle] eene gelegenheid aan, om een Kabinet orgeltje te kopen", naar hij dacht voor enige honderden guldens. Het enige bezwaar was "het gebrek aan eenen organist, welke het voortdurend pro Deo zoude willen bespeelen" . Pastoor Beltman liet de verdere afwikkeling graag aan zijn superieur over, maar merkte wel op: "Ingeval het Kabinet orgel het onze werd, dan zal het toch wel zoo kunnen veranderd worden, dat de Organist niet met den rug naar het Altaar behoeft gekeerd te zijn, want dat zoude in ons Klein kerkje te hoogste af te keuren zijn". (03V) Inderdaad was geen organist voorhanden en dat laatste was dan ook de reden dat Van Kessel meldde dat hij van aankoop afzag, hoewel het instrument beschikbaar was "voor eene buitengewone goedkope prijs". (04V) Blijkbaar woog de afwezigheid van een organist daarna toch minder zwaar, want ongeveer een jaar later schreef de pastoor: "In de maand Augustus komt hier denkelijk de orgelmaker van Groningen, die jaarlijks hier komt, om het orgel in de protestantse Kerk te stemmen en na te zien, bij die gelegenheid zoude het niet verkeerd zijn om op het overplaatsen van het Kabinet Orgeltje te denken, en zoo ons voorkomt hetzelve slechts zonder er iets aan te veranderen, over te brengen te neinde kosten te sparen - ook moet er in ernst aan gedacht, om iemand in de gemeente te vinden die zich voor dat vak zal bekwamen"; (05V) genoemde orgelmaker was de welbekende G.W. Lohman. (06V) Of hij het ook was die aan het einde van 1841 een kabinetorgel in de kerk plaatste en of dat het eerder genoemde Zwolse huisorgel betrof is niet bekend. Kort na de jaarwisseling gaf de pastoor een opgetogen verslag van de inwijding tijdens de Kerst: (07V) "(…) dat wij voornemens waren, met Kerstijd het orgel te gebruiken - Hoe zulks eene aller onverwachtste verrassing voor de gemeente was behoef ik niet te zeggen,- na dat volgens gewoonte de Introitus gezongen was, ging de deur van de sacristie open, terwijl de schel de komst van het Allerheiligste Sacrament des Altaars aankondigde, en ziet, dit werd op eens ontvangen door het volle orgel ! hoe wel op alles voorbereid zijnde, viel het mij moeijelijk mijn gemoed te houden, (….) en gelijk men mij verzekerde ontrolde meenigeen onwillekeurig een traan.- Ons hoofd doel waarom wij bij de feestviering het orgel wilden laten hooren was, dat wij willen beproeven, of door onderlingen giften de kosten niet kunnen gevonden worden - hoe wel er slechts de week voor Kerstijd toe kon besteed worden aan de noodige oefening voor koor en organisten te houden, is het toch tamelijk goed gegaan - ik beklom na het Evangelie den preekstoel, en na mijne uit boeseming over den Engelen Zang, welke heden voor de eerste maal door orgel en koor gezongen was gedaan te hebben, herhaalde ik de opkomst der gemeente - toonde aan, wat door elders wonende godsdienstvrienden voor ons was gedaan, en vroeg toen of het niet onbescheiden konde wesen andermaal buiten de Gemeente eene Collecte te doen en stelde toen voor, dat ik in persoon ten hunnen de liefdegaven wilde inzamelen.- met de Collecte tot dat einde heeft Schuiten en ik een begin gemaakt, en mij dunkt, dat wij deze eerste collecte op ongeveer f 100 zullen brengen, en dan naderhand al weer op dezelfde of op eene andere wijze:- het zal wezenlijk zeer netjes worden wanneer het front er voor is, maar de som zal dan ten naaste bij alles en alles er onder gerekend op ongeveer f 300 loopen". Vermoedelijk is het instrument voorzien van een schijnfront. In 1841 gaf het Armbestuur een voorschot van f. 35,02 "voor de uitgaven voor het Orgel", (08V) waarschijnlijk in verband met de plaatsing van het instrument.

1842/-43 In 1842 werd f. 6,- uitgetaald aan "Orgelmaker"; bovendien werd door het Kerkbestuur f. 10,02, zijnde "de schuld van 't Orgel" overgenomen. (09V) Bijkbaar waren toch niet voldoende 'liefdegaven' voor de aankoop van het orgeltje ingezameld. Het vinden van een vaste organist bleef een probleem, getuige een uitgave in het zelfde jaar voor "Een Organist in de Kersdagen f. 1,80'.

1856: De parochie-inventaris van 20 juni 1856 meldde de aanwezigheid van "Een Cabinet Orgel". (10V) Het was het laatste levensteken van dit instrument (waaraan men vermoedelijk niet veel plezier heeft beleefd), want het werd nog in hetzelfde jaar verkocht, "daar het sedert jaren reddeloos is, en tegen de vochtigheid van de kerk niet bestand blijft, en in deze kleine gemeente aan geen organist te denken valt". (11V) (14)

1863:  Men heeft zich daarna moeten redden met een oud "Seraphijn orgeltje"' dat in 1863 voor f. 70,- werd gekocht van de paters Jezuieten in Groningen (12V), maar waaraan men ook al weinig plezier beleefde.


Provinciale Drentsche en Asser courant 17-06-1871, 21-12-1872, 28-12-1872


Caecilia; algemeen muzikaal tijdschrift van Nederland jrg 29, 1872, no 3, 01-02-1872

1878/79: Men besluit het seraphijn-orgel te slopen. Zo werd in 1879 opgemerkt, (13V) dat "het ding dáár [= in Groningen] reeds af was. Nu is het geheel versleten en niet meer op te lappen volgens den Heer J. de Wit te Groningen". Men wilde graag een nieuw harmonium voor "onze vochtige kerk, een instrument dat men nu en dan in de pastorie kan laten opdrogen". Genoemde heer De Wit plaatste volgens het Memoriale op 22 november 1879 (St.Caecilia) voor f. 300,- een "Americaansch orgel" (Standard organ), dat hij de dag daarna voor het eerst bespeelde. In het boek van Kocks (09) staat er het volgende over te lezen: "In 1878, toen Mgr. Andreas Ignatius Schaepman, die van 1846 -1854 in Assen pastoor was geweest, zijn oud-parochie bezocht voor de toediening van het H. Vormsel, werd besloten - want het getal communcanten bedroeg toen 380 - de kerk te vergroten, een toren ervoor te plaatsen en een nieuw orgel aan te schaffen. Het orgel kwam het eerst van deze drie punten van het verlangenlijstje tot verwerkelijking. Het was in 1879".
Op 27 juni schrijft de pastoor van Assen aan de bisschop in Utrecht dat ongeveer twintig jaar geleden een oud harmonium is aangekocht voor f 70,-
Het instrument is nu geheel versleten. Volgens dhr. J. de Wit uit Groningen zou een harmoniums moeten worden aangeschaft dat ook in de pastorie geplaatst kan worden om wegens de vochtige kerk weer te drogen.
Kan een volmacht worden verleend om voor f 250,- een nieuw harmonium aan te schaffen. Dat kan dan ook dienst doen na de vergroting van de kerk. De kosten kunnen worden bestreden uit de opbrengst van de verhuur van zitplaatsen. (15)

1881/82: Ook dit 'Kostbaar stuk' had problemen met de vochtigheid getuige uitgaves in 1881 (f. 14,95) en 1882 (f. 25,-). Bij de feestelijke inwijding van de vergrote kerk in 1882 verzucht de pastoor echter: "Het moet niet volmaakt zijn op deze wereld; het gezang en het orgelspel was allerdroevigst." (06) (14)
Notitie uit het Registrum memoriale: 'Nadat het oude Kabinetorgel met toestemming van ZOH was gesloopt (in 1873) en het onbruikbaar geworden harmonium was verwijderd, werd er op het zangerskoor den 22 november 1879 (H Caecilia) een Americaansen Orgel (Standard Organ) geplaatst en door den Verkooper J. de Wit te Groningen den volgenden dag bepeeld. Mogel dit kostbaar stuk van 300 Gld nu tegen de vochtigheid besteand zijn! Helaas in 1881 en 1882 kwamen reeds onkoste van f 14,95 en f 25,00'
Nog een notitie uit dezelfde tijd. (21)

Foto interieur uit ca. 1880 (07)

1899: Aan de orgelmaker M. Maarschalkerweerd te Utrecht werd de opdracht gegeven voor het plaatsen van een gebruikt orgel in de kerk aan de Vaart. Dit orgel wordt door M. Maarschalkerweerd gerestaureerd. Vermeldt wordt van het instrument : "de blaasbalg is zoo goed als nieuw". Het mocht maximaal 800 gulden kosten. De dispositie van dit instrument was als volgt:  (14V)

Nevenregisters: Ventiel; Nihil; Aangehangen pedaal C - d1; systeem: mechanisch sleepladen.
In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd: 'In den maand Februari 1899 is een pijporgel geplaatst op het zangkoor. Het is een oud orgel, door M. van Maarschalkerweerd uit Utrecht geheel gerestaureerd. Het orgel bevat acht registers en pedaal.
De blaasbalg is zo goed als nieuw. De kosten zijn bestreden uit contributies door enige dames uit de Gemeente maandelijks opgehaald' (21)

1919: Organist Le Roux kwartaal f 25,- later f 50,- orgeltrappen half jaar f 20,-
21 december orgelstemmen f 10,- (16)

1920: Op 1 mei krijgt de parochie een machtiging vanuit de bisschop om voor f 175,- een harmonium aan te schaffen. (15)
Renteloos voorschot zangkoor voor het aanschaffen van een orgel f 175,-

1921: Klokluiden en orgeltrappen half jaar f 30,-
1922: Orgel schoonmaken en stemmen f 61,40
1924: Muziek Mosmans f 4,01 en rekening Meek f 6,- Aanschaf muziek Mosmans, inbinden etc 1,11 1,04 0,20 1,25 5,90
1926: Reparatie orgel f 2,50
1927: Reparatie orgel  St. Paulus f 10,-
1930: Reparatie kerkorgel f 2,50
1931: 11 aug kerkorgel gemaakt f 3,40
1932: 12 febr bezoek Koch onkosten orgel f 27,50
20 maart Joh Meek orgel gerepareerd f 7,50
1 juli Meek v. piano H. Paulus f 12,60 verder f 6,00 thuis piano (huur)
20 nov Bernh Koch f 20,40 (16)


Ansichtkaart na 1960

1934: Het orgel wordt verplaatst door Valkx & Van Kouteren naar de nieuwe kerk. Kosten: f 555,10 Het oude front is toen vervallen en de frontpijpen werden in het binnenwerk gezet. (02k).  (04k)

Tekeningen van de nieuwe kerk (17) Klik op de afbeelding voor een vergroting


Provinciale Drentsche en Asser courant 03-07-1934 (klik op de afbeelding voor een vergroting)


1934: Organistensalaris gehalveerd naar f 25,- (andere organist?)
1935: 17 dec Valckx en Van Kouteren f 20,-
1937: Organist vanaf 1937 f 31,25
25 okt orgelstemmen Valckx en Van Kouteren f 20,-
1938: 8 aug V&K f 2,50
12 okt stemmen kerkorgel f 20,10
1939: 16 mei G. Vrijhoven organist f 31,25
7 juni reparatie harmonium f 1,-
16 sep orgelstemmen f 20,10
20 dec motor orgel smeren f 0,50 lampje orgel f 0,65
1940: 23 sep orgelstemmen f 20,10
1941: 15 mei salaris organst Vrijhoven naar f 36,25 (Incidenteel)
22 oktober aan fa. Meek orgelhuur f 43,10
30 dec orgeltrapper, organist f 7,10 en f 20,84 (16)

1940: Men besluit een nieuw orgel aan te schaffen. Het oude instrument is niet meer afdoende te repareren In afwachting van het nieuwe orgel wordt besloten tijdelijk een harmonium gebruiken. (04k)

1941:  In het Registrum memorialestaat staat voor januari het volgende genoteerd:
Vierdag stuurt een aantal foto's en referenties van door hem gebouwde orgels naar Assen.
Op 17 januari schrijft W.E. Vierdag een antwoord op een brief d.d. 15 januari van de pastoor dat hij graag een advies over het orgel uitbrengt. Hij komt 20 januari naar Assen.
Op 21 januari schrijft Vierdag dat hij tijdens zijn bezoek een voorlopige opdracht heeft gekregen voor het bouwen van een nieuw orgel. Enige registers van het oude orgel zullen worden hergebruikt.
Eind van deze week komt er een gedetailleerd plan. Het hout voor het orgels is al gereserveerd Op het orgel zal 20 jaar garantie worden gegeven.
Kan bevestigd worden dat de windmotor dient te worden aangesloten op draaistroom 220/380 volt. Als dit bekend is kan de windmachine direct worden besteld.
Op 22 januari schrijft Vierdag dat eind van de week zowel het plan als een tekening van het front en de plaatsing zullen worden gestuurd.
Kan de pastoor de maten van het balkon doorgeven op het bijgesloten briefje. Graag zeer nauwkeurig. Vierdag heeft rekening gehouden met de trap.
Op 24 januari doet Vierdag een prijsopgave. Ook stuurt hij tekeningen die in Assen kunnen blijven, omdat hij zelf ook nog exemplaren heeft. De organist heeft vrij zicht op het altaar. Ook als het zangkoor is opgesteld.
Om praktische redenen is het oorspronkelijke ontwerp iets aangepast. De grootse pijpen (grootste is 280cm) staan in het front. Alle frontpijpen zijn sprekend. De hoogte van het middelste deel is afgestemd op het kerkraam, dat zichtbaar blijft.

Tekeningen van het orgel door Steinmann-Vierdag (17) Klik op de afbeelding voor een vergroting

Op 31 januari bevestigt Vierdag het teloongesprek met pastoor Van Benthem dat het ontwerp is goedgekeurd. het hout voor het front en de windladen is in de werkplaats al op maat gemaakt. De pijpen konden net voor het metaalverbod worden besteld.
Op 3 februari biedt Valckx & Van Kouteren voor f 4.350,- een orgel aan dat bijna is afgebouwd. Omdat door oorlogsomstandigheden opdrachten uitvielen is aan dit orgel begonnen om het personeel aan het werk te houden.
De dispositie van dit pneumatische orgel is als volgt:
Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Octaaf 2', Mixtuur III-IV
Manuaal II: Quintadena 8', Salicionaal 8', Spitsfluit 4', Nasard 2 2/3', Basson-Hobo 8'
Pedaal: Subbas 16',  Octaafbas 8' (beide een transmissie van Manuaal I)
Koppels: Manuaal I-Manuaal II, Manuaal I-Pedaal, Manuaal II-Pedaal, Super Manuaal I-Manuaal II, Sub Manuaal I-Manuaal II
Vaste combinaties: P (Piano, MF (Mezzoforte) F (Forte, T (Tutti) O (Oplosser
AP (Automatisch Pedaal) O (Oplosser)
Vrijstaande speeltafel voor het orgel
Op 13 februari schijft Valckx dat hij in Assen was, maar de pastoor vanwege ziekte niet kon spreken. Hij sluit een referentielijst in van door hem gebouwde orgels in.
Op 13 februari schrijft Vierdag dat hij de nieuwe dispositie stuurt. Toegevoegd is een kromgoorn 8'en een octaafbas 8' in het pedaal. De prijs van f 3.885 wordt daardoor met f 450,- tot een bedrag van f 4.335,-
Op 17 februari schrijft pastoor Van Benthem aan Valckx en Van Kouteren dat hij hen wegens ziekte niet te woord kon staan. Jammer dat de offerte niet voor 29 december binnen was. De opdracht is inmiddels aan een andere firma toegekend.
Op 21 februari schrijft Vierdag dat hij zekerheid wil hebben over de toegevoegde pijpen vanwege het bestellen van het tin. Hij wil graag weten of alle afspraken nu vast staan. De levering van het tongwerk Kromhoorn 8' is ook toegezegd.
Op 25 februari schrijft Vierdag dat de windlade van Manuaal I klaar is met 6 stemmen. Wisseling van registers zonder prijsverhoging is nog mogelijk.
Op 28 februari schrijft Vierdag dat ze bij een bezoek aan een orgel in Zwolle hoorden dat dhr. Ponten voor Assen om advies was gevraagd. Vierdag heeft geen enkel bezwaar met betrekking tot een adviseur.
Op 7 maart schrijft Vierdag dat hij het contract heeft opgestuurd. Kunt U het contract ondertekenen en retourneren.
De pijpenfabriek berichtte dat de pijpen over 8-10 weken gereed zullen zijn.
Op 10 maart schrijft Vierdag dat hij organist Ponten in Zwolle heeft bezocht. Vierdag denkt dat hij achter de schermen wordt tegengewerkt. Vierdag is van mening dat de kwaliteit van zijn werk goed is en daarom waren er ook geen conflicten met opdrachtgevers.
Kwaliteit gaat boven alles. Vierdag heeft op dit moment zes opdrachten in behandeling. Volgens Ponten zijn op Manuaal I drie 8-voets registers nodig. De 16-voets kan als transmissie. Het oude werk wordt geheel terug genomen. De oude pijpen worden niet hergebruikt. Hij gaat akkoord met Ponten als adviseur.
Op 21 maart antwoordt Vierdag op een brief van 20 maart. Hij zal overleggen met Ponten over de dispositie. Er dient een 16-voets register in het manuaal I en Pedaal te komen en een 8-voets strijker in Manuaal I. Ook de plek van de speeltafel wordt met Ponten afgestemd.
Binnen een paar dagen is alles hopelijk geregeld en kan verder worden gegaan met het pijpwerk.
Op 26 maart tekent Cor Ponten op een brief van Steinmann-Vierdag aan dat hij akkoord is met de voorgestelde dispositie.
Manuaal I: Prestant 8', Roewrfluit 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Mixtuur III
Manuaal II: Salicionaal 8', Holpijp 8', Nachthoorn 4', Woudfluit 2', Kromhoorn 8'
Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8' transmissie van Prestant 8'
Tremulant
Koppels: Manuaal I-II, Pedaal-Manuaal I, Pedaal-Manuaal II, Supperoctaafkoppel Manuaal II-I, Suboctaafkoppel Manuaal II-I
Vaste combinaties Piano, Mezzo-Fort, Forte, Tutti, Oplosser
Het tweede manuaal heft 68 pijpen vanwege de superoctaafkoppel

Op 28 maart schrijft Vierdag dat hij overleg heeft gehad met de broers Ponten. De dispositie is nu definitief vastgesteld.
Vierdag komt aanstaande maandag naar Assen. De wensen van Ponten kwamen grotendeels overeen met de plannen van Vierdag.
Vanaf dit moment zijn er geen wijzigingen meer mogelijk. Het front blijft zo als ontworpen met het raam vrij n de speeltafelvooraan op het koor bij de balustrade
Van april dateert nog een kladbrief van de pastoor aan Valckx en van Kouteren. Zij zijn in Assen geweest. Alles blijft bij het oude.
Op 9 mei schijft Vierdag dat hij het contract heeft ontvangen. Hij stuurt een monster voor het beitsen van de orgelkas.
Op 23 mei schrijft Vierdag dat er geen aanmerkingen waren op de proef, zodat kan worden doorgegaan met het afbeitsen.
Op 11 juni beantwoordt Vierdag een brief van 6 juni. Het werk aan het orgel vordert goed.
Het wachten is nu op het pijpwerk. Als dit is binnen gekomen en geplaatst, dan kan dhr. Ponte naar de werkplaats komen voor een keuring.
Daarna kan de plaatsing worden gepland. Het oude orgel kan niiet worden 'opgelapt'. Waarschijnlijk is de 'rochelende' motor defect. Als het orgel het opgeeft is er een harmonium beschikbaar.
Op 13 augustus schrijft Vierdag dat er nu wordt gewacht op het pijpwerk. Hij krijgt die dag een telegram van Stinkens dat levering niet voor 1 septmber kan plaatsvinden. Hij stuurt een foto waarop het orgel in de werkplaats is te zien.
Als het pijpwerk is gearriveerd kan het orgel na een paar weken worden geplaatst.
Het is uiterst moeilijk om aan het materiaal voor de pijpen te komen van 1 mei. Leveringen zijn maar mondjesmaat.
Er staan inmiddels drie orgels klaar, maar zonder pijpwerk. (12)

1942: Volgens een vrachtbrief werd het orgel op 9 januari in Assen afgeleverd en had het een bruto gewicht van 2500 kg. Vervoer per trein. De vrachtkosten waren f 34,50.
Het onderhoudscontract met Steinmann-Vierdag dateert van 26 januari. D garantietermijn is twintig jaar. De jaarlijkse stemming kost f 25,50.
De eindafrekening is van 31 januari. De totaalprijs van het orgel was f 4342,-. Hierbij inbegrepen was een latere uitbreiding van f 450,-
Er was al een bedrag van f 3540,- betaald zodat de laatste termijn f 802,- bedroeg. (12)
Dispositie volgens tekening:
Manuaal I: Prestant 8', Viola 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Gedekte fluit 4', Ruischquint 2 2/3
Manuaal II:Vioolprestant 8', Open fluit 8', Nachthoorn 4', Woudfluit 2'
Pedaal: Subbas 16'

In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd: '1 Jan. '41 In de Niuwjaarstoespraak wordt door de pastoor de actie ingezet om te komen tot een nieuw orgel. Gulle medewerking van de parochianen.
Wegens de oorlogsomstandighedn worden terstond maatregelen genomen om te komen tot een nieuw orgel. Leverancier Steinmann-Vierdag uit Enschede. Kosten f 4300,- met inlevering van het oude orgeltje. Door verschillende bepalingen v.d. Duitse bezettende overheid komt er stagnatie in de levering.
Doch eindelijk na ...moeilijkheden wordt het nieuwe orgel geplaatst in januari 1942.
8 febr. '42 heeft de plechtige inzegening plaats door de pastoor v.d. parochie en wordt het orgel ingespeeld door de heren Cor & Edurad Ponten uit Zwolle, die tevens de adviseurs bij de levering en plaatsing waren.
Een kleine traktaie volgt in de pastorie, waar de heren Ponten en de heer Vierdag bij aanwezig zijn.
Door vrijwillige bijdragen v.d. parochianen in een maandelijkse schaalcollecte (collecte aan huis is verboden) is de schuld eind '43 totaal gedelgd.' (21)

De foto's werden mij toegestuurd door dhr. J. Venema uit Dronten, oud organist van de kerk. De foto links is afkomstig uit de Drents-Asser Courant van 10-3-1979.  De andere foto's zijn van dhr. Venema zelf. (04)

Dispositie na een aantal wijzgingen tijdens het bouwtraject:

Manaal	C - g3	Manuaal II	C - g3	Pedaal	C - f1
Prestant	8'	Salicionaal	8'	Subbas	16'
Viola	8'	Holpijp	8'	Octaafbas	8'
Roerfluit	8'	Nachthoorn	4'
Octaaf	4'	Woudfluit	2'
Fluit	4'	Kromhoorn	8'
Mixtuur	3 st.

Man. II in zwelkast; tremulant;
Koppelingen: Man. I - Man. II; Man. I - Ped. ; Man. II - Ped. ; Sub. II - I; Super II -I; speelhulpen: P. , MF. , F. , T. , Opl. ; zweltrede voor Man. II; registers als wippers (03k).

Foto vanuit het Archief van http://www.kerkeninbeeld.nl


Detail uit dezelfde foto


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-02-1942

1942: 1 sep Steinmann-Vierdag f 25,50
29 september A. Schuil voor N. orgel f 39,48 noodorgel?
30 dec S&V f 15,30
1944: 14 jan orgelstemmen f 25,-
Vanaf 1944 f 50,- voor organist
1945: 22 nov Joh. Meek f 22,50
1947: 30 sep aan Twentsche kerkorgelbouw f 73,30 (04k)
1948: 7 juni Twentsche orgelbouw f 32,50
5 aug H.J. Vierdag f 42,50
1949: 24 april H.J. Vierdag f 18,-
1950: 24 sep Twentsche orgelbouw f 101,15 (16)

1955: In het Registrum memoriale staat het volgende genoteerd: '22 mei Het kerkorgel. Ons kerkorgel is dze week gekeurd. Het heeft veel gebreken! De reparatie kost zeer veel geld: f 5.000,- Daarom gaan we een fonds vormen: collecte voor het orgel.' (21)

1959: Het orgel is in slechte staat. Reparatie zou volgens een deskundige f 11.000.- kosten. Men wacht op het oordeel van de stemmer. Dit oordeel blijft verder uit; vermoedelijk is er dus verder niets gebeurd. Het orgel was opgesteld in twee kassen? aan weerszijden van het (zang)koor. (04k)

1964: In het Registrum memoriale staat het volgende: 4 sept De Heer J.C. Angering neemt afscheid als organist, op een leeftijd van 80 jaar. Opvolgster wordt mevr. Bill-Huyskes

1967: Jan Boerma volgt mevr. H.W. Bill-Huyskes op als organist

De Orgelvriend 1967/10

1977: Op 17 augustus schrijft Hilbrand Bronsema dat het orgel in een zeer slechte toestand verkeerd. Hij vindt het jammer dat de Kromhoorn 8' is vervangen door een strijker. Tongwerken zijn duur en hij vraagt zich af of het register bewaard is.
herstel van het orgel is dubieus omdat dit soort orgels niet meer wordt gemaakt. Hij zou het orgel kunnen stemmen en intoneren voor f 1.000,-. De vraag is of dat de problemen oplost. Een nieuw mechanisch orgel komt op f 200.000,- Een volwaardig electronisch orgel (bv. Johannes opus 130) kost f 125.000,-. Ook hoef een electronisch niet meer gestemd te worden. (13)


1978: Op 15 oktober brengt Hilbrand Bronsema een rapport uit over de toestand van het orgel. Het orgel is onbetrouwbaar geworden door de kerkverwarming. Herstel heeft weinig zin omdat het orgel vanwege de kerkverwarming zo weer mankementen zal geven.
De pneumatische traktuur is in zeer slechte staat. Alles zou moeten worden vervangen. Hij schat de kosten in op f 25.000,-
De mechaniek zal daarna electrisch zijn. OOk de plaats van het orgel is onhandig omdat het zangkoor nu bij het altaar staat. Hij zou op de begane grond moeten worden opgesteld. Bijvoorbeeld rechts van het altaar. (13)

1979: Informatie van organist J.W. Venema: "Ik heb dit orgel vlak voor de afbraak als organist van de kerk nog enige keren bespeeld. Het was in mijn tijd zeker niet opgesteld in twee kassen zoals Timmer schrijft, maar in één kas midden op het zangersbalkon. De C-Cis laden liepen van buiten naar binnen af. Het namaak-torentje (zink en uiteraard loos) verving volgens mij een vlak veldje, waardoor het venster zichtbaar kon blijven. In het begin van de jaren '70 is het orgel door goedwillende amateurs "opgeknapt". Het front is gewijzigd, en enige pijpen in quasi engelse stijl beschilderd. Kwalijker is dat bij deze ingreep de Kromhoorn is verdwenen, waarheen is mij een raadsel". Het front was niet gebogen. Aan de beide uiterste uiteinden stonden drie grote pijpen, en dan in een hoek van ca. 45 graden naar achteren om aan te sluiten op het vlakke veldje dan wel de loze toren. De zoekgeraakte kromhoorn iss vervangen door een soort vioolprestant van dubieuze kwaliteit. Op de foto's is nog wel te onderscheiden dat de bovenranden van deze pijpen, maar ook van de andere registers, veel overeenkomst vertonen met een slordig geopend conservenblikje. (04)
Op 19 februari schrijft het kerkbestuur aan organist Venema dat herstel van het orgel geen haalbare kaart is. Het Johannes-orgel is financieel niet haalbaar. Ze gaan akkoord met het plan om het koor geld te laten bijeenbrengen voor de aanschaf van een orgel.
Organist Venema schreef in november 1979 ook een "Overzichtbetreffende het oude en het aan te schaffen orgel".
Hierin stelt hij dat het bestaande orgel door klimatologische omstandigheden en ouderdom onbespeelbaar is geworden. Zijn voorganger heeft zonder resultaat geprobeerd het te herstellen. Op advies van H. Bronsema is besloten een electronisch orgel van het type Johannes Opus 40 aan te schaffen. Het huidig altaar-orgel is gekocht in 1972 en ongeschikt voor een kerk. De verkoop van het oude orgel in delen heeft tot nu toe f 4.500,- opgebracht. Nog te verwachten is circa f 500,- Diverse akties en giften brachten tot nu toe f 7.000,- op. (13)

Drents Asser courant van 10-3-1979: "De parochie Maria ten Hemelopneming heeft besloten het orgel in de kerk aan de Nassaulaan niet meer te laten repareren. Door klimatologische omstandigheden, onder meer de heteluchtverwarming, is het orgel zo in verval geraakt dat herstel niet meer mogelijk is, althans niet binnen redelijke financiële grenzen. Al lange tijd wordt het orgel niet meer gebruikt. Het orgel stamt uit 1934. "Door de crisistijd van toen is de kwaliteit van het orgel nooit optimaal geweest. Het is al een paar maal opgeknapt, maar toonde spoedig weer kuren. Het kost teveel geld zonder een garantie dat het nu wel goed zou worden" aldus pastor P. Bocxe. In overleg met het Kerkbestuur en de Parochieraad is nu besloten een orgelcommissie in te stellen, die ongeveer 25.000 gulden zal proberen te vergaren voor  een nieuw electronisch orgel. Een nieuw "echt" pijporgel is door de hoge aanschaf- en exploitatiekosten niet haalbaar. Men heeft het oog laten vallen op een electronisch kerkorgel type Johannes opus 40. Het oude orgel zal waarschijnlijk in delen worden aangeboden aan orgelbouwamateurs. "Er zitten nog enkele aardige registers tussen" zegt de pastor. Nog niet duidelijk is of het pijpenfront zal blijven bestaan".

Het orgel werd in De Orgelvriend van april 1979 te koop aangeboden





1980: In de periode 1978-1980 worden allerlei acties gehouden om geld in te zamelen. Alle pijpen van het oude orgel worden te koop aangeboden voor prijzen tussen de f 25,- en f 150,-. Er wordt een electronisch Johannes-orgel van het type Opus 40 aangeschaft.
Het orgel wordt op 16 augustus in gebruik genomen. Op een blad worden de specificaties van het orgel uitgelegd. (13)

2003: Het electronische orgel uit 1979 is nog steeds aanwezig. Inmiddels is op initiatief van de organist van de kerk dhr. Ard Lukassen is een dicussie gestart omtrent het vervangen er van. (05) 

2017: Het electronische orgel uit 1979 is vervangen door een nieuw electronische orgel volgens het Hauptwerk-systeem. (08)


Bron: https://www.franciscus-parochie.nl

Noten

1. Asser Parochiegids, zonder jaartal, pag. 3. Kocks. 100 jaar hiërarchie in Drenthe (1953) 44. Bij deze gelegenheid waren vele hooggeplaatste personen aanwezig.
2. Vriendelijke mededeling Mr. A. Bouman te Paterswolde.
3. Asser Parochiegids, zonder jaartal, no 3. In 1972 stelde de firma Van Slooten, orgel- en pianohandel te Assen voor het orgel te restaureren. Het verkeerde toen in een onbruikbare toestand. In het koor van de kerk werd een electronicum opgesteld.
4. E-Mail van dhr. J. Venema uit Dronten d.d. zo 9-6-2002 19:43 en di 2-7-2002 20:44
5. E-Mail Ard Lukassen d.d. 28-10-2003 21:47
6. Website http://www.franciscus-parochie.nl/historie
7. Reliwiki: http://reliwiki.nl/index.php/Assen,_Doctor_Nassaulaan_3_-_Onze_Lieve_Vrouw_ten_Hemelopneming
8. E-Mail van Jan Wessels d.d. 7 juli 2017
9. Boek: Willehad Kocks O. Carm., 100 jaar hierarchie in Drente 1853-1953, Drents genootschap, 1953
10. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 44 Akte van stichting van de statie Assen door Antonius Antonucci, vice-superior van de Hollandsche Missie; gelijktijdig afschrift; 1833
11. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 45 Akte van wijding door de bisschop van de kerk en het altaar in Assen; 1837
12. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 168 Stukken betreffende de bouw van een orgel; 1940-1942
13. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen Archief van de Orgel- en Fancy-faircommissie 211 Verslagen, correspondentie en affiches; 1977-1980
14. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 5 Historische beschrijvingen van de parochie; (c. 1870), 1933, 1959 boekje 150 jaar Katholieke Kerk in Assen
15. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 6 Ingekomen stukken en minuten van verzonden stukken; 1833-1979
16. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 97-102 Kasboeken 1918-1952
17. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 59 Stukken betreffende de bouw van een nieuwe kerk en pastorie aan de dr. Nassaulaan in Assen, met tekeningen; 1933-1936
18. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 1 "Aantekeningen betreffende de Roomsch Katholieke Gemeente te Assen, in de provincie Drenthe; sedert hare oprichting in het jaar 1833-1836
19. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 2 "Aantekeningen betreffende de Roomsch Katholieke Gemeente te Assen, in de provincie Drenthe; sedert hare oprichting in het jaar 1837-1882
20. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 3 "Aantekeningen betreffende de Roomsch Katholieke Gemeente te Assen, in de provincie Drenthe; sedert hare oprichting in het jaar 1940-1969
21. Drents Archief: 0428 R.K. Parochie Maria ten Hemelopneming te Assen 4 "Registrum memoriale", houdende beschrijving van de stichting van de parochie, namen van pastoors, bezittingen, fundaties en geschiedenis; 1855-1954
22. Artikel: A.J.M. den Teuling, "Eene zeldzame vertoning" Pastoor van Kessele en de stichtig van de rooms-katholieke parochie te Assen, Asser Historisch Tijdschrift 1994- maart -

Noten Victor Timmer:

Het parochie-archief is gedeponeerd bij het Rijksarchief in Drenthe. (0428)

1. Naar gevens ontleend aan : J. Coppes, A.M.J. den Teuling en J. Wessels, 150 Jaar Katholieke kerk in Assen, Assen 1983.
2. UA, AA, inv.nr. 2129, Register van uitgegane brieven aan pastoors enz. 1837 - 1840, d.d. 11 juli 1840.
3. Idem, inv.nr. 2129 (ingekomen stukken 1840 - 1841), d.d. 14 juli 1840.
4. Noot 2, d.d. 20 juli 1840.
5. Noot 3, d.d. 1 juli 1841.
6. Mededeling van wijlen dhr. W.D. v.d. Kleij, Emmen.
7. UA, AA, inv.nr. 2120, ingekomen stukken van de pastoors en kapelaans 1842,brief d.d. 5/6 januari 1842.
8. UA, AA, inv.nr. 2168, Financiële jaarverslagen, ingediend door de kerkbesturen van de staties, 1841 (rekening en verantwoording van het Armbestuur).
9. Idem 1843 (rekening en verantwoording van het Kerkbestuur).
10. GrA, ABG, inv.nr. 20.1 (Assen), nr. 18.
11. Noot 1, 21; merkwaardigerwijs vermeldt het Registrum Memoriale (PA, inv.nr. 4), dat het instrument "met toestemming van ZDH was gesloopt (in 1878)" ; waarschijnlijk heeft de scribent zich in het jaartal vergist, want de inventaris uit 1870 noemt alleen het dan aanwezige harmonium.
12. RAD, PA., inv.nr. 29 (Notulen kerkbestuur 1855 - 1923, d.d. 22 februari 1863.
13. RAD, PA, inv.nr. 6, Ingekomen stukken, d.d. 27 juni 1879.
14. Noot 1, 26.